Chmielnicki
![Ziemia](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Geographylogo.svg/20px-Geographylogo.svg.png)
![]() Zabytki architektury miasta | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Obwód | |||||
Burmistrz | |||||
Powierzchnia |
93,05 km² | ||||
Wysokość |
295 m n.p.m. | ||||
Populacja (2020) • liczba ludności |
| ||||
Nr kierunkowy |
+380 382 | ||||
Kod pocztowy |
29000 | ||||
Tablice rejestracyjne |
BX | ||||
Położenie na mapie obwodu chmielnickiego ![]() | |||||
Położenie na mapie Ukrainy ![]() | |||||
![]() | |||||
Strona internetowa |
Chmielnicki (ukr. Хмельницький, Chmelnyćkyj; do 1954 Płoskirów, Proskurów ukr. Проскурів, Proskuriw) – miasto w zachodniej części Ukrainy, nad Bohem, stolica obwodu i rejonu. Miasto liczy 273 713 mieszkańców (2020)[1], dla porównania spis powszechny w 2001 zanotował ich 251 077[2].
Około 100 km na północ od miasta znajduje się elektrownia jądrowa o mocy 2 GW.
Historia[edytuj | edytuj kod]
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Khmelnytski_Polish%E2%80%93Lithuanian_Commonwealth.gif/110px-Khmelnytski_Polish%E2%80%93Lithuanian_Commonwealth.gif)
W czasach I Rzeczypospolitej nosiło nazwę Płoskirów i wchodziło początkowo w skład dóbr królewskich. Leżało w granicach województwa podolskiego prowincji małopolskiej Korony Królestwa Polskiego. W 1550 roku dzięki nadaniu króla Zygmunta II Augusta właścicielem miasta stał się rycerz Maciej Włodek z Hermanowa (zwycięzca w bitwie z Wołochami pod Gojścem, zasłużony w bitwie pod Obertynem). Od 1616 roku właścicielem miasta był Stanisław Lanckoroński z Brzezia, a w XVIII wieku w dożywotniej dzierżawie miał je ordynat Klemens Zamoyski. Płoskirów był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[4].
Po II rozbiorze Polski znalazł się w zaborze rosyjskim, został stolicą powiatu płoskirowskiego w guberni podolskiej. W 1801 roku powstał w mieście nowy kościół katolicki pw. św. Anny z fundacji Macieja Żurowskiego. W XIX wieku w mieście istniała znana fabryka powozów. Płoskirów stał się wówczas także znaczącym punktem handlu zbożem[5]. W 1870 ukończono budowę linii kolejowej Wołoczyska-Żmerynka, wiodącej przez Płoskirów[6]. W 1891 roku otwarto w Płoskirowie cukrownię, która stała się największym zakładem przemysłowym miasta[7]. Na początku XX wieku istniało tu tajne nauczanie języka polskiego dla dziewcząt[5].
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/%D0%9F%D0%BB%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%80%D1%96%D0%B2%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%BA_%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0_%D1%80%D0%B5%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%80%D1%83%D0%BA%D1%86%D1%96%D1%8F.jpg/220px-%D0%9F%D0%BB%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%80%D1%96%D0%B2%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%BA_%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0_%D1%80%D0%B5%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%80%D1%83%D0%BA%D1%86%D1%96%D1%8F.jpg)
W roku 1917 czasowo stacjonował w mieście polski oddział partyzancki Feliksa Jaworskiego[8].
W lutym 1919 roku, gdy Płoskirów wchodził w skład Ukraińskiej Republiki Ludowej, miejscowi bolszewicy próbowali wywołać w mieście antyukraińskie powstanie, co doprowadziło do fali pogromów antyżydowskich, podczas których oddziały atamana Iwana Semesenki dokonały mordów na żydowskich mieszkańcach miasta, pozbawiając życia 1200–1400 osób, a spośród 600 rannych wkrótce umarło 300[9][10].
Po zakończeniu I wojny światowej postulowano na konferencji w Wersalu powrót Płoskirowa do odrodzonego państwa polskiego ze względu na przeważający odsetek ludności polskiej. Pod zarządem polskim w 1920 roku Płoskirów przynależał administracyjnie do okręgu podolskiego. Ostatecznie miasto znalazło się w granicach ZSRR, zaledwie 40 km od nowej granicy państwowej, jednak prężnie działały tutaj organizacje polskie, m.in. klub piłkarski PKS Płoskirów, a w latach 1926–1928 wzniesiono kaplicę katolicką w podmiejskich Greczanach, będącą współcześnie główną świątynią rzymskokatolicką miasta[5]. Stan ten trwał do czasu rozpoczęcia operacji NKWD skierowanej przeciwko Polakom. W 1936 roku decyzją bolszewików został zniszczony kościół św. Anny[11]. Od lipca 1941 do marca 1944 roku miasto znajdowało się pod okupacją niemiecką.
