Zamek w Nieświeżu: Różnice pomiędzy wersjami

Architektoniczny, rezydencjonalny i kulturalny zespół rodu Radziwiłłów w Nieświeżu^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
	; Zamek w Nieświeżu, bastion zachodni
Państwo	{{{państwo}}}
Typ	kulturowe
Spełniane kryterium	II, IV, VI
Numer ref.	1196
Region	Europa i Ameryka Północna
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	{{{data wpisu}}}; na {{{sesja wpisu}}}. sesji
Dokonane zmiany	{{{dokonane zmiany}}}
	Położenie na mapie Nieświeża Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {53°13′22″ 26°41′29″}
	Położenie na mapie Białorusi Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {53°13′22″ 26°41′29″}
	Położenie na mapie obwodu mińskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {53°13′22″ 26°41′29″}
	Nieprawidłowe parametry: {53°13′22″ 26°41′29″\|}
	Multimedia w Wikimedia Commons
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 14:37, 22 cze 2015

Zamek w Nieświeżu – zamek w Nieświeżu, w przeszłości stanowił rezydencję rodu Radziwiłłów.

Historia

Do roku 1533 właścicielami Nieświeża i istniejącego tu drewnianego zamku byli Kiszkowie, a następnie od Anny z Kiszków miejscowość przeszła na własność jej synów Mikołaja Radziwiłła "Czarnego" i jego brata Jana. W 1551 r. tutaj zostały sprowadzone radziwiłłowskie archiwa, a w 1586 r. cały majątek został zamieniony w ordynację.

W 1582 marszałek wielki litewski Mikołaj Krzysztof Radziwiłł (Sierotka) na ruinach dawnych fortyfikacji rozpoczął budowę monumentalnego renesansowo-barokowego zamku na planie kwadratu, projektu Jana Marii Bernardoniego. Budowla została ukończona w 1604, z wyjątkiem galerii, które dobudowano pół wieku później. Na jej 4 narożnikach zbudowano ośmiokątne wieże.

Zespół pałacowy był przebudowywany i odbudowywany wiele razy na przestrzeni wieków - w stylu baroku, klasycyzmu, neogotyku. 5 grudnia 1655 roku należący do popierającego króla Polski Michała Kazimierza Radziwiłła zamek zajęło na skutek zdrady 367 żołnierzy słuckiego garnizonu Bogusława Radziwiłła pod dowództwem Adama Wollaxa^[1]. Po raz pierwszy pałac został obrabowany przez Rosjan w 1657 roku. Z analizy spisu z 1658 r. wynika, że straty poniesione przez zamek nie były duże^[2].

W 1706 podczas III wojny północnej, armia króla szwedzkiego Karola XII zajęła posiadłość i zniszczyła fortyfikacje. Kilka lat później Radziwiłłowie sprowadzili niemieckich i włoskich architektów, którzy odnowili i powiększyli zamek.

Ciekawą postacią zamieszkująca dobra nieświeskie był Karol Stanisław Radziwiłł (Panie Kochanku), przeciwnik Stanisława Augusta Poniatowskiego, znany z przepychu i rozpustnego życia. Antoni Zaleski udekorował żółte fasady budynku barokowymi stiukami. Odbudowano XVI-wieczne bramy zamkowe, a dwupoziomową wieżę strażnicy zwieńczono hełmem. W ten sposób trzy oddzielne budowle otaczające centralny dziedziniec zostały połączone w jedną całość.

Kolejne rabunki rękami rosyjskich najeźdźców miały miejsce podczas konfederacji barskiej. W 1770 r. zamek został zajęty przez Rosjan, a Radziwiłłowie zostali wygnani. Nieco później ich archiwa zostały przewiezione do Petersburga (gdzie znajdują się do dziś), a większość zebranych w pałacu dzieł sztuki została podzielona między rosyjskich szlachciców. Opuszczone przez rodzimych właścicieli i okupantów dobra nieświeskie zaczęły popadać w ruinę.

W 1785 roku na zamek przybył król Stanisław August Poniatowski^[3].

Rosjanie po raz kolejny wyciągnęli ręce po polskie skarby narodowe po 1812 roku, w odwecie za udział ówczesnego ordynata Dominika Hieronima Radziwiłła w wyprawie na Moskwę (stał na czele własnego pułku jazdy).

