Biblioteka Królewska w Sztokholmie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m MalarzBOT: poprawki
→‎XIX wiek: lit., int., aktualizacja, linki zewnętrzne, poprawa linków
Znaczniki: Wycofane usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) VisualEditor
Linia 39: Linia 39:
=== XIX wiek ===
=== XIX wiek ===
[[Plik:Läsesalen i Kungl biblioteket.jpg|thumb|left|Czytelnia, ilustracja z końca XIX wieku]]
[[Plik:Läsesalen i Kungl biblioteket.jpg|thumb|left|Czytelnia, ilustracja z końca XIX wieku]]
== Kocham czyżyka ==
W XIX wieku nowe maszyny drukarskie oraz tani, wytwarzany maszynowo [[papier]] sprawiły, że produkcja książek i innych materiałów drukowanych zaczęła szybko wzrastać. Wkrótce w Bibliotece, ulokowanej w północno-wschodnim skrzydle zamku zaczęło brakować miejsca. W połowie XIX wieku zaczęto rozpatrywać plany nowego budynku biblioteki. Architekt [[Gustaf Dahl]] otrzymał w roku 1870 formalne zlecenie na wykonanie projektu nowej Biblioteki Królewskiej. Budynek Dahla reprezentował najnowocześniejsze rozwiązania w ówczesnej architekturze instytucjonalnej; architekt, inspirując się międzynarodowymi ideami, potraktował w sposób radykalny i perspektywiczny takie kwestie jak: czytelnie i magazyny, a także wentylację i ochronę przeciwpożarową. Na lokalizację budynku wybrano park [[Humlegården]], w którym pierwotnie znajdował się królewski ogród warzywny, przekształcony następnie w park miejski. Park ten z czasem stał się ośrodkiem życia nocnego stolicy. Głównym powodem lokalizacji budynku Biblioteki w tym miejscu, była perspektywa nieograniczonych możliwości jego rozbudowy, a także chęć uchronienia tego zaniedbanego wówczas miejsca przed dalszą degradacją. Ukończony budynek Biblioteki otwarto 2 stycznia 1878 roku<ref name="Arvidsson" />. Rok wcześniej Biblioteka Królewska zyskała formalny status [[biblioteka narodowa|biblioteki narodowej]]<ref name="Kungliga biblioteket Sveriges nationalbibliotek" />.
'''Kocham stajnie'''


'''Kocham danona''' {{Przypisy}}
Ściany nośne budynku wykonano z [[cegła|cegły]]. Piętro przeznaczone na magazyn oparto na wspornikach z [[żeliwo|żeliwa]]. Z żeliwa wykonano również trzykondygnacyjne regały na książki. Konstrukcję budynku przepruto dużymi otworami okiennymi. Dwukondygnacyjna [[fasada]] została otynkowana i ozdobiona herbem i rozetami. Na parterze umieszczono [[granit]]owy [[portal]], natomiast piętro podzielono pionowo [[pilaster|pilastrami]]<ref name="Bebyggelseregistret" />.

=== XX i XXI wiek ===

Rosnące zbiory Biblioteki Królewskiej, wraz z rozszerzeniem jej działalności i wzrostem liczby korzystających z jej usług sprawiły, że nowy budynek szybko stał się zbyt ciasny. Zaradzono temu na pewien czas dobudowując nowe, niższe piętra pomiędzy starymi i zagospodarowując w lepszy sposób strychy i inne pomieszczenia<ref name="Arvidsson" />. W 1920 roku architekt [[Axel Anderberg]] zaprojektował dobudowę dwóch [[skrzydło (architektura)|skrzydeł]] do długiego na 80 m budynku Biblioteki. Ich budowę ukończono w 1928 roku<ref name="Statens fastighetsverk" />. Dalsze plany rozbudowy gmachu, z powodu ówcześnie panujących poglądów, nie zostały jednak zrealizowane<ref name="Arvidsson" />.

