Ambroży Pampowski (zm. 1510)
Herb Poronia | |
Data urodzenia |
ok. 1450 |
---|---|
Data śmierci | |
Ród |
Pampowscy herbu Poronia |
Rodzice |
Jan Pampowski |
Małżeństwo |
1. Zofia z Dębna |
Dzieci |
z 1 żony:syn Jan (1489-1522), córki, Anna, Bogumiła i Małgorzata. |
Wojny i bitwy |
Wyprawa Mołdawska 1497 |
Administracja |
starosta rozpierski, wojewoda sieradzki, starosta generalny wielkopolski, starosta malborski. |
Ambroży Pampowski herbu Poronia – starosta generalny Wielkopolski, kasztelan rozpierski, wojewoda sieradzki, starosta malborski.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Ambroży Pampowski (Pępowski) urodził się około 1450 w polskiej rodzinie szlacheckiej Pampowskich herbu Poronia[1] (w niektórych herbarzach podawany jest błędnie herb Gozdawa)[2][3], , wywodził się z miejscowości Pępowo w powiecie kościańskim. Był synem Jana (komandora joannitów poznańskich), matka pochodziła z rodu Dłuskich.
W 1457 rozpoczął wraz ze swoim bratem Janem naukę w Akademii Krakowskiej. W tym okresie zaprzyjaźnił się m.in. z braćmi Kurozwęckimi, Krzesławem i Stanisławem, prawdopodobnie przy ich poparciu został zatrudniony w kancelarii królewskiej (1469). W 1474 został krajczym na dworze królewiczów. W roku 1480 był już dworzaninem królewskim w randze chorążego nadwornego, został także mianowany stolnikiem poznańskim i pisarzem ziemskim kaliskim. Należał do tzw. Kuźni Kurozwęckich, stronnictwa, które dążyło do ograniczenia roli możnowładztwa i wzrostu znaczenia średniej szlachty poprzez jej emancypację i większą współpracę z królem.
Stale pomnażał majątek. W 1484 wykupił starostwo średzkie, dzierżawił starostwa konińskie, pyzdrskie oraz przejściowo gnieźnieńskie i kolskie. W 1487 objął kasztelanię rozpierską.
Pampowski jako poseł i przedstawiciel Jagiellonów odbył szereg misji i podróży zagranicznych m.in. w 1491 do Prus a w 1492 do Linzu, Wenecji, Rzymu i Neapolu. Był uczestnikiem zjazdu Jagiellonów w Lewoczy. W 1494 organizował podróż króla Jana Olbrachta do Prus Królewskich, po wizycie tej został mianowany wojewodą sieradzkim (1495). Za udział w wyprawie mołdawskiej (1497) otrzymał dobra ponieckie. Był świadkiem wydania przywileju piotrkowskiego w 1496 roku[4].
W 1498 w miejsce Jana Ostroroga, który zaniedbywał obowiązki, został mianowany starostą generalnym Wielkopolski. Jego zadaniem było uspokojenie nastrojów w objętej konfiskatami i niechętnej wyprawom wojennym Wielkopolsce.
Udało mu się stworzyć w tej prowincji stronnictwo złożone z przedstawicieli średniej szlachty, na którego czele dążył do ograniczenia wpływów arystokracji. Po wyborze na króla Aleksandra Jagiellończyka, umocnił swoją pozycję w Wielkopolsce, kosztem wpływów na dworze królewskim. W 1504 objął starostwo malborskie, gdzie położył duże zasługi w dziele zrastania się Prus Królewskich z Koroną. Jako komisarz królewski 18 września 1506 roku ogłosił statut Prus Królewskich[5]. Podpisał dyplom elekcji Zygmunta I Starego na króla Polski i wielkiego księcia litewskiego[6] na sejmie w Piotrkowie 8 grudnia 1506 roku[7]. W 1510 w Poznaniu wziął udział w rokowaniach z Krzyżakami.
