Zamek książąt mazowieckich w Czersku: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Bibliografia: drobne redakcyjne |
drobne merytoryczne |
||
| Linia 34: | Linia 34: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
W miejscu dzisiejszego zamku w [[XI wiek]]u istniał drewniano ziemny [[gród]] o konstrukcji [[Izbica (architektura)|izbicowej]] zbudowany w czasach panowania [[Władysław I Herman|Władysława Hermana]]. Gród ten był głównym ośrodkiem administracyjnym księstwa czerskiego. W [[1229]] książę [[Konrad I mazowiecki|Konrad mazowiecki]] uwięził w tutejszym [[Lochy|lochu]] księcia [[Henryk I Brodaty|Henryka Brodatego]]. Wypuścił go dopiero po interwencji przybyłej ze [[Śląsk]]a księżnej [[Jadwiga Śląska|Jadwigi]]. W [[1239]] Konrad uwięził w grodzie [[Bolesław V Wstydliwy|Bolesława Wstydliwego]]. Z 1350 roku pochodzi wzmianka z dokumentu księcia Kazimierza Trojdenowicza o obowiązku wsi biskupich do budowy izbic na grodzie czerskim uszkodzonych podczas najazdu Litwinów. W XIV wieku [[książęta mazowieccy|książę mazowiecki]] [[Janusz I Starszy|Janusz I]], rozkazał w miejscu przestarzałego grodu wznieść ceglany zamek, który wybudowano w latach [[1388]] - [[1410]]. Była to jedna z najważniejszych rezydencji księcia Janusza I, który zmarł na tym zamku w dniu 8 grudnia 1429 roku. |
W miejscu dzisiejszego zamku w [[XI wiek]]u istniał drewniano ziemny [[gród]] o konstrukcji [[Izbica (architektura)|izbicowej]] zbudowany w czasach panowania Bolesława Śmiałego lub [[Władysław I Herman|Władysława Hermana]]. Gród ten był głównym ośrodkiem administracyjnym księstwa czerskiego. W 1224 roku wymieniono w źródłach kasztelana czerskiego Piotra Pilcha. W [[1229]] książę [[Konrad I mazowiecki|Konrad mazowiecki]] uwięził w tutejszym [[Lochy|lochu]] księcia [[Henryk I Brodaty|Henryka Brodatego]]. Wypuścił go dopiero po interwencji przybyłej ze [[Śląsk]]a księżnej [[Jadwiga Śląska|Jadwigi]]. W [[1239]] Konrad uwięził w grodzie [[Bolesław V Wstydliwy|Bolesława Wstydliwego]]. Z 1350 roku pochodzi wzmianka z dokumentu księcia Kazimierza Trojdenowicza o obowiązku wsi biskupich do budowy izbic na grodzie czerskim uszkodzonych podczas najazdu Litwinów. W XIV wieku [[książęta mazowieccy|książę mazowiecki]] [[Janusz I Starszy|Janusz I]], rozkazał w miejscu przestarzałego grodu wznieść ceglany zamek, który wybudowano w latach [[1388]] - [[1410]]. Była to jedna z najważniejszych rezydencji księcia Janusza I, który zmarł na tym zamku w dniu 8 grudnia 1429 roku. |
||
Gdy tereny te zostały przyłączone do [[Korona Królestwa Polskiego|Królestwa Polskiego]] w 1526 roku, zamek stał się własnością królewską. W tym też okresie nadbudowano cylindryczne wieże. Od 1547 roku zamek podlegał [[Bona Sforza|królowej Bonie]], która nakazała wymianę drewnianej zabudowy dziedzińca na murowaną. Powstała wtedy tzw. rezydencja Bony czyli pałac o wymiarach 10 x 30 metrów zwany dworem Feliksa Parysa lub Wielkim Domem wzmiankowanym w 1549 roku, a także Dom południowy. |
Gdy tereny te zostały przyłączone do [[Korona Królestwa Polskiego|Królestwa Polskiego]] w 1526 roku, zamek stał się własnością królewską. W tym też okresie nadbudowano cylindryczne wieże. Od 1547 roku zamek podlegał [[Bona Sforza|królowej Bonie]], która nakazała wymianę drewnianej zabudowy dziedzińca na murowaną. Powstała wtedy tzw. rezydencja Bony czyli pałac o wymiarach 10 x 30 metrów zwany dworem Feliksa Parysa lub Wielkim Domem wzmiankowanym w 1549 roku, a także Dom południowy. |
