Mielnik (województwo podlaskie): Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
Boty
1 384 760 edycji
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Historia: drobne merytoryczne, źródła/przypisy
Linia 50: Linia 50:
* 1382 – książę mazowiecki [[Janusz I Starszy]] wykorzystuje [[Litewska wojna domowa (1381–1384)|wojnę domową na Litwie między Kiejstutem i Jagiełłą]] i zajmuje gród<ref name=autonazwa1 />
* 1382 – książę mazowiecki [[Janusz I Starszy]] wykorzystuje [[Litewska wojna domowa (1381–1384)|wojnę domową na Litwie między Kiejstutem i Jagiełłą]] i zajmuje gród<ref name=autonazwa1 />
* 1383 – gród zajmuje [[Władysław II Jagiełło|Władysław Jagiełło]].
* 1383 – gród zajmuje [[Władysław II Jagiełło|Władysław Jagiełło]].
* 1390 – [[Władysław II Jagiełło|Władysław Jagiełło]] nadał księciu mazowieckiemu Januszowi I Starszemu ''ziemię drohicką z zamkami oraz powiatami w Drohiczynie, Mielniku, Surażu, bielsku i wszystkimi wsiami w tychże powiatach leżących''<ref>{{Cytuj |autor = Adrian Jusupović |tytuł = Jusupović A., Zasięg terytorialny ziemi drohickiej w średniowieczu, „Актуальні проблеми вітчизняної та всесвітньої історії. Збірник наукових праць. Наукові записки Рівненського державного гуманітарного університету” 20, Рівне 2010: 77-80. |data dostępu = 2019-10-07 |url = https://www.academia.edu/4422991/Jusupovi%C4%87_A._Zasi%C4%99g_terytorialny_ziemi_drohickiej_w_%C5%9Bredniowieczu_%D0%90%D0%BA%D1%82%D1%83%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B8_%D0%B2%D1%96%D1%82%D1%87%D0%B8%D0%B7%D0%BD%D1%8F%D0%BD%D0%BE%D1%97_%D1%82%D0%B0_%D0%B2%D1%81%D0%B5%D1%81%D0%B2%D1%96%D1%82%D0%BD%D1%8C%D0%BE%D1%97_%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%96%D1%97._%D0%97%D0%B1%D1%96%D1%80%D0%BD%D0%B8%D0%BA_%D0%BD%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%85_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8C._%D0%9D%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%96_%D0%B7%D0%B0%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%A0%D1%96%D0%B2%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%B3%D1%83%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D1%83%D0%BD%D1%96%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82%D1%83_20_%D0%A0%D1%96%D0%B2%D0%BD%D0%B5_2010_77-80 |język = en}}</ref>.
* 1391 – [[Władysław II Jagiełło|Władysław Jagiełło]] nadał zamek księciu mazowieckiemu Januszowi I Starszemu.
* ok. 1408 – przejęcie grodu przez litewskiego księcia [[Witold Kiejstutowicz|Witolda]]
* ok. 1408 – przejęcie grodu przez litewskiego księcia [[Witold Kiejstutowicz|Witolda]]
* 1420 – książę litewski [[Witold Kiejstutowicz|Witold]] funduje kościół katolicki pod wezwaniami Bożego Ciała, Wniebowzięcia NMP, św. Mikołaja i Wszystkich Świętych. Kościół znajdował się na zamku dolnym i posiadał jedną nawę.
* 1420 – książę litewski [[Witold Kiejstutowicz|Witold]] funduje kościół katolicki pod wezwaniami Bożego Ciała, Wniebowzięcia NMP, św. Mikołaja i Wszystkich Świętych. Kościół znajdował się na zamku dolnym i posiadał jedną nawę.

