Kudak: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

[wersja nieprzejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 16:46, 6 lut 2011

Nieprawidłowe parametry: {48|23|03|N|35|08|20|E|type:landmark_region:UA}

Kudak (ukr. кодак) – polska twierdza zbudowana w 1635 z inicjatywy hetmana wielkiego koronnego Stanisława Koniecpolskiego.

Pierwsza twierdza (szaniec)

Wzniesiona została w ciągu 4 miesięcy w formie niewielkiego czworobocznego fortu, na prawym wysokim brzegu Dniepru, poniżej ujścia Samary, w miejscu, gdzie zaczynały się porohy - na wysokości Kudackiego (Kojdackiego) porohu, od którego wzięła nazwę. Pierwotnie twierdzę nazywano Kodak. Miejsce, w którym znajdował się fort, znajduje się 10 km poniżej obecnego miasta Dniepropietrowska. Miała ona osłaniać południowe granice Polski, ograniczać kontakty chłopstwa ukraińskiego z Kozakami zaporoskimi, oraz zapobiegać wyprawom Kozaków na Krym co powodowało częste konflikty dyplomatyczne z Turcją. Określana była jak "klucz do Zaporoża". Była to reduta z dwoma półbastionami od wschodu (południowo-wschodni półbastion zachował się do dzisiaj), którą wzniesiono wg projektu pułkownika królewskiego Jeana de Marion (Jan Marian). Niedokończony szaniec został opanowany przez kozaków Iwana Sulimy w tymże roku z powodu zdrady paru rusińskich żołnierzy z oddziału de Mariona. Załoga początkowo składała się z 200 najemnych dragonów. Na skutek zdrady kilku rusińskich żołnierzy niedokończony szaniec opanowali w nocy z 3 na 4 sierpnia 1635 Kozacy pod dowództwem Iwana Sulimy, którzy powracali znad Morza Czarnego. Następnie kozacy Sulimy wybili całą załogę, znęcając się nad de Marionem, a fort zniszczyli. Wkrótce jednak w 1637 r. sejm podjął uchwałę o sfinansowaniu odbudowy fortu, w związku z czym hetman Stanisław Koniecpolski obsadził ruiny 4.000 żołnierzy i naprawił zniszczenia.

Druga twierdza

W 1639 r. Polska zbudowała nową twierdzę w Kudaku, obok starego fortu, według planów Johanna Pleitnera i zrealizowano z pomocą Fryderyka Getkanta i Arciszewskiego, jako założenie o rozmiarach około 207 x 210 metrów w szpicach bastionów. Twierdza zbudowana wg założeń szkoły staroholenderskiej miała dwa pełne bastiony, dwa półbastiony i rodzaj dzieła kleszczowego od strony rzeki Dniepr. Twierdzę otaczały ziemne wały z przedpiersiami, kleszcze od strony Dniepru, z trzech stron suche fosy i dwa rzędy częstokołów. Wjazd z bramą znajdował się od strony zachodniej. Załoga zwiększyła się do 600 ludzi, twierdza miała też 13 armat (sześć brązowych i siedem żelaznych).

Na południowy-zachód od twierdzy w odległości 2,8 m znajdowała się duża drewniana wieża obserwacyjna, w miejscu której powstała później wieś Niemieckoje od narodowości żołnierzy jej strzegących. Pierwszym komendantem twierdzy był Jan Wojsław Żółtowski, który zmarł w twierdzy w 1640 roku i został pochowany w kaplicy katolickiej. Jego następcą był pułkownik Krzysztof Grodzicki herbu Łada.

Podczas powstania Chmielnickiego dowodzony przez Grodzickiego Kudak odpierał kozackie oblężenie przez 5 miesięcy na tyle skutecznie, że Chmielnicki musiał zastąpić dowodzącym oblegającymi Szumiejkę nowym dowódcą Nestorenką. Szturmy jednak były odpierane z ciężkimi stratami wśród Kozaków sięgających aż 4 tys. żołnierzy. Grodzicki jednak na wieść o porażce wojsk koronnych pod Piławcami z uwagi na to, że nie mógł się już spodziewać odsieczy, skapitulował 1 października 1648. Załodze gwarantowano opuszczenie twierdzy ze sztandarami i bronią (część polskich żołnierzy jednakże poniosła później śmierć na skutek ataków kozaków i czerni, zaś część została zatrzymana w niewoli).

W późniejszym okresie, po radzie w Perejasławiu w 1654, Kudak był obsadzony przez Kozaków.

Twierdza została ostatecznie zburzona przez Rosję na skutek upokarzających dla niej ustaleń traktatu pruckiego między Rosją a Turcją z 1711 roku.

