Przejdź do zawartości

Pleszówka ciemnogłowa: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
następna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Nowy artykuł.
Znacznik: Edytor kodu źródłowego 2017
(Brak różnic)

Wersja z 01:21, 24 paź 2022

Pleszówka ciemnogłowa
Myioborus miniatus[1]
(Swainson, 1827)
Ilustracja
Osobnik z północnej części zasięgu (czerwony brzuch)
Ilustracja
Osobnik z południowej części zasięgu (Panama; żółty brzuch)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

lasówki

Rodzaj

Myioborus

Gatunek

pleszówka ciemnogłowa

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Pleszówka ciemnogłowa (Myioborus miniatus) – gatunek małego ptaka z rodziny lasówek (Parulidae). Występuje w górskich lasach Ameryki Środkowej i Południowej, od północnego Meksyku po Boliwię, Wenezuelę, Brazylię i Gujanę. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał William Swainson w 1827. Jako miejsce pochodzenia holotypu wskazał woods of Valadolid[3]; jest to dawna nazwa miasta Morelia (Michoacán)[4]. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Setophaga miniata[3]. Obecnie (2022) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza pleszówkę ciemnogłową w rodzaju Myioborus[5].

Podgatunki

Większość autorytetów uznaje 12 podgatunków pleszówki ciemnogłowej[5][6][7][4][8]. Ich przedstawiciele różnią się głównie ubarwieniem spodu ciała oraz zasięgiem białego pola na ogonie.

  • pleszówka ciemnogłowa, M. m. miniatus (Swainson, 1827)
  • M. m. molochinus Wetmore, 1942
  • pleszówka meksykańska, M. m. intermedius (Hartlaub, 1852)
  • M. m. hellmayri Van Rossem, 1936
  • pleszówka różana, M. m. connectens Dickey & Van Rossem, 1928
  • M. m. comptus Wetmore, 1944
  • pleszówka kostarykańska, M. m. aurantiacus (Baird, 1865)
  • M. m. ballux Wetmore & Phelps, 1944
  • M. m. sanctaemartae Zimmer, 1949
  • M. m. pallidiventris (Chapman, 1899)
  • M. m. subsimilis Zimmer, 1949
  • pleszówka żółtobrzucha, M. m. verticalis (d'Orbigny & Lafresnaye, 1837)

Ponieważ przedstawicieli środkowoamerykańskich podgatunków cechuje słabe zróżnicowanie genetyczne, przynajmniej w mtDNA, ich odrębność może być kwestionowana[9]. Są jednak osobnymi jednostkami ewolucyjnymi. Zmienność w zasięgu bieli na ogonie wydaje się wynikać z doboru różnicującego oraz – jak pokazały eksperymenty terenowe w Kostaryce – mieć związek z efektywnością żerowania (płoszenie i ściganie zdobyczy)[9][10]. Część podgatunków z Ameryki Środkowej ma jednak niejasny status; reprezentantów M. m. comptus (północna i środkowa Kostaryka) i M. m. aurantiacus (południowa Kostaryka, zachodnia Panama) bardzo trudno odróżnić na podstawie ubarwienia spodu ciała i ogona oraz sekwencji mtDNA i niełatwo uzasadnić ich rozdzielanie[9]. Duża część zmienności w ubarwieniu spodu ciała i wzorze na ogonie w populacji z Ameryki Południowej ma charakter klinowy. Być może konieczne będzie połączenie kilku podgatunków, o ile ich odrębności nie potwierdzą wyniki badań genetycznych[4].

