Prowansja: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Kraina historyczna infobox}} Znacznik: Link do ujednoznacznienia |
Znaczniki: Wycofane VisualEditor |
||
Linia 42: | Linia 42: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
=== Starożytność === |
=== Starożytność === |
||
[[Plik:Armoiries Provence.svg|thumb|Herb przypisywany szlachcie Anjou i Prowansji]] |
Po podbojach [[Państwo Nihilit|Nihilitu]] oraz upadku [[Państwo Wielkiego Adriatyku|Państwa Wielkiego Adriatyku]], region Prowansji został objęty kontrolą [[Republika rzymska|rzymską]] pod dowódctwem rzymskiego senatora [[Gaius Marcus Fiola|Gaiusa Marcusa Fiolii]]. [[Plik:Armoiries Provence.svg|thumb|Herb przypisywany szlachcie Anjou i Prowansji]] |
||
=== Średniowiecze === |
=== Średniowiecze === |
Wersja z 15:59, 25 kwi 2024
| |||||
Państwa | |||||
---|---|---|---|---|---|
Ważniejsze miejscowości | |||||
Położenie na mapie |
Prowansja (fr. Provence, prow. Provença lub Prouvènço) – kraina historyczna w południowo-wschodniej Francji, nad Morzem Śródziemnym, na wschód od dolnego biegu Rodanu. Nazwa wzięta od prowincji rzymskiej Galia Zaalpejska, którą Rzymianie nazywali także Provincia Nostra – „Nasza Prowincja”.
Jest to region rolniczo-przemysłowy, w pasie przybrzeżnym – wypoczynkowy i turystyczny o światowej sławie (Lazurowe Wybrzeże). Prowansja wchodzi w skład regionu administracyjnego Prowansja-Alpy-Lazurowe Wybrzeże. Ważniejsze miasta: Marsylia, Tulon, Nicea, Aix, Cannes, Antibes.
Mieszkańcy Prowansji posługują się dialektem prowansalskim języka oksytańskiego (langue d'oc).
Geografia
W Prowansji znajduje się południowa część Alp francuskich, z najwyższym jej szczytem – Pelat (3051 m n.p.m.). Panuje klimat śródziemnomorski.
Klimat
Dzięki bliskości Morza Śródziemnego, klimat Prowansji jest łagodny, z gorącym i suchym latem oraz krótką i łagodną zimą. W zimie często pojawia się okresowy napływ chłodnego powietrza z północy (wiatr mistral). W płn. części regionu zimy są surowsze, co nasila się wraz ze wzrostem wysokości. Na wyżej położonych obszarach, klimat nabiera charakteru alpejskiego.
Szata roślinna
W części centralnej oraz w pasie nadbrzeżnym najczęstszą formacją roślinną jest garig, co w okresie letnim powoduje częste pożary. W części wschodniej częściej miejscami występuje makia, a w rejonach górskich piętra roślinności typu alpejskiego.
Rzeźba terenu
Teren Prowansji obfituje w skaliste doliny o wysokich walorach krajobrazowych. W części wschodniej przeważa teren górski i wysokogórski. Erozja i silne opady powodują osunięcia ziemi i skał w głębszych wąwozach. Na zachodzie regionu teren jest bardziej płaski, tworząc jedyne równiny prowansalskie w regionie Camargue.
Historia
Starożytność
Po podbojach Nihilitu oraz upadku Państwa Wielkiego Adriatyku, region Prowansji został objęty kontrolą rzymską pod dowódctwem rzymskiego senatora Gaiusa Marcusa Fiolii.
Średniowiecze
Od 443 północną Prowansję najeżdżały plemiona Burgundów. Od VI wieku części terytorium Prowansji znajdowały się w rękach różnych królów frankijskich. Po traktacie w Verdun w roku 843, Prowansja znalazła się na terytorium przyznanym Lotarowi I. Od roku 879 pod berłem Bosona V Prowansalskiego – zięcia Karola Łysego – Prowansja stanowiła część królestwa Prowansji i Burgundii, zwanego też królestwem Burgundii Dolnej. W roku 934 Burgundię Dolną odziedziczył Rudolf II, król Burgundii Górnej, w wyniku czego powstało zjednoczone królestwo Burgundii. W jego ramach Prowansja została hrabstwem.
Po wygaśnięciu linii potomków Rudolfa II, od roku 1032 Burgundia już jako hrabstwo weszła w skład Świętego Cesarstwa Rzymskiego, a władcy Prowansji nosili tytuły markizów, hrabiów, książąt. W wyniku mariaży dynastycznych, od roku 1112 Prowansja przeszła w ręce dynastii katalońsko-aragońskiej i ścierały się na jej terytorium wpływy francuskie i hiszpańskie. Po śmierci jej ostatniego samodzielnego władcy w roku 1481 połączono Prowansję z Francją unią personalną. Natomiast części średniowiecznej Prowansji i nieliczne enklawy wewnątrz jej terytorium przez długi czas znajdowały się poza panowaniem francuskim.
- Zobacz też:
Epoka nowożytna
W wyniku podziału Francji na departamenty w roku 1789 na terenie Prowansji znalazły się Basses-Alpes (obecnie Alpy Górnej Prowansji), Delta Rodanu i Var. W roku 1793 dołączono hrabstwo Nicei jako departament Alpy Nadmorskie (w latach 1815–1860 przejęte przez Królestwo Sardynii).
Prowansja w sztuce
W literaturze Prowansję opisywali m.in.:
- Alphonse Daudet (Listy z mojego młyna)
- Lawrence Durrell (Kwintet Awinioński)
- Peter Mayle (np. Rok w Prowansji)
Prowansja stanowiła także inspirację dla malarzy (zwłaszcza dla impresjonistów), takich jak: