Bandora
| |
| Klasyfikacja naukowa | |
| 321.322-5 | |
| Klasyfikacja popularna | |
| instrument szyjkowy, strunowy, szarpany | |
| Podobne instrumenty | |
Bandora – dawny, strunowy instrument muzyczny najbardziej rozpowszechniony w XVI i XVII wieku w Anglii. Wyglądem przypominała dużych rozmiarów cytarę, która rozpowszechniona była w tym samym czasie w zachodnich regionach Europy kontynentalnej. Bandora miała płaskie pudło rezonansowe z niskimi, falistymi boczkami i długą szyjkę z metalowymi progami, zwieńczoną esowato uformowaną i ozdobioną rzeźbiarskimi ornamentami główką. Wyposażona była w 5 do 10 zdwojonych, metalowych (żelaznych lub mosiężnych) strun. Wykorzystywana była głównie do akompaniamentu oraz w roli instrumentu realizującego basso continuo. Struny szarpano zazwyczaj palcami, rzadziej dużym plektronem[1][2][3].
Bandora występowała w różnych rozmiarach i strojach, w których zdwojone struny brzmiały zazwyczaj w unisonach, czasami w oktawach. Przykładowe stoje: FF-GG-cc-ff-aa-d1d1 oraz CC-DD-GG-cc-ee-aa[1].
Najstarszym opracowaniem zawierającym ilustracje i opis bandory oraz partytury jest New Booke of Tabliture z 1596 wydane przez angielskiego publicystę Williama Barleya. Niedługo potem bandora pojawiła się w dziełach badaczy zajmujących się muzykologią, m.in. Roberta Fludda, Michaela Praetoriusa, Marina Mersenne’a, Pierra Tricheta oraz Jamesa Talbota[1].
Najwięcej utworów z wykorzystaniem bandory skomponował Anthony Holborne; poza nim, w swojej muzyce instrument stosowali Alfonso Ferrabosco, John Dowland, John Johnson oraz Emmanuel Adriaenssen[1].
Najpóźniejsze tabulatury z muzyką na bandorę pochodzą z początku XVIII wieku[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Ian Harwood, Lyle Nordstrom, Bandora, [w:] Grove Music Online, Oxford University Press, 2001, DOI: 10.1093/gmo/9781561592630.article.01945 [dostęp 2024-05-22] (ang.).
- ↑ Baculewski et al. 2006 ↓, s. 665.
- ↑ Ekiert 2006 ↓, s. 384.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Krzysztof Baculewski et al.: Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-13410-0.
- Janusz Ekiert: Bliżej muzyki: encyklopedia. Warszawa: Muza SA, 2006. ISBN 978-83-7200-087-3.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Bandora w serwisie YouTube – utwory „A Preludium A H” oraz „A Ground A Holb” Anthonego Holborne’a wykonane na rekonstrukcji XVI-wiecznej bandory
- Ian Pittaway, Wired for sound: the bandora and orpharion [online], Early Music Muse, 14 listopada 2017 [dostęp 2024-05-22] (ang.).