Filogeneza

Pleszówka białoskrzydła (M. pictus) stanowi klad bazalny rodzaju Myioborus, który obejmuje 12 gatunków. W grupie siostrzanej wobec M. pictus kladem bazalnym jest pleszówka ciemnogłowa[11][12][13]. Pozycję pleszówki ciemnogłowej w rodzaju Myioborus przedstawiono na poniższym kladogramie, który stanowi uproszczony wycinek drzewa filogenetycznego dla kilku rodzin uzyskanego przez Barkera i innych (2015)[12]:









M. castaneocapilla+M. cardonai



M. albifacies




M. pariae




M. torquatus






M. melanocephalus+M. ornatus



M. albifrons




M. flavivertex





M. brunniceps




M. miniatus




M. pictus



Pérez-Emán i inni (2005) uzyskali odmienne wyniki, jednak pozycja pleszówki białoskrzydłej i ciemnogłowej była taka sama[11], podobnie jak u Jetza i innych (2012)[13]. Przy rekonstrukcji filogenezy rodzaju Myioborus różnymi metodami otrzymano zbliżone wyniki. Prawdopodobnie kolonizacja zachodziła w kierunku południowym przez obszary górskie krainy neotropikalnej. Przedstawiciele wszystkich 10 gatunków z grupy siostrzanej wobec M. miniatus występują na terenach wysokogórskich. Pleszówki ciemnogłowe zamieszkują niżej położone partie gór[11]. W wielu miejscach wraz ze wzrostem wysokości zastępowane są przez wysokogórskie gatunki, jednak co najmniej do 2022 nie odnotowano przypadków hybrydyzacji między nimi[4].

Linie rozwojowe M. pictus i pozostałych 11 przedstawicieli rodzaju rozdzieliły się, zależnie od źródła, około 3,41 mln lat temu[12] lub 5,4 mln lat temu[13]; linia rozwojowa M. miniatus od linii pozostałych 10 gatunków oddzieliła się odpowiednio 2,66 mln[12] lub 4,14 mln lat temu[13].

Pérez-Emán i inni (2005) podczas badań filogenetycznych nad całym rodzajem Myioborus ustalili również wzajemne pokrewieństwo między 6 podgatunkami M. miniatus. 5 z nich stanowiło grupę siostrzaną wobec podgatunku nominatywnego[9][11]. Pérez-Emán i inni (2010) przeprowadzili analizę filogenetyczną dla 10 z 12 podgatunków (bez M. m. sanctaemartae i M. m. pallidiventris). Tu również M. m. miniatus okazał się kladem bazalnym. Wśród pozostałych 9 podgatunków wyodrębniono dwie grupy siostrzane. Pierwszą jest klad M. m. subsimilis+(M. m. ballux+M. m. verticalis). Drugą tworzy klad M. m. molochinus+M. m. intermedius i siostrzany wobec niego klad obejmujący podgatunki M. m. hellmayri, M. m. connectens, M. m. comptus i M. m. aurantiacus, lecz o nieustalonym pokrewieństwie[9].




M. m. miniatus





M. m. molochinus+M. m. intermedius



(M. m. hellmayri, M. m. connectens, M. m. comptus, M. m. aurantiacus)





M. m. subsimilis



M. m. ballux+M. m. verticalis





Pokrewieństwa w obrębie tej grupy nie udało się ustalić, mimo że populację M. m. hellmayri i M. m. connectens od populacji M. m. comptus i M. m. aurantiacus oddzielają nizinne tereny Nikaragui. Sugeruje to ekspansję na nowe terytoria w późnym plejstocenie, kiedy lasy podobne do dzisiejszych lasów górskich występowały na mniejszych wysokościach[9].

Morfologia

Długość ciała wynosi około 13–13,5 cm[14]. Średnia masa ciała u osobników z Kostaryki: samce – 9,6 ± 0,5 g (n = 63), samice – 9,3 ± 0,6 g (n = 57). Wymiary szczegółowe dla przedstawicieli poszczególnych podgatunków zamieszczono w poniższej tabeli. Odnoszą się niemal wyłącznie do okazów muzealnych; jedynie wymiary dla M. m. comptus zebrano podczas prac terenowych w Monteverde[4].