Pomiędzy 1881 a 1886 r. posiadłość powróciła w ręce Radziwiłłów i nastąpiła gruntowna renowacja dokonana przez rezydującego na stale w Berlinie księcia Antoniego Radziwiłła i jego francuską żonę Marię de Castellane. Oni także zaprojektowali park o charakterze krajobrazowym w stylu angielskim. Posiada on powierzchnię ponad 1 km².

Kolejny wielki cios dla obrazów, mebli, wyposażenia wojennego i innych bogatych eksponatów przyniosła I wojna światowa.

W dwudziestoleciu międzywojennym nieświeski zamek zasłynął ze spotkania marszałka Józefa Piłsudskiego z polskimi arystokratami, manifestując chęć współpracy z kołami ziemiańskimi. Do tego spotkania doprowadził m.in. Stanisław Mackiewicz, który tak opisywał wnętrza zamku w Nieświeżu: "Olbrzymie zamczysko składało się z sal ozdobionych setkami radziwiłłowskich portretów, setkami zbroi i rozwieszonymi pasami słuckimi (...) jedynym oświetleniem były świece. Światła tych świec, niespokojne i nastrojowe, kładły się na kolorach odwiecznych portretów. odbijały się blaskami w zbrojach". W tym czasie na zamku znajdowało się około 2.000 kompletów zbroi, setki bezcennych obrazów, kolekcji przeróżnych eksponatów, pamiątki rodzinne Radziwiłłów. Po zakończeniu II wojny światowej Radziwiłłowie i inni Polacy z Kresów Wschodnich zostali wygnani z ziemi ojczystej. Nieśwież został wcielony do Białorusi, władze białoruskie przekształciły wspaniałą rezydencję Radziwiłłów w sanatorium. Zamek był sukcesywnie ograbiany i niszczony (podobnie poczyniono z wielowiekowym parkiem), z dawnych wspaniałości sztuki europejskiej i bogatego wystroju wewnętrznego zostało zaledwie kilka pieców i kominków, oraz gdzieniegdzie "strzępy" przedwojennego parkietu.

Bardzo ważną budowlą Nieświeża jest połączony z zamkiem kościół jezuitów pw. Bożego Ciała, zbudowany w latach 1587 - 1603. Stanowi on mauzoleum 102 członków rodziny Radziwiłłów. Każda wykonana z brzozy trumna jest oznaczona rodowym herbem Trąby. Kościół został zaprojektowany przez polskiego architekta włoskiego pochodzenia Jana Marii Bernardoniego na wzór Il Gesù w Rzymie jako pierwsza na świecie bazylika z kopułą i barokową fasadą, rozpoczynając epokę baroku zarówno w Polsce jak i Europie Wschodniej. Oprócz kunsztownych nagrobków we wnętrzu można zobaczyć późnobarokowe freski wykonane około 1760 r. oraz wyrzeźbiony w 1583 r. przez weneckich rzeźbiarzy ołtarz przedstawiający Jezusa ukrzyżowanego.

Obecnie

W 1994 r. zespół zamkowy został uznany za narodowy pomnik historii i kultury przez władze białoruskie. W 1997 roku rozpoczęto restaurację zamku. W 2001 r. zespół zamkowy został przekazany Narodowemu Muzeum-Rezerwatowi Historyczno-Kulturalnemu Nieśwież. W 2005 r. dzięki wielkim wysiłkom i inicjatywie m.in. Polaków, architektoniczny, rezydencjalny i kulturalny zespół rodu Radziwiłłów został zapisany na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Jednak mimo tego profanacja obiektu nie ustała. Rekonstrukcja zamku pociągnęła za sobą wiele ostrych krytyk ze względu na nieuzasadnione prace i dopuszczenie do zniszczeń. W 2002 r. z powodu karygodnych zaniedbań najwyższe piętro budynku zostało zniszczone przez pożar. W 2004 roku przebudowano także zwieńczenie wieży według wyglądu z XVII wieku, niepasujące do stylu zamku. W 2012 roku przywrócono poprzedni hełm wieży. W marcu 2008 r. podczas prac renowacyjnych Białorusini wyburzyli część zamku - zniszczona została jedna z galerii łączących główny korpus pałacowy ze skrzydłem bocznym zamku^[4]. Zamek otwarto dla zwiedzających 21 lipca 2012 roku^[5]. Pierwszym zwiedzającym zamek był prezydent Białorusi Aleksander Łukaszenko. Obecni byli też członkowie rodu Radziwiłłów. Według dyrektora zamkowego muzeum Siarhieja Klimau w latach 2010-12 na restaurację zamku wydano 55 mln dolarów, a na eksponaty do niego 1,5 mln dolarów. W roku 2012 muzeum zarobiło milion dolarów^[6].Organizowane są koncerty muzyki dawnej i wystawy czasowe, działa teatr im. Urszuli Radziwiłł. 10 listopada 2012 roku na zamku odbył się pierwszy bal od czasów Radziwiłłów, współorganizowany przez białoruskie ministerstwo kultury.