W latach 50. z powodu trudnej sytuacji lokalowej Biblioteki zlecono architektowi [[Carl Hampus Bergman|Carlowi Hampusowi Bergmanowi]] sporządzenie planu jej przebudowy. Przebudowa została przeprowadzona w latach 1956–1971. W jej wyniku powierzchnia Biblioteki zwiększyła się dwukrotnie, między innymi dzięki zbudowaniu podziemnego magazynu książek za biblioteką<ref name="Statens fastighetsverk" />.
[[Plik:Kungl Biblioteket dec 2012f.jpg|thumb|Czytelnia (2012)]]
W latach 80., po wielu badaniach, zaproponowano wybudowanie w położonych na głębokości 40 m pod parkiem jaskiniach skalnych dwóch dużych, pięciopiętrowych, podziemnych magazynów, połączonych z budynkiem głównym szybami windowymi. Magazyny te zostały oddane do użytku w 1995 roku<ref name="Arvidsson" />. Ich łączna powierzchnia wynosi 18 000 m². Pierwszy z nich wkrótce się zapełnił, chociaż zawierał aż 843 ruchome regały<ref name="Sandell70" />. W 1997 roku została ukończona obszerna przebudowa i renowacja budynku Biblioteki, wykonana według projektu architekta Jana Henrikssona, a czytelnicy otrzymali do dyspozycji nowe czytelnie. Publiczność zyskała również dostęp do tzw. aneksu, magazynu książek zbudowanego pod ziemią w latach 60. Po modernizacji mieszczą się w nim, między innymi, sala wystawowa, audytorium i pokój mikrofilmów. W podziemiu znalazła się również tzw. krypta, urządzona specjalnie dla jednego z najcenniejszych skarbów Biblioteki – ''Biblii Diabła'' (''[[Codex Gigas]]''). Piętnaście metrów poniżej magazynu podziemnego zbudowano nowe centrum komputerowe Biblioteki Królewskiej, oddane do użytku w 2002 roku. Umieszczono w nim ogólnokrajowy biblioteczny system komputerowy Libris i własny skomputeryzowany katalog Regina<ref name="Arvidsson" />.

W latach 2011–2013 biuro architektoniczne Murmans Arkitekter dokonalo dalszej modernizacji gmachu Biblioteki<ref name="Carlsson-Lénart" />.

== Kradzież książek ==
W 2004 roku wykryto zuchwałą kradzież, której systematycznie dokonywał jeden z wysoko postawionych pracowników Biblioteki. W wyniku wszczętego dochodzenia przyznał on, iż począwszy od 1995 roku wynosił systematycznie stare, bezcenne książki z Biblioteki Królewskiej oraz z innych bibliotek, jak również z [[Akademia Szwedzka|Akademii Szwedzkiej]], by następnie sprzedawać je z zyskiem na światowych aukcjach, a uzyskane środki wykorzystywać na własne potrzeby<ref>{{cytuj stronę|url= http://www.aftonbladet.se/nyheter/article10510489.ab|tytuł= Bibliotekarien misstänkt för miljonstölder|autor= Richard Aschberg, Leif Kasvi |język=sv|data dostępu=2015-05-08}}</ref>. Podejrzanemu (który zyskał przydomek ''KB-tjuven''<ref group=uwaga>Złodziej z Biblioteki Królewskiej.</ref>) postawiono zarzut kradzieży; do procesu jednak nie doszło, ponieważ popełnił on samobójstwo, wysadzając własne mieszkanie w powietrze<ref>{{cytuj stronę|url= http://www.aftonbladet.se/nyheter/article10512844.ab|tytuł= KB-tjuven misstänkt för fler bokstölder|autor= Simone Söderhjelm |język=sv|data dostępu=2015-05-08}}</ref>.

Mężczyzna skradł ogółem z Biblioteki Królewskiej 56 książek. Ich wartość oszacowano (w przeliczeniu) na około 4 miliony złotych. W 2012 roku udało się wytropić w [[Nowy Jork|Nowym Jorku]] i odzyskać pierwszą z nich, Atlas Corneliusa van Wytflieta z 1597 roku, o szacunkowej wartości (w przeliczeniu) 350 000 złotych, zawierający mapy obu Ameryk oraz pierwszą mapę Kalifornii<ref>{{cytuj stronę|url= http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/635539,Samobojca-kradl-biale-kruki|tytuł= Samobójca kradł białe kruki |autor= [[Informacyjna Agencja Radiowa|IAR]]|język=|data dostępu=2015-05-08}}</ref>.

