Zamek w Ojcowie: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
ilustracja |
→Zamek od XIV do XVI w.: drobne merytoryczne |
||
Linia 45: | Linia 45: | ||
[[Plik:Zamek w Ojcowie 1.JPG|thumb|240px|Zamek w Ojcowie]] |
[[Plik:Zamek w Ojcowie 1.JPG|thumb|240px|Zamek w Ojcowie]] |
||
=== Zamek od XIV do XVI w. === |
=== Zamek od XIV do XVI w. === |
||
W świetle prac archeologicznych, zamek wybudowano |
W świetle prac archeologicznych i historycznych, zamek wybudowano z polecenia króla Kazimierza Wielkiego pomiędzy latami 1354-1370. Nie ma obecnie podstaw aby stwierdzić, że w miejscu tym istniał wcześniej ufortyfikowany gród drewniano-ziemny. Zamek po raz pierwszy wzmiankowano w 1370 r., gdy wymieniono w jednym z dokumentów pierwszego burgrabię zamku o imieniu Zaklika (''Zaclica burgrauio de Oczecz''). Zamek ''Oczecz'' wymieniony został również w anonimowym tekście ''Quomodo regebat regnum et populum'', w którym umieszczono go w wykazie fundacji Kazimierza Wielkiego. W 1397 r. wzmiankowano kapelana kaplicy zamkowej. Z tego okresu zachowała się wieża zamkowa oraz ostrołukowy gotycki przejazd w bramie zamkowej. |
||
Za czasów [[Władysław II Jagiełło|Władysława Jagiełły]] zamek przed 1385 rokiem został za 500 grzywien oddany w dzierżawę (tenutę) Janowi de Kozcow (z Korzkwi), z prawem jej wykupu przez króla. Potem dzierżawili zamek kolejno: Piotr Szafraniec z [[Pieskowa Skała|Pieskowej Skały]] (1404-1406), Jan Mężyk z Dąbrowy (1406-1437), Mikołaj z Balic i Ossolina (1440-1459) oraz Zbigniew z Wodzisławia herbu Zadora (1485-1497), Adam Wodzisławski, [[Jan Boner]] (1515-1523), [[Andrzej Tęczyński (zm. 1536)|Andrzej Tęczyński]] (1525-1536). |
|||
Po 1536 r. zamek przeszedł w ręce królowej [[Bona Sforza|Bony Sforzy]], która po 20 latach, w związku z wyjazdem do Włoch w 1556 roku, przekazała go Mikołajowi Płazie z Mstyczowa herbu Topór. W 1587 r. zamek trafił do [[Piotr Myszkowski|Piotra Myszkowskiego]] herbu Jastrzębiec, a potem do jego syna Aleksandra Myszkowskiego. |
Po 1536 r. zamek przeszedł w ręce królowej [[Bona Sforza|Bony Sforzy]], która po 20 latach, w związku z wyjazdem do Włoch w 1556 roku, przekazała go Mikołajowi Płazie z Mstyczowa herbu Topór. W 1587 r. zamek trafił do [[Piotr Myszkowski|Piotra Myszkowskiego]] herbu Jastrzębiec, a potem do jego syna Aleksandra Myszkowskiego. |
||
Linia 63: | Linia 63: | ||
== Badania archeologiczne == |
== Badania archeologiczne == |
||
* 1991 – mgr Krystyna Kruczek (PKZ Kraków), W. Niewalda |
* 1991 – mgr Krystyna Kruczek (PKZ Kraków), W. Niewalda |
||
* 2006 |
* 2006-2007 – dr Michał Wojenka (Instytut Archeologii UJ) |
||
* 2011-2016 - dr Michał Wojenka (Instytut Archeologii UJ) |
|||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy}} |
Wersja z 14:36, 1 lut 2017
nr rej. A-1235/M z 17.05.1947 i z 2.11.2010[1] | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Inwestor |
Kazimierz Wielki |
Rozpoczęcie budowy |
XIV wiek |
Zniszczono |
XIX wiek |
Położenie na mapie województwa małopolskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie Polski Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building} |
Zamek w Ojcowie – ruiny zamku leżącego na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, wybudowanego w systemie tzw. Orlich Gniazd, we wsi Ojców w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego.
We wczesnej epoce żelaza w miejscu zamku znajdowała się osada kultury łużyckiej zniszczona przypuszczalnie przez najazd Scytów[2].
