Architektura romańska w Europie Środkowo-Wschodniej: Różnice pomiędzy wersjami

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m Bot poprawia błędne wywołania {{PAGENAME}}
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
drobne merytoryczne
Linia 14: Linia 14:
* [[Rumunia]]:
* [[Rumunia]]:
** kościół św. Piotra we wsi [[Herina (wieś)|Herina]] z przełomu XII i XIII wieku
** kościół św. Piotra we wsi [[Herina (wieś)|Herina]] z przełomu XII i XIII wieku
**kaplica w Gurasada (''''Guraszáda'''')
* [[Czechy]]:
* [[Czechy]]:
** rotunda św. Piotra na wzgórzu Radyně (567 m), w miejscowości [[Starý Plzenec]] koło [[Pilzno|Pilzna]]
** rotunda św. Piotra na wzgórzu Radyně (567 m), w miejscowości [[Starý Plzenec]] koło [[Pilzno|Pilzna]]
** rotunda św. Jerzego na wzgórzu [[Řip]] z XI wieku
** rotunda św. Jerzego na wzgórzu [[Řip]] z XI wieku
** bazylika św. Jerzego na zamku w [[Praga|Pradze]] ([[Hradczany]])
** bazylika św. Jerzego na zamku w [[Praga|Pradze]] ([[Hradczany]])
** rotunda św. Wita z lat 30. X wieku pod katedrą na Hradczanach
** katedra na Hradczanach w Pradze (z okresu romańskiego zachowały się jedynie fragmenty pierwszych dwóch kościołów (rotundy i bazyliki) widoczne w kryptach królewskich poniżej posadzki [[Katedra św. Wita w Pradze|katedry św. Wita]])
** bazylika romańska pod katedrą na Hradczanach (widoczna w kryptach królewskich poniżej posadzki [[Katedra św. Wita w Pradze|katedry św. Wita]])
** rotunda św. Marcina (XI wiek) w Pradze ([[Wyszehrad (Praga)|Wyszehrad]])
** rotunda św. Marcina (XI wiek) w Pradze ([[Wyszehrad (Praga)|Wyszehrad]])
** kaplica zamkowa w [[Cheb]]ie
** kaplica zamkowa w [[Cheb]]ie
** [[Bazylika św. Prokopa w Třebíču|bazylika św. Prokopa]] w [[Třebíč]]u
**[[Bazylika św. Prokopa w Třebíču|bazylika św. Prokopa]] w [[Třebíč]]u
** tetrakonchos w Mikulczycach
⚫
* [[Ukraina]]
** kaplica w Chrast nad Hornadem
⚫
** cerkiew św. Pantelejmona w [[Halicz (miasto)|Haliczu]] z poł. XIII wieku (bazylika, przebudowana w XVI w. na kościół św. Stanisława i na pocz. XXI wieku poprzez dodanie kopuły)
* [[Słowacja]]:
** rotunda w Trenczynie (niezachowana)
⚫
* [[Ukraina]]:
⚫
** cerkiew św. Pantelejmona w Szewczenkowie koło [[Halicz (miasto)|Halicza]] z około 1219 roku (bazylika, przebudowana w XVI w. na kościół św. Stanisława i ponownie przebudowana na pocz. XXI wieku poprzez dodanie kopuły)
** Pobiereże koło Halicza z 2 poł. XII wieku, relikty nieistniejącej romańskiej kaplicy zbudowanej podczas panowania węgierskiego<ref>{{Cytuj |autor = Teresa Rodzińska-Chorąży |tytuł = Tetrakonchos w Zawichoście (pod wezwaniem św. Maurycego?): analiza reliktów, problem rekonstrukcji i genezy formy (The Tetraconch in Zawichost (St. Maurice?): analysis of the relics, the problem of the reconstruction, and the origins of the form) |czasopismo = Zawichost we wczesnym średniowieczu |data dostępu = 2019-02-25 |url = https://www.academia.edu/38353902/Tetrakonchos_w_Zawicho%C5%9Bcie_pod_wezwaniem_%C5%9Bw._Maurycego_analiza_relikt%C3%B3w_problem_rekonstrukcji_i_genezy_formy_The_Tetraconch_in_Zawichost_St._Maurice_analysis_of_the_relics_the_problem_of_the_reconstruction_and_the_origins_of_the_form_ |język = en}}</ref><ref>Joannissjan Oleg, ''Hramy-rotondy w drevnej Rusi'', [w:] W. Batalov, "Jerusalim w russkoj kulture", Moskva, 1994, s.100-147</ref>.
** sobór Zaśnięcia NMP we Włodzimierzu nad Klaźmą z około 1160 roku
** cerkiew św. Bazylego we Włodzimierzu Wołyńskim
** cerkiewka klasztoru w Zimnie koło Włodzimierza Wołyńskiego


== Bibliografia ==
== Bibliografia ==

Wersja z 12:03, 25 lut 2019

Rotunda św. Marcina – Wyszehrad

Europa Środkowo-Wschodnia to obszar, na który chrześcijaństwo docierało z dwóch kierunków. Wraz z misjonarzami z Bizancjum docierały wpływy architektury bizantyjskiej. Cyryl i Metody przybyli na Morawy w 864 r., ich uczniowie powędrowali w kierunku Chorwacji i Węgier. W 973 r. książę Gejza sprowadził na swoje ziemie duchowieństwo z Włoch i Niemiec. Wraz z ich przybyciem gruntują się wpływy architektury romańskiej. Po koronacji Stefana I na terenie państwa węgierskiego utrwaliły się wpływy kościoła rzymskiego i umocniła się pozycja sztuki romańskiej.

