Szczyrzyc: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m Wspomagane przez robota ujednoznacznienie: Zygmunt Konieczny - Zmieniono link(i) Zygmunt Konieczny (kompozytor); zmiany kosmetyczne |
→Ludzie związani ze Szczyrzycem: drobne merytoryczne |
||
Linia 93: | Linia 93: | ||
: Urodzeni i/lub spędzili dzieciństwo w Szczyrzycu |
: Urodzeni i/lub spędzili dzieciństwo w Szczyrzycu |
||
* [[Zbigniew ze Szczyrzyca]] (1328-1356) - czołowy możnowładca Krolestwa w czasach Kazimierza Wielkiego |
|||
* [[Władysław Orkan]] - artysta (pisarz) |
* [[Władysław Orkan]] - artysta (pisarz) |
||
* [[Zygmunt Konieczny (kompozytor)|Zygmunt Konieczny]] - artysta (kompoztytor) |
* [[Zygmunt Konieczny (kompozytor)|Zygmunt Konieczny]] - artysta (kompoztytor) |
Wersja z 11:41, 18 sie 2011
{{{rodzaj miejscowości}}} | |
klasztor Cystersów | |
Państwo | małopolskie |
---|---|
Powiat | |
Gmina | |
Sołectwo | |
Strefa numeracyjna |
(+48) 18 |
Kod pocztowy |
34-623 |
Tablice rejestracyjne |
KLI |
SIMC | |
Położenie na mapie brak | |
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark} |
Szczyrzyc – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Jodłownik. W latach 1975−1998 miejscowość położona była w województwie nowosądeckim.
Geografia
Położenie
Szczyrzyc leży w dolinie rzeki Stradomki, w jej górnym odcinku biegu na wysokości od 320–360 m n.p.m. Obszar ten leży na pograniczu Beskidu Wyspowego (Ciecień) i Pogórza Wiśnickiego (Górki Szczyrzyckie).
Od zachodu nad Szczyrzycem dominiuje zalesiony Ciecień, obok niego widać Księżą Górę i Grodzisko. Na wschodzie rozciągają się Górki Szczyrzyckie z Górą Świętego Jana o rozległych i płaskich wierzchowinach. Na południu widać szczyty Beskidu Wyspowego: Wierzbanowską Górę, Dzielec, Śnieżnicę, Łopień i Kostrzę.
Klimat
Klimat Szczyrzyca nosi cechy typu podgórskiego i górskiego. Opady atmosferyczne kształtują się tutaj w granicach 800 mm/rok. Długość okresu wegetacyjnego wynosi 190–225 dni. Ilość dni z pokrywą śnieżną to 80–100.
Warunki naturalne
Szczyrzyc znajduje się w obrębie tzw. jednostki tektonicznej Szczyrzyca. Cechuje się ona południkowymi rozciągłościami warstw i obecnością zapadliskowej formy Szczyrzyca w środku, przechodzącej w klinalne strefy od strony zachodniej i wschodniej. Zachodnia część zapadliska Szczyrzyca nazwana została monokliną Cietnia – Grodziska. Na południe od zapadliska Szczyrzyca znajduje się okno tektoniczne Skrzydlnej, w którym odsłaniają się dwa równoleżnikowo ułożone elementy antyklinalne.
Dorzecze Stradomki jest obszarem występowania wód podziemnych, znajdujących się na różnej głębokości w utworach fliszowych i zalegających na nich pokrywach glin zwietrzelinowych i innych.
Okolice Szczyrzyca odznaczają się urozmaiconą szatą roślinną. W dolinie Stradomki i na niewielkich stokach przeważają pola uprawne, sady i ogrody. Wyższe partie porośnięte są lasem. Niższe partie stoków i wzgórz porastają lasy jodłowo–bukowe. Wyżej lasy lipowo–grabowe oraz monokulturalne lasy świerkowe. Miejscami wierzchowiny pogórza porasta zespół boru mieszanego z sosną i dębem.
Z roślin chronionych występują:
- lilia złotogłów,
- storczyk – podkolan biały,
- rosiczka okrągłolistna,
- ziemowit jesienny.
Historia
Miejscowość jest wymieniona w książce Michała Balińskiego i Tymoteusza Lipińskiego Starożytna Polska pod względem historycznym, geograficznym i statystycznym – wydanie Warszawa 1844 r. nakładem S. Orgelbranda. W publikacji tej wspomina się między innymi, że miejscowość była w XIV wieku siedzibą powiatu.
We wsi znajduje się opactwo cystersów, założone ok. 1234. W 1259 klasztor był najechany przez tatarów, w pierwszej połowie XVII wieku klasztor został przebudowany, jednak w XVIII wieku był dwukrotnie ograbiony. W 1765 Klasztor wraz kościołem niemal całkowicie spłonął. W 1798 roku przy klasztorze powstało gimnazjum, które władze komunistyczne w 1955 roku zamknęły. Władze komunistyczne przejeły także część ziem klasztoru, tworząc z nich PGR (PGR Jodłownik; w Szczyrzycu do tego PGRu należały gospodarstwo Dobroniów i Godusza).