Zamek wzniesiono na polecenie Kazimierza Wielkiego w II połowie XIV w.
Tradycja głosi, że nazwa warowni, w swej pierwotnej formie brzmiąca Ociec, została nadana przez samego króla, na pamiątkę walki o tron krakowski jego ojca, Władysława Łokietka, który w okolicznych jaskiniach znajdował schronienie.
Historia
Zamek od XIV do XVI w.
W świetle prac archeologicznych i historycznych, zamek wybudowano z polecenia króla Kazimierza Wielkiego pomiędzy latami 1354-1370. Nie ma obecnie podstaw aby stwierdzić, że w miejscu tym istniał wcześniej ufortyfikowany gród drewniano-ziemny. Zamek po raz pierwszy wzmiankowano w 1370 r., gdy wymieniono w jednym z dokumentów pierwszego burgrabię zamku o imieniu Zaklika (Zaclica burgrauio de Oczecz). Zamek Oczecz wymieniony został również w anonimowym tekście Quomodo regebat regnum et populum, w którym umieszczono go w wykazie fundacji Kazimierza Wielkiego. W 1397 r. wzmiankowano kapelana kaplicy zamkowej. Z tego okresu zachowała się wieża zamkowa oraz ostrołukowy gotycki przejazd w bramie zamkowej.
Za czasów Władysława Jagiełły zamek przed 1385 rokiem został za 500 grzywien oddany w dzierżawę (tenutę) Janowi de Kozcow (z Korzkwi), z prawem jej wykupu przez króla. Potem dzierżawili zamek kolejno: Piotr Szafraniec z Pieskowej Skały (1404-1406), Jan Mężyk z Dąbrowy (1406-1437), Mikołaj z Balic i Ossolina (1440-1459) oraz Zbigniew z Wodzisławia herbu Zadora (1485-1497), Adam Wodzisławski, Jan Boner (1515-1523), Andrzej Tęczyński (1525-1536).
Po 1536 r. zamek przeszedł w ręce królowej Bony Sforzy, która po 20 latach, w związku z wyjazdem do Włoch w 1556 roku, przekazała go Mikołajowi Płazie z Mstyczowa herbu Topór. W 1587 r. zamek trafił do Piotra Myszkowskiego herbu Jastrzębiec, a potem do jego syna Aleksandra Myszkowskiego.
Zamek od XVII do XVIII w.
W 1619 r. Aleksander Myszkowski sprzedał zrujnowany zamek Mikołajowi Korycińskiemu z Pilicy herbu Topór. W 1620 r. lustracja opisała zamek jako zrujnowany, jednak wkrótce nowy właściciel wyremontował go i wybudował od południowej strony nowy budynek na ruinie dawnego gotyckiego. Zamek nie został zniszczony w czasie Potopu szwedzkiego, na co wskazuje lustracja z 1660 r.[3]
Od 1676 r. starostwo ojcowskie było we władaniu najpierw Warszyckich, a później Męcińskich, od 1703 r. Morskich, od 1715 r. Łubieńskich i od 1756 r. Ignacy Załuski. W 1787 Teofil Załuski podejmował obiadem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, który w kaplicy zamkowej trzymał do chrztu jego córkę.
Zamek od XIX do XX w.
W 1802 r. zamek został opuszczony, a spadkobierca Teofil Załuski wywiózł z niego ruchomości. W okresie rozbiorów ponownie zaczął podupadać. Konstanty Wolicki, który w 1829 r. nabył go od rządu rosyjskiego, rozebrał częściowo mury, ponieważ groziły zawaleniem. Z dawnego założenia pozostała jedynie ośmioboczna wieża, brama i dolne partie murów obwodowych.
Pod koniec XIX wieku właścicielem Ojcowa został Ludwik Krasiński, który zlecił prace projektowe zmierzające do odbudowy zamku, jednak zamierzenia te nie zostały zrealizowane. Krasiński odnowił jedynie wówczas bramę i obniżył w 1892 r. o ok. 6 metrów nadwątlone górne partie wieży głównej, z zamiarem ich odbudowy (niezrealizowanym). Wieżę uszkodzono w 1914 roku podczas I wojny światowej i częściowo restaurowano w 1935, o czym świadczy napis na belce, a także odbudowano jedną kondygnację staraniem księżnej Ludwiki Marii Czartoryskiej. W latach 1958-1963 wykonano niewielkie prace polegające na częściowym odgruzowaniu zamku. W ograniczonym stopniu przeprowadzono też niewielkie prace w 1991 zabezpieczając relikty piwnic. W 1996 roku w bramie zamkowej urządzono ekspozycję.