Wśród najstarszych zabytków chrześcijańskich na terenie Europy Środkowo-Wschodniej dominują kościoły budowane na planie koła. Rotundy, jako typ świątyni budowanej na terenie grodu, budowano do końca XII wieku. Większość z nich ma dobudowaną niewielką, półokrągłą absydę, w której umieszczano ołtarz. Późniejsze budowle posiadają także wysoką, zazwyczaj kwadratową wieżę od zachodu. Po przybyciu duchownych ze świata łacińskiego pojawiają się trójnawowe bazyliki z trzema absydami na zakończeniu naw. Wpływy niemieckie owocują budowlami flankowanymi dwiema wieżami od strony wejścia.

Przykłady zabytków:

  • Chorwacja:
  • Węgry:
    • benedyktyńskie kościoły: św. Jerzego w Ják z XII wieku oraz w Lébény z początku XIII wieku. Są to trójnawowe bazyliki, bez transeptu z nawami zakończonymi absydami i dwiema wieżami od strony wejścia. W zachodniej części budowli umieszczone zostały empory przeznaczone dla fundatorów kościoła.
    • katedra św. Piotra w Peczu, zachowały się fragmenty wystroju, m.in. fragmenty oprawy cyborium. (Pod panowaniem tureckim zachodnia część kościoła została zamieniona na meczet).
    • katedra św. Wojciecha w Ostrzyhomiu (zachowały się jedynie fragmenty dekoracji rzeźbiarskiej: głowice kolumn i elementy portalu; kościół został zniszczony już w XIII wieku, podczas najazdów tureckich).
  • Rumunia:
    • kościół św. Piotra we wsi Herina z przełomu XII i XIII wieku
    • kaplica w Gurasada ('Guraszáda')
  • Czechy:
    • rotunda św. Piotra na wzgórzu Radyně (567 m), w miejscowości Starý Plzenec koło Pilzna
    • rotunda św. Jerzego na wzgórzu Řip z XI wieku
    • bazylika św. Jerzego na zamku w Pradze (Hradczany)
    • rotunda św. Wita z lat 30. X wieku pod katedrą na Hradczanach
    • bazylika romańska pod katedrą na Hradczanach (widoczna w kryptach królewskich poniżej posadzki katedry św. Wita)
    • rotunda św. Marcina (XI wiek) w Pradze (Wyszehrad)
    • kaplica zamkowa w Chebie
    • bazylika św. Prokopa w Třebíču
    • tetrakonchos w Mikulczycach
    • kaplica w Chrast nad Hornadem
  • Słowacja:
    • rotunda w Trenczynie (niezachowana)
  • Ukraina:
    • cerkiew św. Pantelejmona w Szewczenkowie koło Halicza z około 1219 roku (bazylika, przebudowana w XVI w. na kościół św. Stanisława i ponownie przebudowana na pocz. XXI wieku poprzez dodanie kopuły)
    • Pobiereże koło Halicza z 2 poł. XII wieku, relikty nieistniejącej romańskiej kaplicy zbudowanej podczas panowania węgierskiego[1][2].
    • sobór Zaśnięcia NMP we Włodzimierzu nad Klaźmą z około 1160 roku
    • cerkiew św. Bazylego we Włodzimierzu Wołyńskim
    • cerkiewka klasztoru w Zimnie koło Włodzimierza Wołyńskiego

Bibliografia

  • Sztuka Świata, t. 3, Wydawnictwo Arkady, 1999.
  • T. Broniewski, Historia architektury dla wszystkich, Wydawnictwo Ossolineum, 1990.
  • D.Watkin, Historia architektury zachodniej, Wydawnictwo Arkady 2006, ISBN 83-213-4178-0.
  1. ↑ Teresa Rodzińska-Chorąży, Tetrakonchos w Zawichoście (pod wezwaniem św. Maurycego?): analiza reliktów, problem rekonstrukcji i genezy formy (The Tetraconch in Zawichost (St. Maurice?): analysis of the relics, the problem of the reconstruction, and the origins of the form), „Zawichost we wczesnym średniowieczu” [dostęp 2019-02-25] (ang.).
  2. ↑ Joannissjan Oleg, Hramy-rotondy w drevnej Rusi, [w:] W. Batalov, "Jerusalim w russkoj kulture", Moskva, 1994, s.100-147
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Architektura_romańska_w_Europie_Środkowo-Wschodniej&oldid=56010395”