Wersja z 16:35, 7 paź 2019

Mielnik
{{{rodzaj miejscowości}}}
{{{alt zdjęcia}}}
Widok na Bug z Góry Zamkowej
Państwo podlaskie
Powiat

siemiatycki

Gmina

Mielnik

Liczba ludności (2011)

879

Strefa numeracyjna

(+48) 85

Kod pocztowy

17-307

Tablice rejestracyjne

BSI

SIMC

0034980

Położenie na mapie gminy Mielnik
Mapa konturowa gminy Mielnik
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie powiatu siemiatyckiego
Mapa konturowa powiatu siemiatyckiego
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Pieczęć miejska z napisem "MIASTA KRO(LEWSKIEY) M(OŚ)CI MIELNIKA 1628"
Zespół szkół w Mielniku

Mielnik (biał. Мельнік) – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona na Wysoczyźnie Drohiczyńskiej, w województwie podlaskim, w powiecie siemiatyckim, w gminie Mielnik. Miejscowość leży nad Bugiem.

Mielnik uzyskał lokację miejską w 1440 roku, zdegradowany w 1934 roku[1]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie białostockim. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[2] w starostwie mielnickim w ziemi mielnickiej województwa podlaskiego w 1795 roku[3].

Miejscowość jest siedzibą gminy Mielnik.

Etymologia

Nazwę miejscowości wywodzono od młynów wodnych („mielników”) na Bugu albo od staroruskiego mieł oznaczającego kredę. Tę drugą koncepcję potwierdzają wyniki badań archeologicznych prowadzonych w 2017 roku[4].

