Budynek Głównego Urzędu Miar w Warszawie
![Ziemia](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Geographylogo.svg/20px-Geographylogo.svg.png)
![]() | |
Budynek od frontu | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Miejscowość | |
Adres |
ul. Elektoralna 2 |
Położenie na mapie Warszawy ![]() | |
Położenie na mapie Polski ![]() | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego ![]() | |
![]() |
Budynek Głównego Urzędu Miar w Warszawie – budynek w Warszawie przy ul. Elektoralnej 2 będący siedzibą Głównego Urzędu Miar.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Budynek, który jest obecnie zajmowany przez Główny Urząd Miar (GUM), ma długą historię i pełnił wiele funkcji. Został zaprojektowany przez Antonia Corazziego, i Jana Jakuba Gaya, a później rozbudowany przez Juliana Ankiewicza. Z kolei jego oficyny zostały zaprojektowane przez architekta Mariana Lalewicza.
Gmach powstał na gruntach, które w XVII w. należały do rodziny Czartoryskich. W następnym wieku zostały przejęte przez ród Ogińskich. Gdy na początku XIX w. ród Ogińskich wygasł, grunt ten został wylicytowany przez skarb państwa. Zostały tam wzniesione 2 budynki: pałac Ministrów Skarbu i budynek Banku Polskiego, który w przyszłości miał zostać siedzibą Głównego Urzędu Miar. Bank służył Skarbowi Narodowemu przez ok. 60 lat, a potem stał się siedzibą rosyjskiego kantoru. W czasach Polski Niepodległej miało tam swoją siedzibę Ministerstwo Przemysłu i Handlu (MPiH). W części budynku został ulokowany Główny Urząd Miar. W czasie powstania warszawskiego budynek został zburzony przez Niemców. Po zburzeniu odbudował go Piotr Biegański. Po odbudowie stał się w całości siedzibą GUM.
Bank Polski i Kantor[edytuj | edytuj kod]
W 1774 r. powstał pierwszy projekt powołania Banku Narodowego. Jego autorem był August Sułkowski, wojewoda gnieźnieński. Jednak dopiero w 1818 r. projekt ten trafił do Sejmu. Jednak car i władze w Petersburgu z początku nie chciały się na to zgodzić. Dopiero po kilku latach udało się uzyskać zgodę na budowę banku. Antonio Corazzi wraz z budowniczym Janem Jakubem Gayem w latach 1825-1928 zaprojektowali i zbudowali na rogu Rymarskiej i Elektoralnej dwuskrzydłowy gmach. Został zaprojektowany w stylu klasycystycznym. Głównym elementem budynku była narożna rotunda nakryta kopułą na tamburze. Rotundę ozdabiały 4 rzeźby aniołów, które stały na wysokości II piętra. Między budynkiem z rotundą a klasycystycznym budynkiem biurowym powstał łącznik o architekturze, przypominającej budynek Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności przy ul. Bednarskiej 28/30 autorstwa architekta Jakuba Gaya.
Najważniejszym pomieszczeniem banku była rotunda, w której odbywały się sesje giełdowe. Sprzedawano tam lub kupowano papiery publiczne. Blisko gmachu banku wzniesiono budynek Kasy, który został oznaczony adresem Elektoralna 2.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/G%C5%82%C3%B3wny_Urz%C4%85d_Miar_szczeg%C3%B3%C5%82_elewacji.jpg/250px-G%C5%82%C3%B3wny_Urz%C4%85d_Miar_szczeg%C3%B3%C5%82_elewacji.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/G%C5%82%C3%B3wny_Urz%C4%85d_Miar_ul_Elektoralna.jpg/250px-G%C5%82%C3%B3wny_Urz%C4%85d_Miar_ul_Elektoralna.jpg)
Bank Polski został powołany 29 stycznia 1828 r. Emitował on pieniądze i papiery wartościowe, wspomagał też rolnictwo i dzięki niemu wiele długów zostało umorzonych. Dlatego od początku władze carskie były wobec niego bardzo niechętne, a z czasem stały się nawet wrogie. Już w 1827 r. okazało się, że budynek Banku jest zbyt mały, aby zmieściły się w nim wszystkie pomieszczenia. W latach 1828-1830 powstał klasycystyczny gmach o dwóch piętrach, który stanowi teraz najstarszą część GUM. Po powstaniu listopadowym mocne represje odczuła giełda. Bank zaczął być powoli rusyfikowany, zatrudniano w nim Rosjan lub ludzi władających językiem rosyjskim. Dnia 1 stycznia 1886 r. oficjalnie bank został przemianowany na Kantor Warszawski (Rosyjskiego) Banku Państwa. W 1911 r. część prawego skrzydła budynku przy ul. Elektoralnej 2a zajęła dyrekcja I Gimnazjum Żeńskiego. Tymczasem środkowa część parteru i piętra zostały przejęte przez biuro pełnomocnika generała-gubernatora do spraw żandarmerii i policji.
Wybuch I wojny światowej sparaliżował działalność kantoru. W 1915 r. Kantor został przeniesiony do Moskwy, tymczasem gmach przy ul. Elektoralnej zaczął pełnić funkcję szpitala polowego pod wezwaniem św. Mikołaja. W styczniu 1916 r. budynek zajęły agendy Tymczasowej Rady Stanu i zarząd powiatu warszawskiego. W kwietniu 1917 r. została tam utworzona Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa.
Ministerstwo Przemysłu i Handlu[edytuj | edytuj kod]
MPiH powołano, gdy ziemie Polski zostały zajęte przez państwa centralne. MPiH zaczęło się organizować w grudniu 1917 r., były to jednak działania nieformalne. Na siedzibę wybrano budynek przy ul. Elektoralnej 2a, gdzie mieściły się też agendy byłej Tymczasowej Rady Stanu i inne instytucje jeszcze z czasów rosyjskich. Całe ministerstwo zostało podzielone na 3 sekcje: przemysłowo-handlową, górniczo-hutniczą i ogólną. Później powstały też sekcje: żeglugi i wydział rozrachunkowo-likwidacyjny. Jednym z urzędów podległych MPiH był właśnie Główny Urząd Miar. W 1919 r. zdecydowano powiększyć budynek. Został on powiększony o oficyny, które utworzono kosztem kilku zieleńców. Budowa zaprojektowanych przez Mariana Lalewicza oficyn została zakończona w 1921 r.
Obecnie[edytuj | edytuj kod]
Budynek przy ul. Elektoralnej 2a został zniszczony przez Niemców w czasie powstania warszawskiego. Po odbudowie, w całości stał się siedzibą Głównego Urzędu Miar i tak zostało do dziś. W części budynku z narożną rotundą mieści się Muzeum Kolekcji Jana Pawła II w Warszawie.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Andrzej Barański , Główny Urząd Miar na Elektoralnej, Warszawa: wyd. Główny Urząd Miar, 2008, ISBN 978-83-906546-7-6, OCLC 750092416 .