Wikingowie: Różnice pomiędzy wersjami

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Łodzie: drobne merytoryczne
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Napady i wojny: drobne merytoryczne
Linia 40: Linia 40:
Po fazie najazdów rabunkowych Normanowie zaczęli się osiedlać na zdobytych terenach, zwłaszcza na wyspach: Orkadach, Szetlandach, Islandii, a także w [[Irlandia (wyspa)|Irlandii]] i [[Brytania|Brytanii]] oraz na [[Półwysep Cotentin|półwyspie Cotentin]] we [[Francja|Francji]] północnej, gdzie założyli [[Normandia|księstwo Normandii]]<ref>Kamil Janicki, ''[http://ciekawostkihistoryczne.pl/2011/10/08/stany-zjednoczone-islandii/ Stany Zjednoczone... Islandii?]'', "Ciekawostki historyczne", 8 października 2011.</ref>. Zamieszkali w nim wikingowie zaczęli używać [[język francuski|języka francuskiego]], a w 919 roku przyjęli [[chrześcijaństwo]]. Państwo wikingów w [[Normandia|Normandii]] istniało przez ponad 300 lat, stając się w końcu księstwem lennym króla Francji.
Po fazie najazdów rabunkowych Normanowie zaczęli się osiedlać na zdobytych terenach, zwłaszcza na wyspach: Orkadach, Szetlandach, Islandii, a także w [[Irlandia (wyspa)|Irlandii]] i [[Brytania|Brytanii]] oraz na [[Półwysep Cotentin|półwyspie Cotentin]] we [[Francja|Francji]] północnej, gdzie założyli [[Normandia|księstwo Normandii]]<ref>Kamil Janicki, ''[http://ciekawostkihistoryczne.pl/2011/10/08/stany-zjednoczone-islandii/ Stany Zjednoczone... Islandii?]'', "Ciekawostki historyczne", 8 października 2011.</ref>. Zamieszkali w nim wikingowie zaczęli używać [[język francuski|języka francuskiego]], a w 919 roku przyjęli [[chrześcijaństwo]]. Państwo wikingów w [[Normandia|Normandii]] istniało przez ponad 300 lat, stając się w końcu księstwem lennym króla Francji.


Dotarli także w głąb [[Rosja|Rosji]] oraz do Wielkiej Brytanii i Europy kontynentalnej.
Dotarli także w głąb dzisiejszej [[Rosja|Rosji]] i [[Ukrainy]] ([[Kijów]] znany jako Kanugård był ich faktorią handlową) oraz do Wielkiej Brytanii i Europy kontynentalnej.


W Anglii zdołali w XI wieku opanować niemal 80% terytorium kraju, tworząc własne królestwo, którego królem był [[Kanut Wielki]], po czym zostali wyparci na skutek rebelii [[Anglowie|Anglów]] i Sasów. W XI wieku królestwo anglosaskie zostało jednak ponownie [[Inwazja Normanów na Anglię w 1066|podbite przez Normanów]] z Normandii, którzy również wywodzili się od wikingów, a królem Anglii został ponownie wiking z pochodzenia – [[Wilhelm Zdobywca]], który stał się założycielem [[dynastia normandzka|dynastii normadzkiej]], władającej Anglią przez ponad 300 lat.
W Anglii zdołali w XI wieku opanować niemal 80% terytorium kraju, tworząc własne królestwo, którego królem był [[Kanut Wielki]], po czym zostali wyparci na skutek rebelii [[Anglowie|Anglów]] i Sasów. W XI wieku królestwo anglosaskie zostało jednak ponownie [[Inwazja Normanów na Anglię w 1066|podbite przez Normanów]] z Normandii, którzy również wywodzili się od wikingów, a królem Anglii został ponownie wiking z pochodzenia – [[Wilhelm Zdobywca]], który stał się założycielem [[dynastia normandzka|dynastii normadzkiej]], władającej Anglią przez ponad 300 lat.