Ambroży Pampowski był dwukrotnie żonaty. W 1484 poślubił Zofię ostatnią z możnego rodu Kotów z Dębna. Ich synem był Jan (1489- 1522).
W 1495 zawarł związek małżeński z Anną z Grodźca, która wraz z córkami, Anną, Bogumiłą i Małgorzatą, zmarła podczas zarazy. Córka Dorota zmarła w dzieciństwie.
Córkami Pampowskiego były też: Zofia Oporowska, Anna Kretkowska, Barbara Czarnkowska i Katarzyna Kościelecka.
Pampowski interesował się kulturą, był mecenasem sztuki. Utrzymywał prywatną orkiestrę, ufundował ołtarze w Dębnie i w Środzie. Zamawiał argenteria u złotników gdańskich i poznańskich. Napisał pierwszy, znany w Polsce, pamiętnik diariuszowy z lat 1489–1505. Zamówił dla siebie, do kaplicy w Środzie, nagrobek z płytą wzorowaną na grafice Dürera.
Ambroży Pampowski zmarł na przełomie sierpnia i września 1510. Jego życiorys jest przykładem awansu z nizin szlacheckich do najwyższych godności w państwie.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jacek Wiesiołowski , Pampowski Ambroży [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 25.s. 105., 1980 .
- ↑ Herbarz polski Kaspra Niesieckiego powiększony dodatkami z późniejszych autorów, rękopismów, dowodów urzędowych i wydany przez Jana Nep. Bobrowicza, Kasper Niesiecki, Lipsk 1841, tom VII, str.241
- ↑ Seweryn Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, tom XIII, Warszawa 1916, s.187
- ↑ Jan Wincenty Bandtkie, Ius Polonicum : codicibus veteribus manuscriptum et editionibus quibusque collatis, Warszawa 1831, s. 359.
- ↑ Karol Górski, Łukasz Watzenrode : życie i działalność polityczna (1447-1512), Wrocław 1973, s. 80.
- ↑ Ludwik Finkel, Elekcya Zygmunta I. Sprawy dynastyi Jagiellońskiej i Unii Polsko-Litewskiej, Kraków 1910, s. 215.
- ↑ Corpus iuris Polonici. Sectionis 1, Privilegia, statuta, constitutiones, edicta, decreta, mandata regnum Polniae spectantia comprehendentis. Vol. 3, Annos 1506-1522 continentis, Kraków 1906, s. 10-11.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Herbarz polski Kaspra Niesieckiego powiększony dodatkami z późniejszych autorów, rękopismów, dowodów urzędowych i wydany przez Jana Nep. Bobrowicza, Kasper Niesiecki, Lipsk 1841, tom VIII.
- Jacek Wiesiołowski, Ambroży Pampowski [w] Wielkopolski Słownik Biograficzny, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa – Poznań, s.551-552.
- Dworzanie Kazimierza IV Jagiellończyka
- Elektorzy Zygmunta I Starego (1506)
- Kasztelanowie rozprzańscy
- Komisarze królewscy w Prusach Królewskich
- Pampowscy herbu Gozdawa
- Pisarze ziemscy kaliscy
- Senatorowie świeccy I Rzeczypospolitej
- Senatorowie za panowania Kazimierza IV Jagiellończyka
- Senatorowie za panowania Jana I Olbrachta
- Senatorowie za panowania Aleksandra Jagiellończyka
- Senatorowie za panowania Zygmunta I Starego
- Sędziowie ziemscy kaliscy
- Starostowie generalni Wielkopolski
- Starostowie malborscy
- Stolnicy poznańscy
- Szlachta Korony Królestwa Polskiego
- Świadkowie przywileju piotrkowskiego 1496
- Urodzeni w XV wieku
- Urzędnicy ziemscy I Rzeczypospolitej
- Wojewodowie sieradzcy (I Rzeczpospolita)
- Zmarli w 1510