Bukowiec (kraj morawsko-śląski)
![Ziemia](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Geographylogo.svg/20px-Geographylogo.svg.png)
gmina | |||||
![]() Widok na Bukowiec od strony Komorowskiego Gronia, w tle Młoda Góra (już w Polsce) | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Kraj | |||||
Powiat | |||||
Kraina | |||||
Starosta |
Monika Czepczorová | ||||
Powierzchnia |
17,06 km² | ||||
Populacja (2015) • liczba ludności |
| ||||
Numer kierunkowy |
55 | ||||
Kod pocztowy |
739 84, 739 85 | ||||
Adres urzędu: Obecní úřad Bukovec 270
| |||||
Szczegółowy podział administracyjny | |||||
Liczba obrębów ewidencyjnych |
2 | ||||
Liczba części gminy |
1 | ||||
Liczba gmin katastralnych |
1 | ||||
Położenie na mapie kraju morawsko-śląskiego ![]() | |||||
Położenie na mapie Czech ![]() | |||||
![]() | |||||
Strona internetowa |
Bukowiec (cz. Bukovec ⓘ, niem. Bukowetz) – wieś i gmina w Czechach, w kraju morawsko-śląskim, w powiecie Frydek-Mistek, na Śląsku Cieszyńskim. Jest najdalej wysuniętą na wschód gminą Czech.
Ludność[edytuj | edytuj kod]
Według czeskiego spisu z 2001 roku w Bukowcu mieszkało 1356 osób, w tym 863 Czechów (63,64%), 455 Polaków (33,55%), 16 (1,17%) Słowaków, 13 (0,95%) Ślązaków. Osób wierzących było 1296 (95,5% populacji), z czego 1184 (87,31%) wiernych Kościoła katolickiego oraz 14 wiernych Ewangelickiego Kościoła Czeskobraterskiego[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Bukowiec jest najstarszą wsią beskidzkiej części Śląska Cieszyńskiego, której przywilej lokacyjny (choć w odpisach) zachował się do naszych czasów. Z jego lektury wiemy, że w 1353 książę cieszyński Kazimierz I (...) z dbałości o wszelkie dobro swej ziemi dał Piotrowi zwanemu Gros i jego potomkom las Ulgar nad potokiem Bukowcem, obejmujący 60 łanów frankońskich[3], celem założenia osady na prawie niemieckim. Przywilej ten został następnie potwierdzony w 1563 r. przez księcia Wacława III Adama i drugi raz w 1604 r. przez księcia Adama Wacława. Nazwa lasu Ulgar poszła od ustalonej w dokumencie lokacyjnym 20-letniej „ulgi” dla osadników, tj. zwolnienia z opłat na rzecz księcia. Nazwa wsi pochodzi od lasów bukowych w okolicy lub od nazwy wspomnianego potoku Bukowiec (chociaż miejscowi używali nazwy Wiestnik)[4] i wymieniana jest po raz pierwszy w roku 1523.
Większość osadników Bukowca pochodziła z północnych rejonów księstwa cieszyńskiego, choć wkrótce dołączyli do nich nowi przybysze. Sądząc po nazwiskach (Czarnohorski, Bojko, Wałach) pochodzili zapewne ze wschodnich Karpat i przybyli w ten rejon wraz z falą ludności tzw. wałaskiej. Urbarz z roku 1692 wymienia po nazwisku 20 właścicieli gruntów[4].
Wójtami Bukowca byli najczęściej Bieleszowie, wspominani już w XVI w. W XVII w. wójtostwo rozpadło się jednak na dwie części, a w 1830 r. było już podzielone na 6 części i wkrótce podupadło. Wójtowie bukowscy nie mieli karczmy (choć prawo do jej postawienia mieli zagwarantowane w przywileju lokacyjnym). Wystawił ją dopiero w 1824 r. na gruncie kupionym od Komory Cieszyńskiej Herman z Bukowca[4].
Bukowczanie zajmowali się hodowlą bydła i posiadali szałasy na Girowej: oprócz szałasu wójtowskiego wspominany jest tam szałas należący do rodziny Łysków[5].