Wersja z 11:23, 22 kwi 2014

Festiwal wikingów Magnus Barelegs
Zrekonstruowany "długi dom" z epoki wikingów
Mapa ekspansji wikingów (1)
Mapa ekspansji wikingów (2)
Miecze używane przez wikingów
Model drakkaru (łodzi wikingów)
„Morąg” replika „Skudelev V”

Wikingowie – skandynawscy wojownicy­­­­­, którzy od VIII wieku podejmowali dalekie wyprawy o charakterze kupieckim, rabunkowym lub osadniczym.

W przypadku wypraw łupieżczo-handlowych mówi się o wikindze zachodniej i wikindze wschodniej. Organizatorami wypraw do krajów Europy Zachodniej byli Normanowie duńscy i norwescy (czyli właśnie wikingowie), a także mieszkańcy dzisiejszej Szwecji południowej (prowincje Bohuslän, Halland, Uppland, Skania i Blekinge). Normanowie szwedzcy, głównie Swionowie i Goci, organizowali wyprawy do krajów położonych na wschód i południe od ich ojczyzny, docierając do Bułgarii Kamskiej, Rusi Kijowskiej, Bizancjum, a nawet Kalifatu Bagdadzkiego. Wikingowie dotarli też do Ameryki Północnej na długo przed Kolumbem. Dopłynęli do półwyspu Labrador (wschodnie wybrzeże Kanady).

Etymologia

Słowo wiking pochodzi od nazwy orężnych wypraw morskich: „viking”. Słowo to początkowo łączono z staronordyjskiego vik (zatoka) lub starogermańskiego vik (osada portowa). Później zauważono jednak, że słowo to pojawiło się jeszcze w VIII wieku (przed okresem napaści wikingów na wybrzeża Anglii, Irlandii i Francji) w postaci staroangielskiego „wicingsceada” i starofrancuskiego „witsing”. Od tamtej pory zaczęto łączyć nazwę wiking z tym właśnie obszarem językowym, wskazując na staroangielski „wic” oznaczający obóz handlowy. Pierwszy raz tego określenia użyto na długo przed epoką wikingów, wobec osadników saskich (saksońskich).

Staronordycki rzeczownik żeński viking oznacza wyprawę zamorską. Pojawiał się w inskrypcjach runicznych epoki wikingów i późniejszych pismach średniowiecznych (np. w ustalonym wyrażeniu fara í víking "wyruszyć na ekspedycję"). W tekstach późniejszych, jak Sagi islandzkie, stwierdzenie "wyruszyć na viking" oznacza udział w wyprawie łupieżczej lub piractwie. Wywiedziony od tego staronordycki rzeczownik męski víkingr, odnoszący się do żeglarzy bądź wojowników biorących udział w wyprawach zamorskich, pojawia się w poezji skaldów oraz na kamieniach runicznych, znajdowanych w Skandynawii[1]. Przed zakończeniem epoki wikingów nie niosło negatywnych konotacji. Niezależnie od etymologii było używane jako określenie aktywności i związanych z nią osób, bez uwzględnienia przynależności etnicznej czy kulturowej[2].

Inne nazwy

Wikingowie byli znani jako Ascomanni, "ludzie popiołu" wśród Niemców[3], Lochlanach ("Nordycy") wśród Celtów oraz Dene ("Duńczycy") wśród Anglosasów.

Słowianie, Arabowie oraz Grecy bizantyjscy nazywali ich Rusami lub Rhosami (gr. Ῥῶς), co prawdopodobnie wywodzi się od trzonu rōþs–, związanego z wiosłowaniem, lub Roslagen, środkowo-wschodnim rejonem Szwecji, skąd pochodziła większość wikingów odwiedzających ziemie Słowian.

Słowianie i Grecy nazywali ich także Waregami (ze staronordyckiego Væringjar "zaprzysiężeni ludzie" lub prasłowiańskiego trzonu *war – "zysk").