Wymiary szczegółowe (mm)
Podgatunek Płeć n Dł. skrzydła Dł. ogona
M. m. miniatus samce 33 64,3 ± 2,5 66,1 ± 2,3
samice 20 61,6 ± 2,5 64,2 ± 2,3
M. m. molochinus samce 3 65,3 ± 0,6 61,0 ± 1,7
samice 1 61,0 61,0
M. m. intermedius samce 12 62,5 ± 1,4 61,0 ± 1,7
samice 7 59,6 ± 1,3 57,7 ± 2,0
M. m. hellmayri samce 12 62,5 ± 1,4 63,9 ± 2,7
samice 9 61,2 ± 1,0 60,9 ± 1,6
M. m. connectens samce 8 62,9 ± 3,8 61,3 ± 2,5
samice 8 58,8 ± 2,4 58,1 ± 2,0
M. m. comptus samce 80 61,5 ± 1,6 57,3 ± 1,2
samice 81 57,3 ± 1,5 54,8 ± 1,9
M. m. aurantiacus samce 9 64,6 ± 2,1 59,0 ± 2,4
samice 6 61,5 ± 2,0 55,8 ± 1,8
M. m. sanctaemartae samce 4 61,8 ± 1,0 59,3 ± 2,6
samice 2 55,0 ± 0,0 54,5 ± 0,7
M. m. ballux samce 32 63,6 ± 2,5 57,5 ± 3,2
samice 35 60,6 ± 2,1 55,7 ± 2,9
M. m. pallidiventris samce 7 62,4 ± 2,1 58,7 ± 2,0
samice 6 59,7 ± 1,4 58,3 ± 2,1
M. m. subsimilis samce 7 62,0 ± 1,9 59,4 ± 2,1
samice 2 59,5 ± 3,5 56,5 ± 3,5
M. m. verticalis samce 35 64,1 ± 2,1 58,1 ± 3,1
samice 21 60,5 ± 2,0 55,3 ± 2,8

Wierzch ciała oraz gardło są łupkowoszare; jedynie u pleszówek ciemnogłowych szary obszar sięga aż po gardło. Niewielka kasztanowa plama na ciemieniu często jest niewidoczna[14]. U pleszówki ciemnogłowej występuje znacząca zmienność geograficzna oraz między przedstawicielami różnych podgatunków. Szczególnie widoczna jest w ubarwieniu spodu ciała oraz wielkości białego pola na ogonie. Pierś i brzuch są cynobrowe u osobników z północnego i środkowego Meksyku, pomarańczowoczerwone, pomarańczowe lub żółtopomarańczowe – w Ameryce Środkowej, a żółte – w Ameryce Południowej. Zmienność w zasięgu bieli na ogonie jest znacząca. Najmniejszy cechuje osobniki z południowego Meksyku i północnej Ameryki Środkowej. Im dalej zarówno na północ, jak i na południe, tym jest większy, a największy – u przedstawicieli M. m. verticalis w środkowej Boliwii[4].

  • Zmienność geograficzna barwy spodu ciała – okazy muzealne
  • M. m. miniatus
    M. m. miniatus
  • M. m. connectens
    M. m. connectens
  • M. m. aurantiacus
    M. m. aurantiacus
  • M. m. verticalis
    M. m. verticalis

Zasięg występowania

Pleszówki ciemnogłowe występują w górskich lasach Ameryki Środkowej i Południowej. Na północy obszar ich występowania sięga północnego Meksyku (północno-zachodni stan Chihuahua w Sierra Madre Zachodniej oraz Monterrey w Sierra Madre Wschodniej). Dalej na południe ciągnie się przez Amerykę Środkową (Gwatemala, Honduras, Salwador, północna Nikaragua, Kostaryka i Panama) oraz północną Amerykę Południową (Wenezuela, Kolumbia, Ekwador, Peru). Południowa granica obszaru występowania przebiega przez południowo-środkową Boliwię (departament Chuquisaca), tepui południowej Wenezueli oraz przyległe obszary północnej Brazylii i zachodniej Gujany. Niewielka populacja – prawdopodobnie lęgowa, wędrowna – zamieszkuje odizolowany obszar w Sierra del Carmen, w stanie Coahuila w północno-wschodnim Meksyku[4].