Podczas okupacji hitlerowskiej, w sierpniu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 16000 osób. 1 grudnia 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowano niedaleko wsi Mykołajiw[12].
W 2003 roku założony został Ogród Botaniczny Chmielnickiego Uniwersytetu Narodowego.
Nazwa miasta[edytuj | edytuj kod]
Nazwę Chmielnicki nadano miastu w 1954 roku, w 300 rocznicę zawarcia traktatu w Perejasławiu między kozakami pod przywództwem Bohdana Chmielnickiego a Moskwą. W czasach zaboru rosyjskiego miasto nazywano Proskurow.
Transport[edytuj | edytuj kod]
W mieście znajduje się dworzec kolejowy Chmielnicki obsługujący między innymi połączenia do Polski. Przed budynkiem dworca stoi pomnik Bohdana Chmielnickiego.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/%D0%91%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%BA_%D0%A5%D0%9E%D0%A5%D0%9C_03.jpg/220px-%D0%91%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%BA_%D0%A5%D0%9E%D0%A5%D0%9C_03.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/%D0%A1%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D1%80_%D0%A0%D1%96%D0%B7%D0%B4%D0%B2%D0%B0_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BE%D1%97_%D0%91%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%86%D1%96_%D0%B2%D1%83%D0%BB._%D0%A1%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%B0%2C_14.jpg/220px-%D0%A1%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D1%80_%D0%A0%D1%96%D0%B7%D0%B4%D0%B2%D0%B0_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BE%D1%97_%D0%91%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%86%D1%96_%D0%B2%D1%83%D0%BB._%D0%A1%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%B0%2C_14.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/%D0%A5%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9._%D0%A1%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D1%80_%D0%90%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B5%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%B7%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE..jpg/220px-%D0%A5%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9._%D0%A1%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D1%80_%D0%90%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B5%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%B7%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE..jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/%D0%A5%D1%80%D0%B0%D0%BC_%D0%93%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B3%D1%96%D1%8F_%D0%9F%D0%BE%D0%B1%D1%96%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%86%D1%8F._2017%D1%80.jpg/220px-%D0%A5%D1%80%D0%B0%D0%BC_%D0%93%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B3%D1%96%D1%8F_%D0%9F%D0%BE%D0%B1%D1%96%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%86%D1%8F._2017%D1%80.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/%D0%A5%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B8%D1%86%D1%8C%D0%BA%D0%B8%D0%B9%2C_%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BF%D1%96%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D0%B2%D0%B5%D0%B6%D0%B0_%D1%83_%D0%BC%D1%96%D0%BA%D1%80%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%96_%D0%94%D1%83%D0%B1%D0%BE%D0%B2%D0%B5.jpg/220px-%D0%A5%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B8%D1%86%D1%8C%D0%BA%D0%B8%D0%B9%2C_%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BF%D1%96%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D0%B2%D0%B5%D0%B6%D0%B0_%D1%83_%D0%BC%D1%96%D0%BA%D1%80%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%96_%D0%94%D1%83%D0%B1%D0%BE%D0%B2%D0%B5.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/%D0%A7%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D1%96_%D0%B1%D1%83%D0%BA%D0%B8_%D0%BF%D0%BE_%D0%B2%D1%83%D0%BB%D0%B8%D1%86%D1%96_%D0%93%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%80%D1%96%D0%BD%D0%B0%2C_%D0%A5%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B8%D1%86%D1%8C%D0%BA%D0%B8%D0%B9.jpg/220px-%D0%A7%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D1%96_%D0%B1%D1%83%D0%BA%D0%B8_%D0%BF%D0%BE_%D0%B2%D1%83%D0%BB%D0%B8%D1%86%D1%96_%D0%93%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%80%D1%96%D0%BD%D0%B0%2C_%D0%A5%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B8%D1%86%D1%8C%D0%BA%D0%B8%D0%B9.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/43_%D0%B4%D0%BE%D0%BC_%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D1%8B.jpg/220px-43_%D0%B4%D0%BE%D0%BC_%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D1%8B.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/%D0%91%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%BA_%D0%BF%D0%BE_%D0%B2%D1%83%D0%BB%D0%B8%D1%86%D1%96_%D0%9F%D1%80%D0%BE%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%80%D1%96%D0%B2%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%BF%D1%96%D0%B4%D0%BF%D1%96%D0%BB%D0%BB%D1%8F%2C_32_%D1%83_%D0%A5%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B8%D1%86%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%83.jpg/220px-%D0%91%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%BA_%D0%BF%D0%BE_%D0%B2%D1%83%D0%BB%D0%B8%D1%86%D1%96_%D0%9F%D1%80%D0%BE%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%80%D1%96%D0%B2%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%BF%D1%96%D0%B4%D0%BF%D1%96%D0%BB%D0%BB%D1%8F%2C_32_%D1%83_%D0%A5%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B8%D1%86%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%83.jpg)
- Zamek w Proskurowie, siedziba starosty[13]
- kościół katolicki św. Anny z 1801 r. (przebudowany, obecnie kino)
- cmentarz katolicki z XIX wieku w południowej części miasta, za wiaduktem po prawej stronie drogi do miejscowości Jarmolińce
- Cerkiew Narodzin Matki Bożej z XIX w.