Ramy chronologiczne „burzy normańskiej” (epoki wikingów)

A. Konwencjonalna

  • ok. 800 – ok. 1050 (pokrywa się ze stopniem chrystianizacji państw skandynawskich).

B. Symboliczna

Napady i wojny

Pierwszy odnotowany napad wikingów miał miejsce w roku 793 na wybrzeżach Anglii (Lindisfarne). Początkowo ich wyprawy nie wychodziły poza obręb Morza Północnego i wysp szkockich – Orkadów, Szetlandów, Hebrydów. Około roku 800 po raz pierwszy wylądowali na Wyspach Owczych, które szybko zostały przez nich skolonizowane. W roku 874 dotarli również do Islandii. Kolejny wiek przyniósł odkrycie Grenlandii (ok. 982) i Ameryki (półwysep Labrador i Nowa Fundlandia - ok. 1000[4]), gdzie również założyli swoje osady. Jednak walki z tubylcami i kłótnie wewnętrzne rychło spowodowały porzucenie osad w Nowym Świecie.

Z biegiem lat bandy wikingów rozrosły się do pokaźnych flotylli i zwiększył się ich zasięg. Niektóre grupy, opływając Półwysep Iberyjski, dostawały się na Morze Śródziemne i grabiły wybrzeża południowej Galii i Italię. Inne grupy, wyprawiając się na wschód, penetrowały szlaki i tereny wzdłuż rzek Dźwiny i Wołchow oraz Dniepru, aż do Morza Czarnego, gdzie łupiły przybrzeżne miasta Cesarstwa Bizantyńskiego. Wołgą przepływali aż na Morze Kaspijskie. Wikingowie bogacili się jednak nie tylko łupieniem, ale również handlem. Prowadzili intratny handel z Arabami, którym za srebro z Taszkentu i Afganistanu dostarczali futra, ozdoby z metali szlachetnych i niewolników z terenów nadbałtyckich.

Po fazie najazdów rabunkowych Normanowie zaczęli się osiedlać na zdobytych terenach, zwłaszcza na wyspach: Orkadach, Szetlandach, Islandii, a także w Irlandii i Brytanii oraz na półwyspie Cotentin we Francji północnej, gdzie założyli księstwo Normandii[5]. Zamieszkali w nim wikingowie zaczęli używać języka francuskiego, a w 919 roku przyjęli chrześcijaństwo. Państwo wikingów w Normandii istniało przez ponad 300 lat, stając się w końcu księstwem lennym króla Francji.

Dotarli także w głąb dzisiejszej Rosji i Ukrainy (Kijów znany jako Kanugård był ich faktorią handlową) oraz do Wielkiej Brytanii i Europy kontynentalnej.

W Anglii zdołali w XI wieku opanować niemal 80% terytorium kraju, tworząc własne królestwo, którego królem był Kanut Wielki, po czym zostali wyparci na skutek rebelii Anglów i Sasów. W XI wieku królestwo anglosaskie zostało jednak ponownie podbite przez Normanów z Normandii, którzy również wywodzili się od wikingów, a królem Anglii został ponownie wiking z pochodzenia – Wilhelm Zdobywca, który stał się założycielem dynastii normadzkiej, władającej Anglią przez ponad 300 lat.

Sukcesy odnosili dzięki dużej mobilności, jaką dawały im ich łodzie (zwane drakkarami), oraz zwartej formacji zwanej murem tarcz. Posługiwali się jednoręcznymi mieczami, toporami, włóczniami, okrągłymi drewnianymi tarczami o obitych metalem bokach. Prawa dzielnicowe z końca ery wikingów w wypadku pospolitego ruszenia nakazywały w Szwecji każdemu uczestnikowi być uzbrojonym w miecz, tarczę, hełm oraz włócznię, trzeba było mieć także jedną kolczugę, łuk i dwa tuziny strzał na ławkę wioślarską. W Norwegii należało mieć trzy tuziny strzał na ławkę wioślarską, a zamiast miecza można było mieć topór, w Danii natomiast łuk mógł być zastąpiony kuszą, lecz jeśli samemu nie było się dobrym strzelcem, trzeba było mieć kogoś do jej obsługi.