W lipcu 1984 roku obdyła się koronacja obrazu Matki Boskiej Szczyrzyckiej. Na mszę koronacyjną przybyło kilkadziesiąt tysięcy pielgrzymów. Przy klasztorze w starym spichlerzu z XV wieku działa muzeum posiadające unikatowe eksponaty między innymi mapę świata z XIII wieku.
W pierwszych dniach II wojny światowej doszło do pacyfikacji Szczyrzyca przez Niemców - zamordowano w bestialski sposób 39 mieszkańców przysiółka Wadzyń. W 1944 roku doszło do pacyfikacji przysiółka Smykań - za pomoc partyzantom AK. Po II wojnie światowej opactwo uhonorowane zostało orderem Virtuti Militari.
Religia
Od 1238 roku na terenie Szczyrzyca istniała samodzielna parafia, ufundowana przez jeden z rodów rycerskich. W 1244 przejęli ją Cystersi i gospodarują nią aż do dziś.
- Osobny artykuł:
W opactwie szczyrzyckim znajduje się Sanktuarium Matki Bożej Szczyżyckiej Matki Pokoju i Dobroci, które jest miejscem kultu cudownego obrazu Matki Bożej.
Turystyka
Szlaki turystyczne
- ze Szczyrzyca przez Pogorzany, obok Diablego Kamienia na grzbiet łączący Ciecień z Grodziskiem
- ze Szczyrzyca przez Janowice do Stróży
- ze Szczyrzyca na szczyt Ciecienia
Zabytki
- opactwo cystersów z ok. roku 1234, z muzeum klasztornym oraz zabytkowym kościołem.
- Diabli Kamień
- cmentarz wojenny z czasów I wojny światowej, znajdujący się w centralnej części Szczyrzyca, przy skrzyżowaniu dróg Szczyrzyc/Jodłownik/Skrzydlna (za kapliczką).
- Browar klasztorny w Szczyrzycu
- Osobny artykuł:
W Szczyrzycu mieściło się również braksatorium - browar założony przez cystersów w 1628 r.[1] Zakonnicy sami wyrabiali piwo do 1925 r., kiedy browar został wydzierżawiony. W okresie PRL-u browar został znacjonalizowany. W 1982 r. produkcja wynosiła 22 tys hl piwa rocznie sprzedawanego w Dobrej, Limanowej, Rabce, Myślenicach, Dobczycach i Krakowie. W 1993 r. cystersi odzyskali browar, jednakże ze względu na brak funduszy na modernizację i rozwój wstrzymali produkcję w 1997 r. W latach 2004-2009 Browar Kielce warzył piwo Frater na podstawie receptury ze szczyrzyckiego klasztoru.
Produkcja piwa w Szczyrzycu wznowiona została w 2009 r. w minibrowarze Marysia obok klasztoru.
Kultura
Szczyrzyc jest ośrodkiem kultury ludowej, co roku odbywa się tu festiwal piosenki ludowej a w samym Szczyrzycu działa od 1926 roku regionalny zespół pieśni i tańca Szczyrzycanie oraz dziecięcy - Mali Szczyrzycanie
We wsi działa klub piłkarkski LKS Orkan Szczyrzyc założony w 1949 roku, występujący obecnie w IV lidze.
W Szczyrzycu znajduje się nie działający Dom Pracy Twórczej Polskiej Akademii Nauk, przekazany PAN przez rodzinę Koniecznych.
Ludzie związani ze Szczyrzycem
- Ludzie odznaczeni dla społeczności lokalnej:
- ks. Antoni Matejkiewicz - kapelan Wojska Polskiego
- Władysław Gębik - doktor nauk filozoficznych
- Urodzeni i/lub spędzili dzieciństwo w Szczyrzycu
- Zbigniew ze Szczyrzyca (1328-1356) - czołowy możnowładca Krolestwa w czasach Kazimierza Wielkiego
- Władysław Orkan - artysta (pisarz)
- Zygmunt Konieczny - artysta (kompoztytor)
- Jadwiga Konieczna - prof. dr. hab emerytowana Katedry Iberystyki UJ [1]
- Leszek Konieczny - prof. dr hab emerytowany dziekan Katedry Biochemii Lekarskiej CM UJ
- Michał Krupiński - ekonomista
Zobacz też
- ↑ Stanisław Czachura: Browar klasztorny w Szczyrzycu. Almanach Ziemi Limanowskiej, 12/2003. s. 17. [dostęp 2010-10-27].
Bibliografia
- Cystersi w Szczyrzycu: Historia i kultura. Katalog wystawy w galerii "Stara Synagoga", (red.) Robert Ślusarek, wyd. Opactwo 00 Cystersów w Szczyrzycu, Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu, Nowy Sącz, 2000.
- Opactwo Cystersów i Cudowny obraz Matki Boskiej Szczyrzyckiej, wyd. Cystersi Szczyrzyccy, Szczyrzyc, 1984.
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona zakonu Ojców Cystersów w Szczyrzycu
- O wsi
- O klasztorze Cystersów w Szczyrzycu
- Informacje o klasztorze
- Klasztor Cystersów w Sulejowie - Podklasztorzu
- Szczyrzyce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 875 .