- Sobór św. Andrzeja z 1889 r.
- Cerkiew św. Jerzego[14] z 1898 r.
- stara poczta
- wieża ciśnień
- budynek szkoły muzycznej z drugiej połowy XIX w.
- gmach szkoły realnej z pocz. XX w., współcześnie rada miejska[15]
- Teatr Schilmana
- kamienice eklektyczne
- Kino Planeta z lat 1951–1954
- budynki socrealistyczne
Sport[edytuj | edytuj kod]
W mieście działa klub piłkarski Podilla Chmielnicki, który w 2016 roku występował w trzeciej klasie rozgrywek ligowych. Istnieje także polski klub piłkarski Polonia Chmielnicki występujący w lidze obwodowej. Przed wojną działał Polski Klub Sportowy Płoskirów.
Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]
Urodzeni w mieście[edytuj | edytuj kod]
- Swiatosław Fiodorow – rosyjski okulista
- Anatolij Kaszpirowski – ukraiński i rosyjski hipnotyzer
- Marian Niedźwiecki – podpułkownik uzbrojenia Wojska Polskiego
- Aleksander Ożarowski – polski farmaceuta
- Ołeksandr Ponomariow – ukraiński wokalista estradowy i kompozytor
- Aleksandr Ruckoj – rosyjski polityk
- Mieczysław Słupski – generał brygady Wojska Polskiego
- Julian Stawiński – polski tłumacz literatury angielsko- i rosyjskojęzycznej
- Bohdan Szerszun – ukraiński piłkarz
- Wasilij Zieńkowski – rosyjski filozof
- Anatolij Ziniewicz – radziecki wojskowy
- Ernest Malinowski – polski inżynier drogowy i kolejowy
- Helena z Derewojedów Hołówko - polska lekarka
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Dom handlowy
-
Kościół katolicki pw. Chrystusa Króla
-
Kino Planeta
-
Willa
-
Kamienica eklektyczna
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2020 року. (ukr.).
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu chmielnickiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 5 grudnia 2001 roku. (ukr.).
- ↑ Komplet austro-węgierskich map sztabowych w skali 1:200 z roku 1910.
- ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 13.
- ↑ a b c Polacy w Płoskirowie i Greczanach. Kresy [online], kresy.pl [dostęp 2017-11-22] (pol.).
- ↑ Dworzec kolejowy stacji Chmielnicki, Chmielnicki [online], www.lvivcenter.org [dostęp 2017-11-22] (pol.).
- ↑ Otwarte Akcyjne Przedsiębiorstwo „Chmielnicka cukrownia”, Chmielnicki [online], www.lvivcenter.org [dostęp 2017-11-22] (pol.).
- ↑ Zofia Kossak, Pożoga. Wspomnienie z Wołynia 1917-1919.
- ↑ E. Heifetz: The slaughter of the Jews in the Ukraine In 1919. Thomas Seltzer, Inc, 1921. s. 39–42, s. 202–227. [dostęp 2013-02-12]. (ang.). Yitsḥaḳ Arad: The Holocaust in the Soviet Union. Yad Vashem, 2009, s. 13. [dostęp 2013-02-12]. (ang.). D. Vital: A People Apart: The Jews in Europe, 1789-1939. Oxford University Press, 1999, s. 716–717. ISBN 0-19-8219806. [dostęp 2013-02-12]. (ang.).
- ↑ Ukraina 1919: czas pogromów [online], www.tygodnikpowszechny.pl, 4 lutego 2019 [dostęp 2019-02-18] (pol.).
- ↑ Dawny kościół pw. Św. Anny, Chmielnicki [online], www.lvivcenter.org [dostęp 2017-11-22] (pol.).
- ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1452 .
- ↑ Antoni Urbański: Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi (II cz. książki Memento kresowe). Gdańsk: Oficyna Wydawnicza „Graf”: 1991, s. 46.
- ↑ Храмове будівництво на околицях міста.
- ↑ Chmielnicki komitet wykonawczy rady miejskiej, Chmielnicki [online], www.lvivcenter.org [dostęp 2017-11-22] (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Mapa 1:100 000 – część zachodnia. sunsite.berkeley.edu:8085. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-10)].
- Mapa 1:100 000 – część wschodnia. sunsite.berkeley.edu:8085. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-10)].
- Proskurów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 53 .
- Opis Płoskirowa na portalu kresy.pl