== Zadania ==
[[Plik:National library of sweden.jpg|mały|Biblioteka Królewska w Sztokholmie]]
Biblioteka Królewska ma status [[biblioteka narodowa|biblioteki narodowej]] Szwecji. Począwszy od 1661 roku, kiedy wprowadzono po raz pierwszy ustawę o obowiązkowym dostarczaniu (''lagen om pliktleveranser''), zajmuje się ona gromadzeniem, ogólnie rzecz biorąc, wszystkich publikacji wydanych w Szwecji, w tym również emisji radiowych i telewizyjnych oraz, po modyfikacji ustawy o obowiązkowym dostarczaniu, również pewnych materiałów internetowych<ref name="KB – nationens minne" />.

Zadaniem Biblioteki jest nie tylko gromadzenie zbiorów, ale również ich opis i katalogowanie w celu ułatwienia dostępu do nich. Ponieważ ma ona równocześnie status placówki naukowo-badawczej o profilu humanistycznym i socjologicznym, zajmuje się zakupem zagranicznej literatury z różnych dziedzin, takich jak historia, religioznawstwo, literaturoznawstwo, wiedza o sztuce i tym podobne. Poza tym ma ona za zadanie zakup tej zagranicznej literatury, która została przetłumaczona z języka szwedzkiego lub dotyczy Szwecji (tak zwane ''Suecana'')<ref name="Kungliga biblioteket Sveriges nationalbibliotek" />.

== Czytelnie ==
Na terenie Biblioteki_Królewskiej w Sztokholmie znajdują się następujące [[czytelnia|czytelnie]]<ref name="Kungliga biblioteket Sveriges nationalbibliotek" />:
* Stora läsesalen (czytelnia główna) – jest miejscem studiowania w ciszy większości dostępnego materiału
* Forskarläsesalen (czytelnia naukowa) – przeznaczona jest dla badaczy
* Specialläsesalen (czytelnia specjalistyczna) – służy do studiowania starych wydawnictw lub wydawnictw szczególnie cennych, takich jak rękopisy, mapy czy obrazy
* Mikrofilmsläsesalen (czytelnia mikrofilmów) – jest tu dostępna większość szwedzkich i duży wybór zagranicznych gazet w postaci mikrofilmów
* Audiovisuella salen (sala audiowizualna) – jest miejscem udostępniania filmu, muzyki, produkcji radiowych i telewizyjnych
* Tidskriftsläsesalen (czytelnia czasopism) – oferuje szwedzkie i zagraniczne czasopisma o profilu humanistycznym.

== Bazy danych ==
Bibliotek prowadzi i współdziała przy prowadzeniu kilku najważniejszych szwedzkich naukowych baz danych:
* LIBRIS – ogólnopaństwowy katalog zawierający ponad 6,5 miliona tytułów znajdujących się w ponad 300 bibliotekach badawczych i uczelnianych Szwecji
* Svensk mediedatabas, SMDB – zawiera okolu 8 milionów godzin szwedzkiej produkcji filmowej, telewizyjnej, radiowej i muzycznej
* Regina – lokalny katalog Biblioteki obejmujący materiał drukowany
* Swepub – wyszukiwarka artykułów, sprawozdań i prac naukowych znajdujących się w szwedzkich uczelniach
* Ediffah – wyszukiwarka rękopisów i archiwów prywatnych<ref name="Kungliga biblioteket Sveriges nationalbibliotek" />

== Zbiory ==
Na zbiory biblioteczne składa się około 18 milionów eksponatów i ponad 7 milionów godzin zarejestrowanego dźwięku i ruchomego obrazu (dane za luty 2013). Zbiory biblioteczne obejmują: książki, rękopisy, broszury, czasopisma, plakaty, wydawnictwa muzyczne i cyfrowe<ref name="KB – nationens minne" />. Biblioteka posiada ponadto w swych zbiorach prywatne archiwa znanych postaci z dziedziny kultury i polityki szwedzkiej, jak: [[August Strindberg]], [[Dag Hammarskjöld]] i [[Astrid Lindgren]]; pierwszy z wymienionych pracował w Bibliotece w latach 1874–1882 jako młodszy asystent<ref name="Kungliga biblioteket Sveriges nationalbibliotek" />.