||
| Linia 40: | Linia 40: | ||
W czasie [[Potop szwedzki|Potopu szwedzkiego]], w [[1656]] roku, zamek w Czersku doznał bardzo poważnego uszczerbku. Wojska szwedzkie po doznaniu klęski od [[Stefan Czarniecki|Stefana Czarnieckiego]] [[Bitwa pod Warką|pod Warką]], wycofując się, opanowały zamek i poważnie go zdewastowały. |
W czasie [[Potop szwedzki|Potopu szwedzkiego]], w [[1656]] roku, zamek w Czersku doznał bardzo poważnego uszczerbku. Wojska szwedzkie po doznaniu klęski od [[Stefan Czarniecki|Stefana Czarnieckiego]] [[Bitwa pod Warką|pod Warką]], wycofując się, opanowały zamek i poważnie go zdewastowały. |
||
W latach [[1762]]–[[1766]] [[starosta]] [[czersk]]i [[marszałek wielki koronny]] [[Franciszek Bieliński (marszałek wielki koronny)|Franciszek Bieliński]] podjął próbę remontu zamku (wtedy powstał most przez fosę) |
W latach [[1762]]–[[1766]] [[starosta]] [[czersk]]i [[marszałek wielki koronny]] [[Franciszek Bieliński (marszałek wielki koronny)|Franciszek Bieliński]] podjął próbę remontu zamku (wtedy powstał most przez fosę) w celu umieszczenia w nim sądu grodzkiego i ziemskiego z archiwum. Jednak po III rozbiorze Polski i objęciu Czerska przez Prusaków mury zostały częściowo zburzone. Od tego czasu zamek jest zrujnowany. W latach 1907-1911 Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości sfinansowało pierwsze prace konserwatorskie przeprowadzone przez Kazimierze Skórewicza. Podczas I wojny światowej zamek został uszkodzony podczas walk niemiecko-rosyjskich w 1915 roku. W 1927 roku podjęto badania, dzięki którym odkryto fundamenty kościoła św. Piotra. |
||
Obecnie zamek udostępniony jest zwiedzającym. |
Obecnie zamek udostępniony jest zwiedzającym. |
||
| Linia 47: | Linia 47: | ||
== Architektura == |
== Architektura == |
||
Zamek zbudowano na planie nieregularnym wyznaczonym przez obwód wałów wcześniej istniejącego w jego miejscu grodu ziemnego. Brama wjazdowa do zamku została zlokalizowana w monumentalnej 22 metrowej wieży gotyckiej zbudowanej na planie czworoboku. Dwie wieże cylindryczne w czasach książąt mazowieckich miały wysokość murów obwodowych. Wieże te po przyłączeniu ziemi czerskiej do Korony w 1526 roku nadbudowano do dzisiejszej wysokości. Wieża południowo-zachodnia miała wejście prowadzące z murów, a w jej przyziemiu znajdowała się cela więzienna. Wieża zachodnia była dostępna z dziedzińca. |
Zamek zbudowano na planie nieregularnym wyznaczonym przez obwód wałów wcześniej istniejącego w jego miejscu grodu ziemnego. Brama wjazdowa do zamku została zlokalizowana w monumentalnej 22 metrowej wieży gotyckiej zbudowanej na planie czworoboku. W wieży tej mieściła się komnata burgrabiego. Dwie wieże cylindryczne w czasach książąt mazowieckich miały wysokość murów obwodowych. Wieże te po przyłączeniu ziemi czerskiej do Korony w 1526 roku nadbudowano do dzisiejszej wysokości. Wieża południowo-zachodnia o wysokości 24 metrów miała wejście prowadzące z murów, a w jej przyziemiu znajdowała się cela więzienna. Wieża zachodnia była dostępna z dziedzińca. |