Galeria

Zamek podczas restauracji w 2005 roku
Widok z dziedzińca
Sala kominkowa
Sala hetmańska
Bawialnia
Sala łowiecka
Sala balowa
Galeria
Sypialnie kniaźini
Ołtarz w kaplicy zamkowej

Linki zewnętrzne

↑ Regestr żołnierzy, którzy weszli do zamku nieświeskiego, AGAD, AR XI, nr 48, s. 76–83
↑ „Inwentarz zamku J.Ks.M. nieświeskiego…” z 1658 r., [w:] T. Bernatowicz, Monumenta variis Radi-villorum. Wyposażenie zamku nieświeskiego w świetle źródeł archiwalnych. Część I: XVI-XVII wieku, Poznań 1998, s. 43-60
↑ http://www.ipsb.nina.gov.pl/index.php/a/tomasz-walerjan-aleksandrowicz-vel-alexandrowicz#
↑ Burzą zamek w Nieświeżu
↑ Łukaszenko otworzył Nieśwież. Rzeczpospolita. [dostęp 2012-07-23]. (pol.).
↑ Tłumy turystów w zamku Radziwiłłów w Nieświeżu. polonia.wp.pl. [dostęp 2012-10-23]. (pol.).

[1] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[2] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[3] Regestr żołnierzy, którzy weszli do zamku nieświeskiego, AGAD, AR XI, nr 48, s. 76–83

[4] „Inwentarz zamku J.Ks.M. nieświeskiego…” z 1658 r., [w:] T. Bernatowicz, Monumenta variis Radi-villorum. Wyposażenie zamku nieświeskiego w świetle źródeł archiwalnych. Część I: XVI-XVII wieku, Poznań 1998, s. 43-60

[5] ttp://www.ipsb.nina.gov.pl/index.php/a/tomasz-walerjan-aleksandrowicz-vel-alexandrowicz#

[6] Burzą zamek w Nieświeżu

[7] Łukaszenko otworzył Nieśwież. Rzeczpospolita. [dostęp 2012-07-23]. (pol.).

[8] Tłumy turystów w zamku Radziwiłłów w Nieświeżu. polonia.wp.pl. [dostęp 2012-10-23]. (pol.).

[a]

[b]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Linia 30: / Linia 30: @@
 grudnia 1655 roku należący do popierającego króla Polski Michała Kazimierza Radziwiłła zamek zajęło na skutek zdrady 367 żołnierzy słuckiego garnizonu Bogusława Radziwiłła pod dowództwem Adama Wollaxa<ref> Regestr żołnierzy, którzy weszli do zamku
 nieświeskiego, AGAD, AR XI, nr 48, s. 76–83</ref>.
-Po raz pierwszy pałac został obrabowany przez [[Rosjanie|Rosjan]] w [[1657]] roku.
+Po raz pierwszy pałac został obrabowany przez [[Rosjanie|Rosjan]] w [[1657]] roku. Z analizy spisu z 1658 r. wynika, że straty poniesione przez zamek nie były duże<ref>„Inwentarz zamku J.Ks.M. nieświeskiego…” z 1658 r., [w:] T. Bernatowicz, Monumenta variis Radi-villorum. Wyposażenie zamku nieświeskiego w świetle źródeł archiwalnych. Część I: XVI-XVII wieku, Poznań 1998, s. 43-60</ref>.
 W 1706 podczas [[III wojna północna|III wojny północnej]], armia króla szwedzkiego [[Karol XII|Karola XII]] zajęła posiadłość i zniszczyła fortyfikacje. Kilka lat później [[Radziwiłłowie]] sprowadzili niemieckich i włoskich architektów, którzy odnowili i powiększyli zamek.