Zbiór książek i czasopism liczy około 2,8 miliona egzemplarzy i zajmuje blisko 74 kilometry półek magazynowych; zbiory książek powiększają się rocznie o 600 metrów półek<ref>{{cytuj stronę|url= http://www.kb.se/samlingarna/Soka-bocker/ |tytuł= Böcker i samlingarna |język=sv|data dostępu=2015-05-08}}</ref>.
[[Plik:Devil codex Gigas.jpg|thumb|''[[Codex Gigas]]'' – ''Biblia Diabła'', jeden z białych kruków Kungliga biblioteket]]
Najstarszym zabytkiem w zbiorach Biblioteki Królewskiej jest ''Codex Aureus'', spisany około 750 roku, natomiast najbardziej niezwykłą książką jest prawdopodobnie ''[[Codex Gigas]]'' – ''Biblia Diabła'', noszący z powodu swych rozmiarów i wizerunku diabła różne nazwy: ''Codex giganteus'', ''Gigas librorum'', ''Fans Bibel'', ''Hin Håles Bibel'' i ''Svartboken''. ''Codex Gigas'' jest największym na świecie średniowiecznym rękopisem. Ma wymiary 89 na 49 cm i waży 75 kg. Składa się z 310 ręcznie pisanych stron, wykonanych prawdopodobnie ze skóry cielęcej. Jego treść stanowi [[Stary Testament|Stary]] i [[Nowy Testament]] oraz kilka traktatów historycznych i medycznych. Według legendy Biblia Diabła została spisana w ciągu jednej nocy przez mnicha, który w celu odkupienia swoich grzechów zawarł umowę z szatanem, dzięki czemu jego wizerunek znalazł się w Biblii. Biblia powstała przypuszczalnie na początku XIII wieku w jednym z klasztorów na terenie dzisiejszych [[Czechy|Czech]]. W ciągu następnych stuleci kilkakrotnie zmieniała właścicieli, by w 1648 roku, w końcowym okresie [[wojna trzydziestoletnia|wojny trzydziestoletniej]], paść łupem wojsk szwedzkich [[Oblężenie Pragi (1648)|szturmujących Pragę]]. Została potraktowana wraz z innymi zagrabionymi książkami jako łup wojenny i wywieziona do Sztokholmu. Uniknęła spłonięcia w pożarze dawnego zamku królewskiego w 1697 roku, ponieważ prawdopodobnie została wyrzucona przez okno. W 1877 roku znalazła swoje miejsce w nowej siedzibie Biblioteki Królewskiej w Humlegården<ref name="Kungliga biblioteket Sveriges nationalbibliotek" />.

<gallery widths="200px" heights="200px" perrow="3">
Plik:CodexAureusCanterburyFolios9v10r.jpg|''Codex Aureus''
Plik:De arte phisicali et de cirurgia.jpg|''De arte phisicali et de cirurgia'' (rękopis, fragment)
Plik:Book of Sigismund III Vasa.jpg|Książka [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III Wazy]]
</gallery>

== Uwagi ==
{{Uwagi}}

== Przypisy ==
{{Przypisy}}


{{Kontrola autorytatywna}}
{{Kontrola autorytatywna}}

Wersja z 14:50, 8 maj 2024

Biblioteka Królewska
Kungliga biblioteket
Ilustracja
Fasada budynku głównego Biblioteki Królewskiej
Państwo

 Szwecja

Miejscowość

Sztokholm

Adres

Humlegårdsgatan 26,
Humlegården,
Stockholm

Dyrektor

Gunilla Herdenberg

Data założenia

1661

Wielkość zbiorów

około 18 000 000

Rodzaje zbiorów

książki, czasopisma, rękopisy, druki akcydensowe, afisze, ulotki reklamowe, obrazy

Filie

Statens biblioteksdepå i Bålsta, Filmarkivet i Grängesberg, Biblioteksdatabasen i Strängnäs

Położenie na mapie regionu Sztokholm
Mapa konturowa regionu Sztokholm, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Biblioteka KrólewskaKungliga biblioteket”
Położenie na mapie Szwecji
Mapa konturowa Szwecji, na dole znajduje się punkt z opisem „Biblioteka KrólewskaKungliga biblioteket”
Ziemia59°20′17,99″N 18°04′18,98″E/59,338331 18,071939
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Biblioteka Królewska[1] (szw. Kungliga biblioteket; w skrócie KB) – szwedzka biblioteka narodowa w Sztokholmie, założona w 1661 roku, kiedy wprowadzono ustawę o obowiązku dostarczenia dla niej każdego wydrukowanego w Szwecji dzieła[a][2]. Ma status samodzielnego podmiotu rządowego[3]. Zajmuje się gromadzeniem, ogólnie rzecz biorąc, wszystkich wydawnictw opublikowanych w Szwecji lub w języku szwedzkim.

