Poniemuń (zamek)

Zamek Giełgudów na rycinie z XIX wieku

Zamek Giełgudów (lit. Panemunės pilis) – zamek na Litwie w obwodzie tauroskim, gmina rejonowa Jurbork na północnym brzegu rzeki Niemen, 15 km na zachód od Jurborka.

Historia

Widok współczesny

Miejscowość w różnych dokumentach wymieniana jest pod różnymi nazwami. W XIII wieku był tu drewniany gród obronny Żmudzinów, ale już w XIV wieku okoliczne ziemie były w rękach Krzyżaków. W XVI wieku ziemia ta należała do Billewiczów. Pod koniec XVI wieku posiadłość odkupił Jan Epereysz – Węgier. W rękach węgierskich majątek pozostawał do 1753 roku, a od roku 1759 był własnością Antoniego Giełguda. Giełgudowie brali udział w powstaniu listopadowym. W 1833 roku władze carskie skonfiskowały majątek, który w późniejszym okresie odzyskali ich kuzyni Pusłowscy. W 1929 roku władze litewskie przejęły majątek w ramach reformy rolnej.

Zamek Giełgudów

W XIV wieku Krzyżacy wybudowali murowaną warownię, w wyniku walk litewsko-krzyżackich zamek popadł w ruinę. Pod koniec XVI wieku nowy właściciel Epereysz wybudował w miejscu warowni, wykorzystując stare mury, gotycko-renesansowy zamek. Giełgudowie przebudowali zamek w XVIII wieku w stylu klasycystycznym. Położony na wysokiej skarpie Niemna zamek miał arkadowy dziedziniec i wzniesiony został na planie kwadratu. W czasie powstania listopadowego został zniszczony. W 1867 roku wyremontowali go Pusłowscy. Ponownie został zniszczony w czasie I wojny światowej. W 1935 roku zamek przejęło Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego i rozpoczęto rekonstrukcję. Po II wojnie opuszczony zabytek powoli niszczał. Zachowały się dwa korpusy zamku i dwie wysokie baszty, lochy i podziemia. Pozostały ślady umocnień i fos. Zamek otacza park o pow. 15 ha założony w XVIII wieku.

Źródła

• Tadeusz Polak: Zamki na kresach: Białoruś, Litwa, Ukraina. Warszawa: Pagina, 1997, s. 159-160. ISBN 83-86351-11-X.

Linki zewnętrzne

• Poniemuń we wspomnieniach Zygmunta Glogera
• Poniemuń (5), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 770 .

Nieprawidłowe parametry: {55.099|||N|22.986|||E|type:landmark}{{Współrzędne}} Nieznane pola: 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 oraz "zapis".