Eksploatowany od 1940 roku w bezpośrednim sąsiedztwie kamieniołom (obecnie jezioro) doprowadził do zniszczenia większej części pozostałości twierdzy.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia współczesnych pozostałości twierdzy wraz z lokalizacją na mapie na wikipamia.org

Bibliografia

Czołowski A., Kudak. Przyczynki do założenia i upadku twierdzy. "Kwartalnik Historyczny" R. 40:1926, s. 161-184

Szablon:Link GA

@@ Linia 2: / Linia 2: @@
 [[Plik:Kodak (1635).PNG|thumb|right|300px|Plan z XVIII w. (?). Północ z prawej strony rysunku.]]
 [[File:Beauplan Poland XVII map.jpg|thumb|Kudak na mapie z połowy XVII wieku]]
-'''Kudak''' ([[język ukraiński|ukr.]] кодак) – [[twierdza]] polska zbudowana w [[1635]] z inicjatywy [[hetman wielki koronny|hetmana wielkiego koronnego]] [[Stanisław Koniecpolski (hetman)|Stanisława Koniecpolskiego]].
+'''Kudak''' ([[język ukraiński|ukr.]] кодак) – polska [[twierdza]] zbudowana w [[1635]] z inicjatywy [[hetman wielki koronny|hetmana wielkiego koronnego]] [[Stanisław Koniecpolski (hetman)|Stanisława Koniecpolskiego]].
 == Pierwsza twierdza (szaniec) ==
-Wzniesiona została w ciągu 4 miesięcy w formie niewielkiego czworobocznego fortu, na prawym wysokim brzegu [[Dniepr]]u, poniżej ujścia [[Samara (dopływ Dniepru)|Samary]], w miejscu, gdzie zaczynały się [[poroh]]y - na wysokości Kudackiego (Kojdackiego) porohu, od którego wzięła nazwę. Pierwotnie twierdzę nazywano Kodak. Miejsce, w którym znajdował się fort, znajduje się 10 km poniżej obecnego miasta [[Dniepropietrowsk]]a. Miała ona osłaniać południowe granice Polski, ograniczać kontakty chłopstwa ukraińskiego z [[Kozacy zaporoscy|Kozakami zaporoskimi]], oraz zapobiegać wyprawom Kozaków na [[Krym]] co powodowało częste konflikty dyplomatyczne z Turcją. Określana była jak "klucz do [[Zaporoże (kraina)|Zaporoża]]". Była to reduta z dwoma półbastionami od wschodu (południowo-wschodni półbastion zachował się do dzisiaj), którą wzniesiono wg projektu pułkownika królewskiego [[Jean de Marion|Jeana de Marion]] (Jan Marian). Niedokończony szaniec został opanowany przez kozaków Iwana Sulimy w tymże roku z powodu zdrady paru rusińskich żołnierzy z oddziału de Mariona. Załoga początkowo składała się z 200 najemnych [[dragoni (wojsko)|dragonów]]. Na skutek zdrady kilku rusińskich żołnierzy niedokończony szaniec opanowali w nocy z 3 na 4 sierpnia [[1635]] Kozacy pod dowództwem [[Iwan Sulima|Iwana Sulimy]], którzy powracali znad Morza Czarnego. Następnie kozacy Sulimy wybili całą załogę, a fort zniszczyli. Wkrótce jednak w 1637 r., hetman [[Stanisław Koniecpolski (hetman)|Stanisław Koniecpolski]] obsadził ruiny fortu z 4.000 żołnierzy i naprawił zniszczenia.
+Wzniesiona została w ciągu 4 miesięcy w formie niewielkiego czworobocznego fortu, na prawym wysokim brzegu [[Dniepr]]u, poniżej ujścia [[Samara (dopływ Dniepru)|Samary]], w miejscu, gdzie zaczynały się [[poroh]]y - na wysokości Kudackiego (Kojdackiego) porohu, od którego wzięła nazwę. Pierwotnie twierdzę nazywano Kodak. Miejsce, w którym znajdował się fort, znajduje się 10 km poniżej obecnego miasta [[Dniepropietrowsk]]a. Miała ona osłaniać południowe granice Polski, ograniczać kontakty chłopstwa ukraińskiego z [[Kozacy zaporoscy|Kozakami zaporoskimi]], oraz zapobiegać wyprawom Kozaków na [[Krym]] co powodowało częste konflikty dyplomatyczne z Turcją. Określana była jak "klucz do [[Zaporoże (kraina)|Zaporoża]]". Była to reduta z dwoma półbastionami od wschodu (południowo-wschodni półbastion zachował się do dzisiaj), którą wzniesiono wg projektu pułkownika królewskiego [[Jean de Marion|Jeana de Marion]] (Jan Marian). Niedokończony szaniec został opanowany przez kozaków Iwana Sulimy w tymże roku z powodu zdrady paru rusińskich żołnierzy z oddziału de Mariona. Załoga