Caraco
Caraco, karako – typ stanika z baskiną i długimi rękawami, klasyfikowany również jako kaftanik[1] lub żakiecik[2]. W polskim stroju XVIII-wiecznym ten element odzieży występował w inwentarzach mieszczańskich pod nazwą karoczko[3].
Granice chronologiczne i zmiany mody[edytuj | edytuj kod]
Żakiecik typowy dla stroju mieszczek we Francji został przejęty przez przedstawicielki wyższych warstw społecznych w drugiej połowie lat 60. XVIII wieku[4] i był powszechnie noszony w całej Europie pod wpływem mody francuskiej[5], apogeum popularności osiągając w latach 70. i 80. tego stulecia[4].
W latach 60. i 70. XVIII wieku żakieciki zwykle przypominały formą skrócone do bioder suknie à la française lub à la polonaise. Późniejsza odmiana caraco, zwana pierrot albo juste, była bardziej dopasowana do figury. W latach 80., pod wpływem kreacji scenicznych aktorek grających w "Weselu Figara", w modę weszły bardzo obcisłe warianty z krótką baskiną, zwane à la Figaro i à la Suzanne[4].
Krój stanika[edytuj | edytuj kod]
Dopasowany do figury kaftanik poniżej talii przechodził w sfałdowaną baskinę, która zwykle sięgała do połowy bioder[6][5]. Tył stanika mógł być obcisły do pasa (caraco à l’anglaise) lub sfałdowany na plecach (caraco à la française)[2] pomimo dopasowania z przodu i po bokach.
Zbyt duże wycięcie dekoltu przesłaniano częściowo lub całkowicie chustą fichu. Caracos w wersji dworskiej wykańczano obszyciami z falbanek, w tym specjalnym ich typem – marszczonymi z obydwu stron tzw. wodami[5] oraz gazą[4]. Staniki typu caraco posiadały niekiedy sporych rozmiarów kołnierz[3].
Stroje ludowe[edytuj | edytuj kod]
Stanik z baskiną typu caraco pozostał częścią prowansalskiego stroju ludowego, utrzymując się w stuleciach XIX i XX[7]. Występował również w ubiorach drobnych mieszczan i chłopów w innych krajach europejskich od końca XVIII aż do XX wieku. Obok gorsetu bez rękawów, cacaro był spotykany w żywieckim stroju ludowym[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Witold Hensel, Jan Pazdur, Historia kultury materialnej Polski w zarysie. Od połowy XVII do końca XVIII wieku, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1978, s. 351.
- ↑ a b Ewa Orlińska-Mianowska, Modny świat XVIII i początku XIX w, Olszanica: Bosz, 2003, s. 21, 124.
- ↑ a b c Magdalena Bartkiewicz, Polski ubiór do 1864 roku, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1979, s. 118.
- ↑ a b c d François Boucher, Yvonne Deslandes, Historia mody. Dzieje ubiorów od czasów prehistorycznych do końca XX wieku, Warszawa: Wydawnictwo Arkady,2003, s. 277, 461, il. 570 na s. 276.
- ↑ a b c Ewa Szyller, Historia ubiorów, Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Szkolnictwa Zawodowego, 1960, s. 188, 200-203, rys. 173 na s. 200, rys. 175 na s. 202.
- ↑ Ewa Szyller, Historyczny rozwój form odzieży, wyd. 6, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1974, s. 82.
- ↑ Barbara Bazielich, Stroje ludowe narodów europejskich. Stroje ludowe Europy Południowej i Zachodniej, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1998, s. 106, 127.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Przykłady staników typu caraco, zaprezentowanych w 2011 na wystawie "Le XVIIIème au goût du jour" w Wersalu, na stronach internetowych czasopism francuskich "Vogue" i "L'Express": Les 56 robes de l'exposition "Le XVIIIème au goût du jour" à Versailles oraz Expo à Versailles le XVIIIe inspire la mode - [dostęp 2013-11-22]
- Jupe et caraco, France, vers 1775-1790. lesartsdecoratifs.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-08)]. ns stronie Les Arts Décoratifs [dostęp 2013-11-22]