Główną siłą była piechota, rzadko stosowano konnicę. Podczas bitew morskich związywano burty statków i przystępowano do abordażu, walczono, aż załoga jednego statku nie została całkiem pokonana. Pochłaniało to znacznie więcej ofiar, niż bitwy lądowe.

Handel

Wikingowie byli wytrawnymi kupcami, podróżowali daleko poza Skandynawię. Mieszkańcom innych krain oferowali drewno, żelazo (niezbędne do wyrabiania narzędzi oraz broni), skóry fok i wielorybów, futra zwierząt, kły i kości morsów (przydatne rzeźbiarzom). Swoje towary wikingowie przewozili na znaczne odległości za pomocą statków handlowych.

Własne dobra wikingowie wymieniali na towary miejscowe. Z Wysp Brytyjskich przywozili srebro, pszenicę i odzież; z krajów śródziemnomorskich – wino, ceramikę, złoto i sól. Żeglowali przez Bałtyk i dalej rzekami przez Ruś, aż do Konstantynopola i Jerozolimy. Z dalekich krain sprowadzali towary egzotyczne, jak przyprawy czy jedwab.

Do ważniejszych ośrodków handlowych wikingów należały m.in.: Birka (Szwecja), Hedeby (Dania), Truso (ziemie Prusów), Ryga (Łotwa), Wolin (Pomorze), Kaupang (Norwegia), Jorvik (Anglia) i Dublin (Irlandia).

Wikingowie handlowali także niewolnikami (najczęściej byli to jeńcy chrześcijańscy i Słowianie). Niektórzy niewolnicy zabierani byli do Skandynawii, do ciężkich robót budowlanych i na rolę, lecz większość była sprzedawana za srebro do krajów arabskich.

Przyczyny ekspansji

Prawdopodobnie główne przyczyny ekspansji wikingów to:

  • nagły wzrost populacji w Skandynawii pod koniec VII wieku na skutek ocieplenia klimatu i rozwinięcia technik rolniczych, który spowodował deficyt ziemi uprawnej;
  • słabość najbliższych krajów: Szkocji, Anglii i Francji, w których nie istniały jeszcze silne zjednoczone królestwa lub występował kryzys istniejących struktur państwowych;
  • ciągłe ataki Franków na wybrzeża skandynawskie i wiążące się z tym stałe doskonalenie technik obronnych, oraz chęć zemsty na najeźdźcach.

Łodzie

Ich ekspansja była możliwa głównie dzięki rozwojowi technik budowy statków – płaskodennych łodzi wiosłowych, wyposażonych w prostokątne żagle, tzw. drakkarów (przybrzeżnych szybkich łodzi bojowych) i knorrów czy knar (pełnomorskich statków dalekiego zasięgu o niezwykle wysokiej jak na owe czasy dzielności morskiej), a także wynalezieniu techniki żeglowania na wiatr, całkowicie nieznanej w Europie południowej. Oprócz knar wikingowie używali jeszcze byrdingi, na których żeglowali w celach handlowych do głównych portów bałtyckich: duńskiego Haithabu, szwedzkiej Birki, słowiańskiego Wolina i Jomsborga, pruskiego Truso. Umożliwiło to nie tylko dalekie wyprawy morskie, ale również wpływanie rzekami w głąb atakowanego terytorium.

Wikingowie często też osiedlali się w nowych miejscach na stałe, zakładając zwykle swoje własne miasta portowe. Dotyczy to szczególnie Anglii środkowej i północnej, Bretanii, Irlandii (gdzie założyli m.in. Dublin) oraz południowej Rosji i Ukrainy. Ich wyprawy przyczyniły się także do kolonizacji nowych lądów oraz eksploracji mórz. Wikingowie, którzy zdołali utworzyć swoje własne państwa, zostali później wchłonięci przez okoliczną ludność.