Pleszówki ciemnogłowe w zależności od podgatunku zamieszkują:

  • pleszówka ciemnogłowa, M. m. miniatus (Swainson, 1827) – zachodni Meksyk (południowy stan Sonora, południowo-zachodni Chihuahua po Guerrero, Oaxaca i zachodni Chiapas)[7][6]
  • M. m. molochinus Wetmore, 1942 – wschodni Meksyk (Sierra de los Tuxtlas w południowo-wschodnim stanie Veracruz)[7][6]
  • pleszówka meksykańska, M. m. intermedius (Hartlaub, 1852) – południowy Meksyk (skrajnie wschodnia część stanu Oaxaca, północny i wschodni Chiapas), wschodnia Gwatemala[7][6]
  • M. m. hellmayri Van Rossem, 1936 – południowa Gwatemala po południowo-zachodni Salwador[7]
  • pleszówka różana, M. m. connectens Dickey & Van Rossem, 1928 – Salwador, Honduras, środkowo-północna Nikaragua[7]
  • M. m. comptus Wetmore, 1944 – zachodnia i środkowa Kostaryka[7] (Kordyliera Środkowa i Guanacaste[6])
  • pleszówka kostarykańska, M. m. aurantiacus (Baird, 1865) – wschodnia Kostaryka (Cordillera de Talamanca), zachodnia Panama[7][6]
  • M. m. ballux Wetmore & Phelps, WH, 1944 – południowo-wschodnia Panama (Darién[6], Kolumbia (oprócz Sierra Nevada de Santa Marta), zachodnia Wenezuela, północno-zachodni Ekwador[7]
  • M. m. sanctaemartae Zimmer, JT, 1949 – północna Kolumbia (Sierra Nevada de Santa Marta)[7]
  • M. m. pallidiventris (Chapman, 1899) – góry wzdłuż wybrzeża północnej Wenezueli (Falcón po Monagas)[7][6]
  • M. m. subsimilis Zimmer, JT, 1949 – zachodnie Andy od południowo-zachodniego Ekwadoru (El Oro) po północno-zachodnie Peru (Piura)[7]
  • pleszówka żółtobrzucha, M. m. verticalis (d'Orbigny & Lafresnaye, 1837) – wschodnie Andy od południowego Ekwadoru (Loja) po Boliwię (Cochabamba), do tego południowa Wenezuela, północna Gujana, północna Brazylia (Roraima)[7]

Ekologia i zachowanie

Pleszówki ciemnogłowe pospolicie występują w lasach górskich i podgórskich na średnich wysokościach nad poziomem morza. W Meksyku i północnej Ameryce Środkowej najchętniej zamieszkują lasy wiecznie zielone, w tym z domieszką sosen, na wysokości 1000–3000 m n.p.m.; niekiedy zimą przemieszczają się niżej. W Kostaryce i Panamie są pospolite w podmokłych wyżynnych lasach, na ich obrzeżach i w przerzedzeniach w miejscu powalonych drzew; odnotowywane na 750–2150 m n.p.m. W Andach występują w wilgotnych górskich lasach między 700 a 2500 m n.p.m., gdzie są pospolite i dobrze znoszą niepokojenie ze strony ludzi. W Wenezueli zamieszkują obszary górskie na północ od Orinoko na 700–3000 m n.p.m. oraz tepui południowej Wenezueli na 600–1800 m n.p.m.[4]

Pleszówki ciemnogłowe żywią się głównie owadami, szczególnie pluskwiakami równoskrzydłymi (Homoptera), muchówkami (Diptera) i motylami (Lepidoptera). Czasem zjadają również inne bezkręgowce oraz ich larwy, a także ciałka odżywcze wytwarzane przez cekropki (Cecropia)[4].

Lęgi

Osobnik młodociany

Obszerne informacje o rozrodzie pozyskano w dwóch populacjach występujących na szerokości 10°N: Monteverde w Kostaryce (M. m. comptus[15]) i Park Narodowy Yacambú, Wenezuela (podgatunek M. m. ballux[16]). Brak informacji o wielkości zniesienia oraz okresie inkubacji w najbardziej wysuniętych na północ i południe częściach obszaru występowania[4].

