Jan Aleksander Fredro

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jan Aleksander Fredro
Ilustracja
Herb
Fredro Hrabia
Rodzina

Fredrowie herbu Bończa

Data i miejsce urodzenia

2 września 1829
Lwów

Data i miejsce śmierci

15 maja 1891
Siemianice

Ojciec

Aleksander Fredro

Matka

Zofia Jabłonowska-Skarbkowa

Żona

Maria Mierówna

Dzieci

Andrzej Maksymilian Fredro
Maria Szembekowa

Jan Aleksander Fredro herbu Bończa, pseud. Jan z Pleszowic[1] (ur. 2 września 1829 lub 1826[2], zm. 15 maja 1891 w Siemianicach w południowej Wielkopolsce) – polski komediopisarz, pamiętnikarz, powstaniec w Wiośnie Ludów, zastępca prezesa Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” we Lwowie w 1867 roku[3]; hrabia.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się we Lwowie w rodzinie szlacheckiej (niegdyś senatorskiej), w domu Chołoniewskiego, gdzie dziadek, Jacek hrabia Fredro, wraz z rodziną przeniósł się po pożarze dworu w Beńkowej Wiszni. Był jedynym synem Aleksandra Fredry (1793–1876), komediopisarza, pamiętnikarza i poety, i Zofii Jabłonowskiej (której pierwszym mężem był Stanisław Skarbek h. Awdaniec (1780–1848), fundator i dyrektor teatru we Lwowie, filantrop).

Nauki pobierał początkowo w domu rodzinnym, potem uczęszczał do szkół publicznych we Lwowie i na wydział prawa Uniwersytetu we Lwowie.

Gdy miał trzy lata – w 1832 roku – jego ojciec przechowywał w swoim majątku dwóch powstańców z Wielkopolski, którzy w obawie przed represjami ze strony władz pruskich schronili się w Galicji. W 1846 roku, po 18 latach pobytu na wsi, Fredrowie zakupili we Lwowie dworek z ogrodem, na Chorążczyźnie, i tam zamieszkali. W rewolucyjnym roku 1848 Aleksander Fredro został członkiem lwowskiej Rady Narodowej. Jan Aleksander, pragnąc naśladować ojca – byłego żołnierza napoleońskiego – zaciągnął się w wieku 19 lat do Gwardii Narodowej we Lwowie. Jesienią 1848 roku walczył w węgierskim powstaniu narodowym. Wyróżnił się w kilku bitwach, za co został mianowany podporucznikiem i odznaczony węgierskim powstańczym Orderem Zasługi Wojskowej III klasy[4]. Był adiutantem podpułkownika Władysława Tchorznickiego[5]. Po przegranej bitwie pod Temeszwarem w 1849 roku przedostał się ze sztabem gen. Dembińskiego do Turcji, stamtąd do Francji i w 1850 roku osiadł Paryżu, gdzie przyjechali jego rodzice z siostrą – przebywali tam razem przez pięć lat.

Dopiero w 1857 roku na mocy rozporządzenia cesarskiego Jan Aleksander Fredro mógł powrócić do Galicji, ale pozostawał pod dozorem policji. Przejął gospodarstwo w Beńkowej Wiszni i 2 marca 1858 roku ożenił się z Marią Mierówną we Lwowie.

Jego synem był Andrzej Maksymilian (1859–1898) – literat i ziemianin, a córką Maria Szembekowa (1862–1937) – autorka wspomnień o dziadku i ojcu, którą w 1881 r. poślubił we Lwowie Piotr Szembek – poseł do parlamentu niemieckiego.

Twórczość literacka[edytuj | edytuj kod]

Po powrocie do Galicji J. Fredro rozpoczął twórczość dramatyczną, a jego dramaty były w latach 1865–1886 najczęściej wystawianymi sztukami. Był autorem komedii pozytywistycznych, tendencyjnych i obyczajowych, głównie z życia szlachty prowincjonalnej. Do roku 1883 napisał 17 sztuk. W kilka lat potem napisał jeszcze jeden dramat pt. Hipnotyzm.

Do jego komedii należą, m.in.:

Po 1879 roku zaczął spisywać wspomnienia.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Fredro Jan Aleksander, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-12-11].
  2. Tadeusz Żeleński – Boy, Obrachunki fredrowskie, 1953.
  3. Księga Pamiątkowa ku uczczeniu dwudziestej piątej rocznicy założenia Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” we Lwowie, Lwów 1892, s. 19
  4. Józef Wysocki, Pamiętnik dowódcy Legionu Polskiego na Węgrzech z czasów kampanii węgierskiej, Kraków 1888, s. 131-145.
  5. Pamiętnik Jenerała Wysockiego, dowódcy Legionu Polskiego na Węgrzech, Kraków, 1888

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]