Historia

  • 1018–1022 – południowy brzeg rzeki Bug w rejonie osady opanowuje Bolesław Chrobry.
  • 1044–1046 – od piastowskiego księcia Kazimierza Odnowiciela okolice przejmuje książę kijowski Jarosław Mądry w zamian za pomoc w stłumieniu buntu wojewody mazowieckiego Miecława[5]
  • 1240 – wzmianka o przejściu przez Mielnik polsko-ruskiej wyprawy na Jaćwież.
  • 1260 – książę halicki Wasylko Romanowicz modli się w cerkwi pw. Bogarodzicy przed wyprawą na Jaćwież.
  • 1323–1324 – opanowanie ziemi drohickiej przez litewskiego księcia Giedymina.
  • 1350 – okolice zostały zdobyte przez litewskiego księcia Kiejstuta[5]
  • 1366 – w umowie Kazimierza Wielkiego z Olgierdem, wzmiankowany jako gród litewski pod zarządem Kiejstuta
  • 1378 – Kronikarz Wigand z Marburga opisał próbę oblężenia grodu przez krzyżackiego komtura Bałgi Teodoryka Elnera wracającego z wyprawy na Kamieniec Litewski.
  • 1379 – wzmiankowany jako gród litewski
  • 1382 – książę mazowiecki Janusz I Starszy wykorzystuje wojnę domową na Litwie między Kiejstutem i Jagiełłą i zajmuje gród[5]
  • 1383 – gród zajmuje Władysław Jagiełło.
  • 1390 – Władysław Jagiełło nadał księciu mazowieckiemu Januszowi I Starszemu ziemię drohicką z zamkami oraz powiatami w Drohiczynie, Mielniku, Surażu, bielsku i wszystkimi wsiami w tychże powiatach leżących[6].
  • ok. 1408 – przejęcie grodu przez litewskiego księcia Witolda
  • 1420 – książę litewski Witold funduje kościół katolicki pod wezwaniami Bożego Ciała, Wniebowzięcia NMP, św. Mikołaja i Wszystkich Świętych. Kościół znajdował się na zamku dolnym i posiadał jedną nawę.
  • 1430–1444 – Mielnik w rękach księcia mazowieckiego Bolesława IV warszawskiego[5]
  • 1439 – plebanem mielnickim był ks. Maciej z Turny
  • 1440, 22 września – nadanie miejskiego prawa chełmińskiego przez księcia czerskiego i warszawskiego Bolesława IV. W akcie tym król zezwolił miastu na posiadanie łaźni i postrzygalni.
  • 1444 – gród kupuje od księcia Bolesława IV warszawskiego król Kazimierz IV Jagiellończyk
  • 1484 – plebanem mielnickim był ksiądz Jan
  • 1501
    • 1 października – Aleksander Jagiellończyk ustanowił w Mielniku dziedziczne wójtostwo, mianując na ten urząd Mikołaja Rychlika, który otrzymał dwór w Osłowie, młyn nad Mętną, jatkę i karczmy.
    • 23 października – Aleksander Jagiellończyk i dygnitarze litewscy zatwierdzili akt Unii mielnickiej łączący Polskę i Litwę w jedno państwo poprzez osobę tego samego władcy wybranego na wspólnej elekcji.
    • 27 października – zmiana prawa miejskiego na prawo magdeburskie przez króla Kazimierza Jagiellończyka. Przywilej zezwalał na targ w sobotę i trzy jarmarki roczne, w dniach 2 czerwca, 1 listopada i 8 września.
  • 1506 – Zygmunt I Stary na zamku oczekuje na polską koronę.
  • 1513
    • przez miesiąc na zamku mieszka król Zygmunt I Stary.
    • król nakazuje budowę w mieście katolickiego kościoła filialnego Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
  • 1520 – stolica powiatu
  • 1545 – na zamku więzieni są kniaziowie moskiewscy: Fiedor Owczyna, Jendriej Palecki, Michałko Oboleński.
  • 1545 – drewniany skrzyniowy most przez rzekę Bug zostaje przekazany w opiekę po połowie mieszczanom Mielnika i Łosic
  • lata 40. XVI w. – starosta mielnicki Nikodem Janowicz Świejko z Ciechanowca herbu Dąbrowa (1537–1549) rozbudowuje zamek
  • 1551 – częściowe rozebrano na zamku baszty i gotycką wieżę królewską, wznosząc na jej miejscu nowy renesansowy budynek dla króla. Wzmianka o moście przez Bug w pobliżu zamku.
  • 1554 – po zniszczeniu mostu w Mielniku, król zezwolił Stanisławowi Tęczyńskiemu wybudować most przez Bug w Turnej, co doprowadziło do omijania odbudowanego później mostu w Mielniku i upadku gospodarczego Mielnika[7].
  • 1566 – stolica ziemi mielnickiej
  • 1569 – inkorporacja do Korony Polskiej
  • 1580 – miasto liczy około 1500 mieszkańców
  • 1618 – ks. Stanisław Udrzycki konsekruje odbudowany kościół pw. Bożego Ciała
  • do 1646 – prawosławna cerkiew w Mielniku przyjmuje unię[8]
  • 1656, marzec – wojska Bogusława Radziwiłła zajmują miasto, odzyskane wkrótce przez wojska królewskie
  • 1657, 20–25 maja – idący od Brześcia Szwedzi Gustawa Stenbocka i Węgrzy Jerzego Rakoczego palą miasto, zamek i kościół, który po odbudowie nosi nowe wezwanie Świętej Trójcy. Budowa nowego mostu w pobliżu Siemiatycz doprowadza do gospodarczego upadku miasta. W wyniku najazdów szwedzkich, siedmiogrodzkich i moskiewskich liczba ludności miasta spada o 68%, zabudowa została spalona doszczętnie. Liczba ludności wynosi około 450 osób.
  • ok. 1710 – budowa drewnianego kościoła pw. św. Rocha
  • 1776 – budowa drewnianej cerkwi unickiej
  • 1795 – miasto w zaborze pruskim
  • 1807 – Napoleon Bonaparte po zwycięstwie nad Prusami oddaje miasto wraz z całym okręgiem zaborcy rosyjskiemu
  • 1821–1823 – budowa murowanej cerkwi Narodzenia Matki Bożej (Przeczystej Bogurodzicy), unickiej[8]
  • 1829 – zniszczenie katolickiego kościoła św. Rocha
  • 1839 – na mocy postanowień synodu połockiego parafia unicka w Mielniku przechodzi do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego[8]
  • 1863 – z inicjatywy władz rosyjskich zbudowana zostaje kaplica św. Aleksandra Newskiego upamiętniająca stłumienie powstania styczniowego
  • 1871 – zamiana gotyckiego kościoła Świętej Trójcy na cerkiew św. Ducha[8]
  • 1915 – pożar dawnego kościoła Świętej Trójcy; ruiny po 1918 przekazane parafii katolickiej[8]
  • 1919 – powrót po zaborach w granice Polski
  • 1920 – zakończenie budowy katolickiego kościoła parafialnego pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego na miejscu kościoła św. Rocha
  • 1931 – zniszczenie kaplicy prawosławnej św. Aleksandra Newskiego
  • 1934 – utrata praw miejskich
  • 1939–1941 – okupacja radziecka, wysiedlenie ludności na wschód
  • 1940 – zamienienie kościoła Przemienienia Pańskiego na stołówkę dla Rosjan i zniszczenie wyposażenia
  • 1941–1944 – okupacja niemiecka
  • 1953 – utworzenie Mielnickich Zakładów Terenowych Przemysłu Materiałów Budowlanych
  • 1966 – oddana została do użytku szkoła, tzw. tysiąclatka