Wygląd Wikingów

Wbrew temu co zobrazowano na stworzonych w XIX wieku romantycznych rysunkach, Wikingowie nie nosili na hełmach rogów[6].

Mieszko I wikingiem?

W okresie międzywojennym w historiografii niemieckiej pojawiła się hipoteza, jakoby Mieszko I nosił imię Dagone wywodzące się od skandynawskiego Dagr. Tym samym miał on być wikingiem, który przejął władzę w państwie Polan. Hipoteza ta nawiązuje do faktu utworzenia kilku państw we wczesnośredniowiecznej Europie, w tym Rusi Kijowskiej, przez Normanów (Waregów)[7], jak też teorii normandzkiej Karola Szajnochy z 1858 roku[8]. Nie miała ona jednak wystarczających podstaw i rychło upadła śmiercią naturalną razem z ustrojem, który ją wyhodował[9]. Do tezy tej powrócił archeolog Zdzisław Skrok[10].

Zobacz też

Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Cytaty w Wikicytatach
 Definicje słownikowe w Wikisłowniku
  1. ↑ Walter W. Skeat: The Syntax of Old Norse By Jan Terje Faarlund. 1892, s. 479. ISBN 0-19-927110-0. (ang.).
  2. ↑ Desmond Collins, Background to Archaeology: Britain in Its European Setting, s.97, Cambridge University Press, 1973
  3. ↑ Adam z Bremy 2.29.
  4. ↑ The Norse discovery of America. [dostęp 2011]. (ang.).
  5. ↑ Kamil Janicki, Stany Zjednoczone... Islandii?, "Ciekawostki historyczne", 8 października 2011.
  6. ↑ http://odkrywcy.pl/gid,14939667,title,Mity-o-wygladzie-wikingow,galeriazdjecie.html
  7. ↑ Hermann Kinder, Werner Hilgemann: The Anchor Atlas of World History. Volume I. New York: 1974, s. 130.
  8. ↑ Karol Szajnocha: Lechicki początek Polski: szkic historyczny. 2009, seria: Dzieła, t. 4.
  9. ↑ G. Labuda, Mieszko I s. 40
  10. ↑ Zdzisław Skrok: Słowiańska moc, czyli o niezwykłym wkroczeniu naszych przodków na europejską arenę. Warszawa: Iskry, 2006, s. 86. ISBN 83-244-0008-7.

Bibliografia

  • Tony Allan: Wikingowie: życie, legendy i sztuka. Warszawa: Wydawnictwo G+J RBA, 2003. ISBN 83-89019-30-2.
  • Władysław Duczko: Ruś Wikingów : historia obecności Skandynawów we wczesnośredniowiecznej Europie Wschodniej. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2006. ISBN 978-83-7436-098-2.
  • Peter Godfrey Wilson: Wikingowie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975.
  • Gwyn Jones: The Vikings. London: The Folio Society, 1998.
  • Lech Leciejewicz: Normanowie. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1979. ISBN 83-04-00200-0.
  • Andrzej Michałek: Wyprawy krzyżowe: Normanowie. Warszawa: Bellona, 2004. ISBN 83-11-09479-9.
  • Else Roesdahl: Historia Wikingów: narody i cywilizacje. Gdańsk: Wyd. Marabut, 2001. ISBN 83-87135-09-7.
  • Wolfgang Tarnowski: Piraci: rozboje morskie. Wrocław: Wydawnictwo Atlas, 1991. ISBN 83-900260-5-8.

Linki zewnętrzne

Szablon:Link FA Szablon:Link FA Szablon:Link FA Szablon:Link FA

Szablon:Link GA

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikingowie&oldid=39307141”