początkowo składała się z 200 najemnych [[dragoni (wojsko)|dragonów]]. Na skutek zdrady kilku rusińskich żołnierzy niedokończony szaniec opanowali w nocy z 3 na 4 sierpnia [[1635]] Kozacy pod dowództwem [[Iwan Sulima|Iwana Sulimy]], którzy powracali znad Morza Czarnego. Następnie kozacy Sulimy wybili całą załogę, znęcając się nad de Marionem, a fort zniszczyli. Wkrótce jednak w 1637 r. sejm podjął uchwałę o sfinansowaniu odbudowy fortu, w związku z czym hetman [[Stanisław Koniecpolski (hetman)|Stanisław Koniecpolski]] obsadził ruiny  4.000 żołnierzy i naprawił zniszczenia.
 == Druga twierdza ==
-W [[1639]] r. Polska zbudowała nową twierdzę w Kudaku, obok starego fortu, według planów [[Johann Pleitner|Johanna Pleitnera]] i zrealizowano z pomocą Fryderyka Getkanta i Arciszewskiego, jako fort o rozmiarach około 207 x 210 metrów w szpicach bastionów. Twierdza miała dwa pełne bastiony, dwa półbastiony i rodzaj dzieła kleszczowego od strony Dniepru. Twierdzę otaczały ziemne wały z przedpiersiami, kleszcze od strony Dniepru, z trzech stron suche fosy i dwa rzędy częstokołów. Wjazd z bramą znajdował się od strony zachodniej. Załoga zwiększyła się do 600 ludzi, twierdza miała też 13 armat (sześć brązowych i siedem żelaznych).
+W [[1639]] r. Polska zbudowała nową twierdzę w Kudaku, obok starego fortu, według planów [[Johann Pleitner|Johanna Pleitnera]] i zrealizowano z pomocą Fryderyka Getkanta i Arciszewskiego, jako założenie o rozmiarach około 207 x 210 metrów w szpicach bastionów. Twierdza zbudowana wg założeń szkoły staroholenderskiej miała dwa pełne bastiony, dwa półbastiony i rodzaj dzieła kleszczowego od strony rzeki Dniepr. Twierdzę otaczały ziemne wały z przedpiersiami, kleszcze od strony Dniepru, z trzech stron suche fosy i dwa rzędy częstokołów. Wjazd z bramą znajdował się od strony zachodniej. Załoga zwiększyła się do 600 ludzi, twierdza miała też 13 armat (sześć brązowych i siedem żelaznych).
-Na południowy-zachód od twierdzy w odległości 2,8 m znajdowała się duża drewniana wieża obserwacyjna.
+Na południowy-zachód od twierdzy w odległości 2,8 m znajdowała się duża drewniana wieża obserwacyjna, w miejscu której powstała później wieś Niemieckoje od narodowości żołnierzy jej strzegących. Pierwszym komendantem twierdzy był [[Jan Wojsław Żółtowski]], który zmarł w twierdzy w 1640 roku i został pochowany w kaplicy katolickiej. Jego następcą był pułkownik [[Krzysztof Grodzicki]] herbu Łada.
-Podczas [[Powstanie Chmielnickiego|powstania Chmielnickiego]] Kudak, dowodzony przez pułkownika [[Krzysztof Grodzicki|Krzysztofa Grodzickiego herbu Łada]], na wieść o porażce pod Piławcami skapitulował 1 października [[1648]] po 5-miesięcznym oblężeniu przez powstańców kozackich. Załodze gwarantowano opuszczenie twierdzy ze sztandarami i bronią (część polskich żołnierzy jednakże poniosła później śmierć na skutek ataków kozaków i czerni, zaś część została zatrzymana w niewoli).
+Podczas [[Powstanie Chmielnickiego|powstania Chmielnickiego]] dowodzony przez Grodzickiego Kudak odpierał kozackie oblężenie przez 5 miesięcy na tyle skutecznie, że Chmielnicki musiał zastąpić dowodzącym oblegającymi Szumiejkę nowym dowódcą Nestorenką. Szturmy jednak były odpierane z ciężkimi stratami wśród Kozaków sięgających aż 4 tys. żołnierzy. Grodzicki jednak na wieść o porażce wojsk koronnych [[Bitwa pod Piławcami|pod Piławcami]] z uwagi na to, że nie mógł się już spodziewać odsieczy, skapitulował 1 października [[1648]]. Załodze gwarantowano opuszczenie twierdzy ze sztandarami i bronią (część polskich żołnierzy jednakże poniosła później śmierć na skutek ataków kozaków i czerni, zaś część została zatrzymana w niewoli).
 W późniejszym okresie, po radzie w [[Perejasław]]iu w [[1654]], Kudak był obsadzony przez Kozaków.