Demografia

1921

Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności w 1921 r. miasto Mielnik liczyło 184 domy i 1091 mieszkańców (553 kobiety i 538 mężczyzn). Większość ówczesnych mielniczan, w liczbie 535 osób, wyznawała prawosławie; pozostali stanowili wyznawcy katolicyzmu rzymskiego (323 osoby) i judaizmu (233 osoby). Pod względem narodowościowym większość mieszkańców Mielnika była Białorusinami (476 osób); pozostali to kolejno: Polacy (408 osób), Żydzi (206 osób) i 1 Rosjanin[9].

2011

Według Powszechnego Spisu Ludności z 2011 Mielnik zamieszkiwało 879 osób (460 kobiet i 419 mężczyzn)[10].

Zabytki

Widok na Górę Zamkową
  • Góra Zamkowa nad rzeką Bug, na której w średniowieczu zbudowano murowany zamek królewski, spalony w 1656 podczas potopu szwedzkiego. Miejsce zawarcia Unii mielnickiej z Litwinami; nr rej. 23/A, Dec. Nr Kl.X-1/3/205/1966 z 07.03.1966 r., nr rej. 23/A, Dec. 535-1/6/81 z 06.10.1981 r.
  • Ruiny rzymskokatolickiego kościoła parafialnego Świętej Trójcy (pierwotny gotycki kościół pod wezwaniem Bożego Ciała, N.P. Marii i św. Mikołaja) wzniesiony przed 1420 na terenie zamku dolnego. Zbudowany został w stylu późnogotyckim przez księcia Witolda. Orientowany na planie prostokąta. W XVI w. rozbudowany. Spalony w czasie wojen szwedzkich. Odbudowany w XVIII w., gdy zmieniono wezwanie. W 1866 zamknięty przez władze rosyjskie i pięć lat później zaadaptowany na cerkiew prawosławną Świętego Ducha. Spalony w 1915. W 1929 powstał komitet chcący odbudować kościół (prac nie podjęto). Ruiny rozebrali Rosjanie w 1940, nr rej. A-107 z 24.01.1957.
  • Rzymskokatolicki kościół parafialny Przemienienia Pańskiego z lat 1912-1920, w miejscu dawnego gotyckiego kościoła filialnego pod wezwaniem św. Rocha istniejącego w tym miejscu w latach 1513-1829. Orientowany, neobarokowy. W ołtarzu obraz z XVIII w., krucyfiks z wieku XVII, monstrancje barokowe z XVIII w. Ul. Brzeska; nr rej.: A-32 z 26.09.2002 r.
  • Prawosławna cerkiew parafialna Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy (ul. Brzeska 93) z 1825, murowana, w stylu klasycystycznym (do 1839 należała do unitów). Poprzednio w tym miejscu stała cerkiew drewniana z 1551, niszczona przez pożary w 1614 i 1656; nr rej.: 598 z 17.04.1985.
  • Prawosławna kaplica cmentarna Opieki Matki Boskiej wzniesiona w 1776 jako unicka. Rozbudowana w 1985 poprzez dodanie niskiej wieżyczki-dzwonnicy. Orientowana. Drewniana, na planie prostokąta, nr rej.: 599 z 26.08.1985.
  • Synagoga żydowska z poł. XIX w. Murowana z cegły na rzucie prostokąta, otynkowana z babińcem. Pl. Kościuszki 1; nr rej.: 829 z 27.05.1997.
  • Plebania przy ul. Brzeskiej 69 z poł. XIX w., przebudowana w XX w. Murowana z cegły tynkowana, z gankiem, dach przekształcony; nr rej. 301 z 25.11.1966.
  • układ przestrzenny z XV-XVI wieku, nr rej.: 477 z 17.12.1979.