Szkolnictwo w Bukowcu ma długą historię. Według tradycji pierwszym bukowskim nauczycielem był kowal Sikora, który uczył dzieci pisać i czytać w swojej kuźni. Do pisania służyły wykute przez nauczyciela gwoździe, którymi pisano na płaskich płytkach miękkiego łupku. Pierwsza szkoła, prowadzona przez parafię katolicką w Jabłonkowie, istniała tu już zapewne w roku 1792. Bukowiec należał zresztą do nielicznych wsi Ziemi Cieszyńskiej prawie jednolitych wyznaniowo (katolickich). Budowę miejscowego kościoła rozpoczęto pod koniec lat 30. XX wieku, obecnie jest on kościołem filialnym parafii w Jabłonkowie[5]. Według austriackiego spisu ludności z roku 1910 żyły w Bukowcu 1043 osoby, z tego 1041 (99,8%) Polaków i dwóch (0,2%) Czechów[6]. Po zajęciu Zaolzia przez Polskę w 1938 r. wieś odwiedził Melchior Wańkowicz, a następnie wspomniał ją w swym reportażu pt. Fanfara Zaolziańska („Ów Bukowiec leży w całkiem pogarbionym kraju, na końcu jakichś niekończących się spirali białych dróg”).
W latach 1975–1990 wieś była częścią miasta Jabłonków.
Do 21 grudnia 2007 r. w miejscowości funkcjonowały przejścia graniczne Bukovec – Jasnowice oraz Bukovec – Istebna, które na mocy Układu z Schengen zostały zlikwidowane.
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
![Zdjęcie przedstawia tradycyjną, drewnianą chałupę. Budynek ustawiony jest szczytem do drogi, nakryty wysokim dachem półszczytowym. Boczna połać dachu jest przedłużona na przylegające do budynku dobudówki, od strony drogi tworzy rodzaj podcienia. Chałupa jest przy asfaltowej drodze, na terenie pokrytym trawą. Za nią widoczny jest fragment drugiej, podobnej chałupy, a w tle za nimi fragment stodoły.](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Bukovec79%2B78.jpg/220px-Bukovec79%2B78.jpg)
![Zdjęcie przedstawia drewnianą chałupę ustawioną równolegle do drogi. Chałupa wybudowana jest w konstrukcji zrębowej, nakryta dachem naczółkowym. Do krótszej ściany przylega drewniana dobudówka nakryta jednospadowym dachem. Uwagę przyciąga dekoracja szczytu – pionowe, białe listewki nabite na ciemne, drewniane tło. Teren przy chałupie wydziela płot z drewnianych sztachet, z tyłu po lewej stronie znajduje się drewniany budynek gospodarczy.](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/2013_Bukowiec%2C_Zagroda_wiejska_%28Bukovec_35%29.jpg/220px-2013_Bukowiec%2C_Zagroda_wiejska_%28Bukovec_35%29.jpg)
![Zdjęcie przedstawia fragment słupa, na którym umieszczone są cztery tabliczki – oznaczenia tras rowerowych. Górna jest największa, żółta, skierowana strzałką na lewo, wskazuje kierunek trasy rowerowej nr 561. Tabliczka poniżej jest mniejsza, żółta, skierowana strzałką na prawo, wskazuje kierunek trasy rowerowej nr 56. Poniżej jest prostokątna, biała tabliczka z oznaczeniem Euroregionu Śląsk Cieszyński. Na dole jest prostokątna, żółta tabliczka z oznaczeniem trasy Kraków-Morawa-Wiedeń. W tle, za słupem, są drzewa oraz fragment dachu pokrytego papą.](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/2013_Bukowiec%2C_Tablice_tras_rowerowych.jpg/220px-2013_Bukowiec%2C_Tablice_tras_rowerowych.jpg)
Do niedawna Bukowiec był największym skupiskiem drewnianej architektury ludowej w czeskiej części doliny Olzy. Większość budynków stanowiły tu tradycyjne drzewiónki – drewniane chałupy konstrukcji zrębowej, kryte szyndziołami, pierwotnie kurne. Dziś pozostało ich już zaledwie kilka. Cztery chałupy (o numerach 35, 62, 78 i 79) mają status zabytku[7]. Jeszcze w latach 50. XX w. było tu ponad 100 drewnianych chałup, a konserwatorzy zabytków wytypowali do objęcia ochroną duży zespół kilkunastu zagród góralskich. Pomysł założenia tu skansenu nie został jednak zrealizowany, a najcenniejsze z zachowanych obiektów, jak fojstwi (wójtostwo) i kuźnia Jochymka, przeniesiono do skansenu wałaskiego w Rożnowie pod Radgoszczem[5].