Na szerokości 10°N zarówno w Kostaryce (podgatunek M. m. comptus), jak i Wenezueli (M. m. ballux) pleszówki ciemnogłowe mają wyraźnie określony okres lęgowy. Zakładanie gniazd trwa od końca marca do końca czerwca, z największym nasileniem na przełomie kwietnia i maja[15][16]. Ograniczone informacje z północno-wschodniego Meksyku oraz doniesienia o gniazdowaniu w południowo-zachodnim USA sugerują, że w północnej części zasięgu pleszówki ciemnogłowe gniazdują głównie w maju i czerwcu. Ograniczone informacje z obszarów równikowych wskazują na dłuższy okres lęgowy. W okolicy Cali w Kolumbii (3,5°N) odnotowywano lęgi od końca grudnia do lipca. We wschodnim Ekwadorze (1°S) należąca do tego samego rodzaju pleszówka okularowa (M. melanocephalus) gniazduje od maja do grudnia, a tamtejsze pleszówki ciemnogłowe mogą mieć zbliżony okres lęgowy. W boliwijskiej populacji z szerokości 18°S obserwowano budowę gniazda w połowie października, a dwa gniazda z pisklętami znaleziono na początku listopada i w połowie grudnia[4].

Gniazda pleszówek ciemnogłowych w lasach nieprzekształconych przez człowieka mogą być umieszczone na podłożu na stromym stoku. W przekształconych środowiskach gniazda budowane są na skarpach wzdłuż dróg i szlaków. Rzadko znajdują się wśród epifitów porastających powalony konar lub wśród korzeni opadłego drzewa. Zwykle gniazdo budują wyłącznie samice. Skutch opisywał budowę gniazda przez parę pleszówek ciemnogłowych w Kostaryce, jednak prawdopodobnie była to pomyłka lub wyjątkowa sytuacja. Podczas szczegółowych badań prowadzonych w Kostaryce i Wenezueli obserwowano przy budowie wyłącznie samice[4]. Gniazdo ma zazwyczaj kopulasty kształt. Może być otwarte od góry, jeżeli osłania je roślinność[16][17][15][4]. Przeciętne wymiary (Wenezuela): średnica zewnętrzna: 103,9 ± 21,2 mm, wysokość: 64,8 ± 25,0 mm, średnica wewnętrzna: 49,1 ± 4,7 mm, wysokość: 31,4 ± 9,5 mm[16].

Zniesienie składa się z 1–4 jaj. Jego przeciętna wielkość jest zmienna geograficznie. W Kostaryce wynosi średnio 2,9 jaja[15], w Wenezueli – 2,1 jaja w Parku Narodowym Yacambú[16] i 2,4 jaja w Parku Narodowym Henri Pittier[17]. Jaja zwykle są składane rano, do kilku godzin po wschodzie słońca; przeważnie dzień po dniu. Wymiary średnie (n=21, Kostaryka): 16,7 na 13,4 mm; nie stwierdzono związku między wymiarami jaja i tym, jako które w kolejności zostało złożone[15]. Średnia masa jaja (n=152, Wenezuela): 1,6 g (przedział 1,2–1,9 g). Skorupa ma barwę białą, pokrywają ją ciemnoczerwone lub brązowe plamy[16].

Wysiadywanie rozpoczyna się po złożeniu ostatniego jaja[15]. Plama lęgowa występuje wyłącznie u samic. Wysiadywanie trwa 14–18 dni, zwykle około 15 dni[15][16]. Młode spędzają w gnieździe przeciętnie około 11–12 dni[16][4]. Po wykluciu ważą blisko 1,4 g, a przeciętną masę ciała dorosłych osobników (9,5 g) osiągają w 7. lub 8. dniu życia[15].

Status i zagrożenia

IUCN uznaje pleszówkę ciemnogłową za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2022). BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za prawdopodobnie spadkowy[18].