Przyroda

120-letnia sosna zwyczajna przy drodze z Osłowa
Kopalnia kredy w Mielniku
Boiska sportowe widziane z Góry Zamkowej

Mielnik położony jest w Dolinie Bugu, w której na tym odcinku w 1986 utworzono Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Bugu, a w 1994 Nadbużański Park Krajobrazowy. Teren, na którym leży Mielnik, ma charakter falisto-pagórkowatej równiny, urozmaiconej wzgórzami moren czołowych, z których najwyższe to Góra Uszeście (rezerwat przyrody) o wysokości 204 m n.p.m. Mielnik znajduje się w mazowiecko-podlaskim regionie klimatycznym, gdzie przeważają wpływy klimatu kontynentalnego. Amplitudy temperatur są większe od przeciętnych, a klimat charakteryzuje się dość długim, wcześnie zaczynającym się latem oraz dłuższą niż przeciętnie zimą z niskimi temperaturami. Podczas kwietniowych i majowych nocy temperatura może spadać nawet do −7° C.

Gospodarka

W Mielniku działają Mielnickie Zakłady Kredowe.

Kultura i sport

Każdego roku na początku lipca organizowane są „Dni Mielnika”, a w amfiteatrze „Topolina” na początku sierpnia odbywają się „Ogólnopolskie Prezentacje Kultury Mniejszości Narodowych – Muzyczne Dialogi nad Bugiem”, na których prezentowane są folklor, muzyka i pieśni różnych narodów. W końcu czerwca odbywają się w Mielniku „Ogólnopolskie Zawody Wędkarskie o Puchar Przewodniczącego NSZZ „Solidarność”.

W Mielniku działa IV-ligowa drużyna MKS „Mielnik”.

Przez miejscowość przebiega Szlak bunkrów[11]. Przy wjeździe do wsi od strony Osłowa znajduje się pomnikowa 120-letnia sosna zwyczajna.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 50-51.
  2. ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 13.
  3. ↑ Karol de Perthées , Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795
  4. ↑ Szymon Zdziebłowski, Podlaskie/ Archeolodzy pomagają rozstrzygnąć pochodzenie nazwy wsi Mielnik, „Nauka w Polsce”, 6 kwietnia 2018 [dostęp 2018-04-09] (pol.).
  5. ↑ a b c d Katalog Zabytków Sztuki w Polsce "Siemiatycze, Drohiczyn i okolice", Warszawa 1996, s.34
  6. ↑ Adrian Jusupović, Jusupović A., Zasięg terytorialny ziemi drohickiej w średniowieczu, „Актуальні проблеми вітчизняної та всесвітньої історії. Збірник наукових праць. Наукові записки Рівненського державного гуманітарного університету” 20, Рівне 2010: 77-80. [online] [dostęp 2019-10-07] (ang.).
  7. ↑ Dorota Michaluk, Ziemia mielnicka województwa podlaskiego w XVI-XVII wieku, Toruń 2002, s.148
  8. ↑ a b c d e red. M. Kołomajska-Saeed: Katalog zabytków sztuki w Polsce. Siemiatycze, Drohiczyn i okolice. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1996, s. 35-36.
  9. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 5: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 28 (19).
  10. ↑ Wieś Mielnik » mapy, nieruchomości, GUS, kod pocztowy, kierunkowy, demografia, tabele, statystyki, liczba ludności [online], www.polskawliczbach.pl [dostęp 2019-08-01].
  11. ↑ Szlaki wędrowne. Urząd Gminy Mielnik. [dostęp 2012-09-04].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Gmina Mielnik
Wsie
Kolonie
Osady
Osady leśne
Integralne
części wsi
  • Górka
  • Kozaczyzna
  • Przedmieście
  • Za Rzeką
  • Zagórze
Powiat bielski (do 1940 i 1945–75)
Przynależność wojewódzka
Gminy miejskie
(1919–75)
Gminy wiejskie
(1919–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Legenda
  • de facto skasowane w 1941, de jure w 1950

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mielnik_(województwo_podlaskie)&oldid=57688475”