W miejscowej szkole podstawowej z polskim językiem nauczania znajduje się niewielkie Muzeum Regionalne.
W Bukowcu mieszkał jeden z ostatnich wielkich gajdoszów beskidzkich, Paweł Zogata, pochowany w sąsiedniej Herczawie. Jego synem jest Jindřich Zogata, żyjący w morawskim Brnie uznany czeski poeta, w swych utworach wracający często na czesko-słowacko-polskie pogranicze.
We wschodniej części wsi, w dolince Oleckiego Potoku, tuż przy granicy czesko-polskiej, znajduje się rezerwat przyrody „Bukovec”, który chroni tu małą populację zagrożonego wyginięciem starca górskiego z rodziny astrowatych. W pobliżu Olzy, koło domu nr 5, rośnie największy i najstarszy w Czechach wiąz górski; ma 38 m wysokości, ponad 7 m obwodu pnia, a jego wiek szacowany jest na 360 lat[8].
Przez miejscowość przebiegają następujące trasy rowerowe:
- Międzynarodowy Szlak Rowerowy Greenways Kraków – Morawy – Wiedeń
- Radegast CykloTrack Trojmezí
- trasa nr 56 (89 km), czeska część tzw. Pętli Rowerowej Euroregionu Śląsk Cieszyński
- trasa nr 561 Mosty koło Jabłonkowa – Bukowiec (20 km)
- trasa nr 6086
Piesze szlaki turystyczne przebiegające przez Bukowiec:
w masyw Stożka i dalej na Filipkę,
przez Girową do Mostów koło Jabłonkowa,
byłe przejście graniczne CZ/PL – Komorovský Grúň (4 km)
Nawsie – Girowa – Markov (11 km)
- Bukovecka trasa Nordic Walking (11,5 km)
- ścieżka edukacyjna „Ku najbardziej na wschód wysuniętemu krańcowi Republiki Czeskiej”
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Český statistický úřad: Informativní počet občanů v ČR ve všech obcích, v obcích 3. typu a v městských částech. [w:] Počty obyvatel v obcích [on-line]. Ministerstvo vnitra České republiky, 2015-01-01. [dostęp 2015-04-08]. (cz.).
- ↑ Název obce: Bukovec. [w:] Sčítaní lidu, domů a bytů 2001 [on-line]. Český statistický úřad. [dostęp 2013-10-14]. (cz.).
- ↑ Franciszek Popiołek: Historia osadnictwa w Beskidzie Śląskim, Katowice 1939, s. 15.
- ↑ a b c Franciszek Popiołek: Historia osadnictwa w Beskidzie Śląskim, Katowice 1939, s. 115–120.
- ↑ a b c Mirosław J. Barański: Beskid Śląski. Pasmo Stożka i Czantorii. Przewodnik turystyczny, Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa 1996, ISBN 83-7005-370-X, s. 210.
- ↑ Stanisław Zahradnik , Struktura narodowościowa Zaolzia na podstawie spisów ludności 1880-1991, Trzyniec: s. n., 1991, OCLC 749519031 [dostęp 2020-06-07] (pol.).
- ↑ Národní památkový ústav: Zabytki powiatu Frydek-Mistek. [dostęp 2013-10-14]. (cz.).
- ↑ Marcin Żerański: Śląsk Cieszyński. Od Bielska-Białej do Ostrawy. Cieszyn: Pracownia na pastwiskach, 2012, s. 245. ISBN 978-83-933109-3-7.