Badania archeologiczne
- 1991 – mgr Krystyna Kruczek (PKZ Kraków), W. Niewalda
- 2006-2007 – dr Michał Wojenka (Instytut Archeologii UJ)
- 2011-2016 - dr Michał Wojenka (Instytut Archeologii UJ)
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2012-12-19] .
- ↑ Michał Wojenka , Sprawozdanie z badań wykopaliskowych przeprowadzonych na zamku w Ojcowie w latach 2006-2014, „Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. Prof. Władysława Szafera, 26, s. 199-224.” [dostęp 2017-02-01] (ang.).
- ↑ Falniowska-Gradowska A., Dzieje zamku ojcowskiego, Wyd. OPN. Ojców 1999, ss. 112
Bibliografia
- 1922 - Sukertowa E., Zamek w Ojcowie, Warszawa
- 1966 - Frazik J.T., Zamek w Ojcowie. Problemy badawcze i konserwatorskie. CT, R.71, z. 4 B, s. 28-34
- 1977 - Frazik J.T., Zamek w Ojcowie – dzieje , stan zachowania, problemy konserwatorskie. Sprawozdania PAN, XX/1, I-VI. 1976
- 1983 - Leńczyk G. Katalog grodzisk i zamczysk z terenu Małopolski, oprac. S. Kłodziejski, Kraków
- 1993 - Laberschek J., Zamek Ojców w średniowieczu. Aura, nr 3, s. 18
- 1997 - Kołodziejski S., Trzynastowieczne budowle warowne w Dolinie Prądnika. TK, t.. 5, s. 71-80
- 1997 - Kołodziejski S., Z problematyki badań średniowiecznych zamków na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. AHP, 5.
- 1998 - Kołodziejski S., Początki zamków na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. TK; VII.
- 1999 - Kołodziejski S., Średniowieczne budowle obronne na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego i w okolicy w świetle nowszych badań, Ojców.
- 1999 - Falniowska-Gradowska Alicja, Dzieje zamku ojcowskiego, Ojców.
- 2001 - Niewalda W., Rojkowska H., Badania Ikonograficzne i architektoniczne zamku w Ojcowie w 1991 roku, [w:] Badania naukowe w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, red. J. Partyka, Ojców, s. 426–434
- 2001 - Kołodziejski S., Badania archeologiczne reliktów średniowiecznych budowli obronnych na Jurze Ojcowskiej w latach dziewięćdziesiątych. [w: ] Z archeologii Ukrainy i Jury Ojcowskiej. Ojców
- 2001 - Kruczek Krystyna, Zamek w Ojcowie – wstępne wyniki badań archeologicznych prowadzonych w 1991 r.[w: ] Badania naukowe w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, Ojców, Red. J. Partyka.
- 2006 - Bicz-Suknarowska M., Zamek w Ojcowie. Historia, teraźniejszość, możliwości rewaloryzacji, [w:] „Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. Prof. W. Szafera”, 2006, 16: s.255–266
- 2008 - Wojenka Michał, Zamek ojcowski w dobie nowożytnej, [w:] Archeologia okresu nowożytnego w Karpatach polskich, red. J.Gancarski, Krosno 2008, s. 341–411
- 2016 - Wojenka Michał, Sprawozdanie z badań wykopaliskowych przeprowadzonych na zamku w Ojcowie w latach 2006-2014, [w:] Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. prof. Władysława Szafera, nr 26, rok 2016, ss. 199–224
Linki zewnętrzne
- Ruiny Zamku Kazimierzowskiego w Ojcowie - Zamek w Ojcowie - Informator Turystyczny Ojcow.pl
- Opis Zamku w Ojcowie - portal www.poJurze.pl
- Galeria zdjęć Zamku w Ojcowie - portal www.poJurze.pl
- Zamek w Ojcowie - opis wycieczki do zamku, dojazd, historia, zdjęcia
- Panorama 360° zamku w Ojcowie - galeria-zdjec.pl