||
Do dzisiaj zachowana jest większość murów zamku oraz wszystkie trzy wieże (Brama, Południowa i Zachodnia), z których można podziwiać panoramę okolicy. W obrębie murów znajdują się fundamenty kościoła zamkowego pod wezwaniem [[Piotr Apostoł|św. Piotra]]. Murowana zabudowa z XVI wieku nie zachowała się. |
Do dzisiaj zachowana jest większość murów zamku oraz wszystkie trzy wieże (Brama, Południowa i Zachodnia), z których można podziwiać panoramę okolicy. W obrębie murów znajdują się fundamenty kościoła zamkowego pod wezwaniem [[Piotr Apostoł|św. Piotra]]. Murowana zabudowa z XVI wieku nie zachowała się. |
||
| Linia 60: | Linia 60: | ||
*{{Cytuj książkę | nazwisko = Kajzer | imię = Leszek | tytuł = Leksykon zamków w Polsce | data = 2001 | wydawca = Arkady | miejsce = Warszawa | strony =140-143}} |
*{{Cytuj książkę | nazwisko = Kajzer | imię = Leszek | tytuł = Leksykon zamków w Polsce | data = 2001 | wydawca = Arkady | miejsce = Warszawa | strony =140-143}} |
||
*{{Cytuj książkę | nazwisko = Sypek | imię = Agnieszka |nazwisko2=Sypek |imię2=Robert | tytuł = Zamki i warownie ziemi mazowieckiej | data = 2002 | wydawca = Wydawnictwo Trio | miejsce = Warszawa | isbn = 83-88542-34-6 | strony =49-53}} |
*{{Cytuj książkę | nazwisko = Sypek | imię = Agnieszka |nazwisko2=Sypek |imię2=Robert | tytuł = Zamki i warownie ziemi mazowieckiej | data = 2002 | wydawca = Wydawnictwo Trio | miejsce = Warszawa | isbn = 83-88542-34-6 | strony =49-53}} |
||
*{{Cytuj książkę | nazwisko = Zagrodzki | imię = Tadeusz | tytuł = Czersk. Zamek i miasto historyczne | data = 1996 | wydawca = TOnZ | miejsce = Warszawa | isbn = 83-902793-8-X | strony =27-46}} |
|||
== Linki zewnętrzne == |
== Linki zewnętrzne == |
||
Wersja z 17:50, 8 gru 2012
 nr rej. 1009/116 z 25.01.1958
| |
 Zamek od strony wieży bramnej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Styl architektoniczny |
gotyk |
| Inwestor |
Janusz I Starszy |
| Rozpoczęcie budowy | |
| Ukończenie budowy | |
| Ważniejsze przebudowy |
XVI wiek |
| Zniszczono |
1656, koniec XVIII w. |
| Pierwszy właściciel | |
Położenie na mapie Polski  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building} | |
Zamek książąt mazowieckich w Czersku – zamek gotycki zbudowany na przełomie XIV i XV wieku.
Historia
W miejscu dzisiejszego zamku w XI wieku istniał drewniano ziemny gród o konstrukcji izbicowej zbudowany w czasach panowania Bolesława Śmiałego lub Władysława Hermana. Gród ten był głównym ośrodkiem administracyjnym księstwa czerskiego. W 1224 roku wymieniono w źródłach kasztelana czerskiego Piotra Pilcha. W 1229 książę Konrad mazowiecki uwięził w tutejszym lochu księcia Henryka Brodatego. Wypuścił go dopiero po interwencji przybyłej ze Śląska księżnej Jadwigi. W 1239 Konrad uwięził w grodzie Bolesława Wstydliwego. Z 1350 roku pochodzi wzmianka z dokumentu księcia Kazimierza Trojdenowicza o obowiązku wsi biskupich do budowy izbic na grodzie czerskim uszkodzonych podczas najazdu Litwinów. W XIV wieku książę mazowiecki Janusz I, rozkazał w miejscu przestarzałego grodu wznieść ceglany zamek, który wybudowano w latach 1388 - 1410. Była to jedna z najważniejszych rezydencji księcia Janusza I, który zmarł na tym zamku w dniu 8 grudnia 1429 roku.