W 1935 roku budynek Biblioteki Królewskiej uzyskał status zabytku państwowego (szw. statligt byggnadsminne)[4]. Jest wpisany pod numerem 21400000308227 do rejestru zabytków Bebyggelseregistret prowadzonego przez Riksantikvarieämbetet[5].

W Bibliotece zatrudnionych jest około 350 osób, wliczając jej filie w Bålsta, Grängesberg i Strängnäs. Łączna długość jej półek wynosi 180 km. Z jej usług korzysta rocznie około 165 000 osób, a liczba wypożyczeń w ciągu roku wynosi blisko 95 000 (dane za rok 2011)[6].

Jednym z najcenniejszych eksponatów w zbiorach Biblioteki Królewskiej jest tzw. Biblia Diabła[7] – Codex Gigas[8].

Historia

Początki

Kungliga biblioteket – Sveriges nationalbibliotek (Biblioteka Królewska – Biblioteka Narodowa Szwecji) otrzymała swoją pierwszą siedzibę w zamku Tre Kronor w 1595 roku, a jej zbiory stanowiła kolekcja książek dynastii Wazów. Najstarszy spis królewskiego księgozbioru pochodzi z 1568 roku. W 1661 roku postanowiono, że drukarnie mają obowiązek dostarczenia dwóch egzemplarzy każdego wydrukowanego przez nich dzieła do Biblioteki Królewskiej[4]; w 1993 roku obowiązek ten został rozszerzony na twórców mediów elektronicznych[3].

W 1697 roku w zamku Tre Kronor wybuchł pożar, który pochłonął ponad 17 000 książek; uratowano Biblię Diabła, którą podobno wyrzucono przez okno. Po wybudowaniu nowego zamku umieszczono w nim w 1768 roku Bibliotekę Królewską[9].

XIX wiek

Czytelnia, ilustracja z końca XIX wieku

Kocham czyżyka

Kocham stajnie

Kocham danona

  1. ↑ Biblioteki świata, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2015-05-13].
  2. ↑ Kungliga biblioteket: KB – nationens minne. [dostęp 2015-05-04]. (szw.).
  3. ↑ a b Kaj Sandell: Sztokholm. Warszawa: Wiedza i Życie, 2001, s. 70. ISBN 83-7184-064-0.
  4. ↑ a b Statens fastighetsverk: Kungliga biblioteket (KB). [dostęp 2015-05-04]. (szw.).
  5. ↑ Riksantikvarieämbetet: Stockholm kn, KUNGLIGA HUMLEGÅRDEN 1 KUNGLIGA BIBLIOTEKET. www.bebyggelseregistret.raa.se. [dostęp 2015-05-04]. (szw.).
  6. ↑ Mats Carlsson-Lénart: Underjordiska skatter. [dostęp 2015-05-04]. (szw.).
  7. ↑ Bruce M. Metzger, Bart D. Ehrman: The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption, and Restoration. New York, Oxford: Oxford University Press, 2005, s. 103. ISBN 978-0-19-516122-9. (ang.).
  8. ↑ Catrine Arvidsson: 125 år i Humlegården. Kungl. biblioteket. [dostęp 2015-05-04]. (szw.).
  9. ↑ Kungliga biblioteket: Kungliga biblioteket Sveriges nationalbibliotek. [dostęp 2015-05-04]. (szw.).


Błąd w przypisach: Istnieje znacznik <ref> dla grupy o nazwie „uwaga”, ale nie odnaleziono odpowiedniego znacznika <references group="uwaga"/>
BŁĄD PRZYPISÓW
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Biblioteka_Królewska_w_Sztokholmie&oldid=73732575”