Przypisy

  1. ↑ Myioborus miniatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ Myioborus miniatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. ↑ a b William Swainson, Synopsis of the Birds of Mexico, „The Philosophical magazine”, 1827, s. 368.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n W.D. & R.L. Mumme Harrod, Slate-throated Redstart (Myioborus miniatus), version 2.0., [w:] J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie & E. de Juana (red.). Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, 2022, DOI: 10.2173/bow.sltred.02 [dostęp 2022-10-13].
  5. ↑ a b F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): New World warblers, mitrospingid tanagers. IOC World Bird List (v12.2), 11 sierpnia 2022. [dostęp 13 października 2022].
  6. ↑ a b c d e f g h Clements i inni, The eBird/Clements Checklist of Birds of the World: v2021 [online], 2021 [dostęp 2022-10-13].
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m PARULIDAE - New World Wood Warblers (18:108), [w:] Edward C. Dickinson & Les Christidis (red.), {{{tytuł}}}, wyd. 4, t. 2, 2014 [dostęp 2022-10-13].
  8. ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 6 [online], grudzień 2021, s. 565 [dostęp 2022-07-27].
  9. ↑ a b c d e f Pérez-Emán, J. L., R.L. Mumme & P.G. Jabłoński, Phylogeography and adaptive plumage evolution in Central American subspecies of the Slate-throated Redstart (Myioborus miniatus), „Ornithological Monographs”, 67, The American Ornithologists' Union, 2010, s. 90–102, DOI: 10.1525/om.2010.67.1.90.
  10. ↑ Mumme i inni, Evolutionary significance of geographic variation in a plumage-based foraging adaptation: An experimental test in the Slate-throated Redstart (Myioborus miniatus), „Evolution”, 60, 2006, s. 1086–1097, DOI: 10.1111/j.0014-3820.2006.tb01185.x.
  11. ↑ a b c d Jorge L. Pérez-Emán, Molecular phylogenetics and biogeography of the Neotropical redstarts (Myioborus; Aves, Parulinae), „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 37 (2), 2005, s. 511–528, DOI: 10.1016/j.ympev.2005.04.013 (ang.).
  12. ↑ a b c d F. Keith Barker i inni, New insights into New World biogeography: An integrated view from the phylogeny of blackbirds, cardinals, sparrows, tanagers, warblers, and allies, „The Auk”, 132 (2), 2015, s. 333–348, DOI: 10.1642/AUK-14-110.1, ISSN 0004-8038 (ang.).
  13. ↑ a b c d W. Jetz i inni, The global diversity of birds in space and time, „Nature”, 491 (7424), 2012, s. 444–448, DOI: 10.1038/nature11631, ISSN 0028-0836 [dostęp 2022-06-20] [zarchiwizowane z adresu 2021-10-08] (ang.).
  14. ↑ a b Robert S. Ridgely & Tudor Guy, The Birds of South America, t. 1. The Oscine Passerines, University of Texas Press, 1989, s. 177.
  15. ↑ a b c d e f g h Ronald L. Mumme, Breeding Biology and Nesting Success of the Slate-Throated Whitestart (Myioborus miniatus) in Monteverde, Costa Rica, „The Wilson Journal of Ornithology”, 1, 122, 2010, s. 29-38, DOI: 10.1676/09-030.1.
  16. ↑ a b c d e f g h R.A. & T.E. Martin Ruggera, Breeding biology and natural history of the Slate-throated Whitestart in Venezuela, „Wilson Journal of Ornithology”, 122, 2010, 10.1676/09-151.1.
  17. ↑ a b C.T. & T.P. Ryan Collins, Notes on the breeding biology of the Slate-throated Redstart (Myioborus miniatus) in Venezuela, „Ornitología Neotropical”, 5, 1994, s. 125–128.
  18. ↑ Slate-throated Whitestart Myioborus miniatus. BirdLife International. [dostęp 13 października 2022].
Błąd w przypisach: Znacznik <ref> o nazwie „speck”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
BŁĄD PRZYPISÓW
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pleszówka_ciemnogłowa&oldid=68573422”