Gdy tereny te zostały przyłączone do Królestwa Polskiego w 1526 roku, zamek stał się własnością królewską. W tym też okresie nadbudowano cylindryczne wieże. Od 1547 roku zamek podlegał królowej Bonie, która nakazała wymianę drewnianej zabudowy dziedzińca na murowaną. Powstała wtedy tzw. rezydencja Bony czyli pałac o wymiarach 10 x 30 metrów zwany dworem Feliksa Parysa lub Wielkim Domem wzmiankowanym w 1549 roku, a także Dom południowy.
W czasie Potopu szwedzkiego, w 1656 roku, zamek w Czersku doznał bardzo poważnego uszczerbku. Wojska szwedzkie po doznaniu klęski od Stefana Czarnieckiego pod Warką, wycofując się, opanowały zamek i poważnie go zdewastowały.
W latach 1762–1766 starosta czerski marszałek wielki koronny Franciszek Bieliński podjął próbę remontu zamku (wtedy powstał most przez fosę) w celu umieszczenia w nim sądu grodzkiego i ziemskiego z archiwum. Jednak po III rozbiorze Polski i objęciu Czerska przez Prusaków mury zostały częściowo zburzone. Od tego czasu zamek jest zrujnowany. W latach 1907-1911 Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości sfinansowało pierwsze prace konserwatorskie przeprowadzone przez Kazimierze Skórewicza. Podczas I wojny światowej zamek został uszkodzony podczas walk niemiecko-rosyjskich w 1915 roku. W 1927 roku podjęto badania, dzięki którym odkryto fundamenty kościoła św. Piotra. Obecnie zamek udostępniony jest zwiedzającym.
Architektura
Zamek zbudowano na planie nieregularnym wyznaczonym przez obwód wałów wcześniej istniejącego w jego miejscu grodu ziemnego. Brama wjazdowa do zamku została zlokalizowana w monumentalnej 22 metrowej wieży gotyckiej zbudowanej na planie czworoboku. W wieży tej mieściła się komnata burgrabiego. Dwie wieże cylindryczne w czasach książąt mazowieckich miały wysokość murów obwodowych. Wieże te po przyłączeniu ziemi czerskiej do Korony w 1526 roku nadbudowano do dzisiejszej wysokości. Wieża południowo-zachodnia o wysokości 24 metrów miała wejście prowadzące z murów, a w jej przyziemiu znajdowała się cela więzienna. Wieża zachodnia była dostępna z dziedzińca.
Do dzisiaj zachowana jest większość murów zamku oraz wszystkie trzy wieże (Brama, Południowa i Zachodnia), z których można podziwiać panoramę okolicy. W obrębie murów znajdują się fundamenty kościoła zamkowego pod wezwaniem św. Piotra. Murowana zabudowa z XVI wieku nie zachowała się.
Zamek w kulturze
W latach 70. ubiegłego wieku w otoczeniu zamku zespół Skaldowie z Łucją Prus nagrał teledysk do piosenki "W żółtych płomieniach liści".
Bibliografia
- Bohdan Guerquin: Zamki w Polsce. Warszawa: Arkady, 1984, s. 132-134. ISBN 83-213-3239-0.
- Leszek Kajzer: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2001, s. 140-143.
- Agnieszka Sypek, Robert Sypek: Zamki i warownie ziemi mazowieckiej. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2002, s. 49-53. ISBN 83-88542-34-6.
- Tadeusz Zagrodzki: Czersk. Zamek i miasto historyczne. Warszawa: TOnZ, 1996, s. 27-46. ISBN 83-902793-8-X.
Linki zewnętrzne
- Zamek w Czersku (czersk.zamki.pl)
- Zamek w Czersku (www.zamkipolskie.com)
- zamek w Czersku na portalu sztuka.net
- Aktualne informacje o cenach biletów i godzinach otwarcia (www.gorakalwaria.net)
- Oficjalna Strona Zamku w Czersku