Przejdź do zawartości

Detranzycja

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Detranzycja – proces zatrzymania lub odwracania tranzycji płciowej[1][2]. Rozumiana jest jako zaprzestanie terapii korekty płci i próba cofnięcia zmian, jakie zaszły w jej wyniku. Nakierowana jest na przywrócenie cech płciowych zgodnych z płcią przypisaną przy narodzinach[3]. Niektóre osoby przechodzą detranzycję tymczasowo, a inne permanentnie[4]. Detranzycja nie jest tożsama z odczuwaniem żalu z powodu tranzycji. Decyzja o zaprzestaniu procesu tranzycji może być podjęta ze względu na zmianę tożsamości płciowej lub inne powody, takie jak obawy dotyczące zdrowia, presja społeczna, dyskryminacja, stygmatyzacja[5], przekonania polityczne[6] lub religijne[7].

Szacunkowa częstość występowania detranzycji różni się w zależności od definicji i metodologii, a szacunki wahają się od 1% do 8%[8]. Chociaż niektóre badania podają częstość występowania na poziomie 8%, obejmuje to 3% ankietowanych, którzy w momencie badania przeszli detranzycję oraz 5% badanych, którzy zrobili to tymczasowo w przeszłości[8][9]. Badania podające wyjątkowo niską lub wysoką częstotliwość występowania zawierają różnego rodzaju ograniczenia i błędy metodologiczne[10][11].

Badań formalnych nad detranzycją jest niewiele[12][13], budzą kontrowersje polityczne[12] i charakteryzują zjawisko w sposób niespójny[14]. Zainteresowanie tym zjawiskiem jest przedmiotem licznych sporów, a niektórzy naukowcy twierdzą, że temat ten podlega cenzurze[15][16][17]. Niektórzy dawni detranzycjonerzy żałują detranzycji oraz decydują się później na ponowną tranzycję[18][19][20]. Niektóre organizacje mające powiązania z terapią konwersyjną wykorzystywały narracje o detranzycji do propagowania transfobicznej retoryki i przepisów prawnych[21].

Pierwszą szeroko poznaną osobą po cofnięciu tranzycji płci była Brytyjka Keira Bell, której historia została upubliczniona w 2020 roku, a w 2021 roku ona sama opisała ją ze szczegółami[22].

Częstość występowania[edytuj | edytuj kod]

Przeprowadzono niewiele formalnych badań nad detranzycją[12][13], o wątpliwej wiarygodności i budzących polityczne kontrowersje[12]. Dane szacunkowe dotyczące częstości występowania detranzycji i rezygnacji z tranzycji są bardzo zróżnicowane, z istotnymi różnicami w terminologii i metodologii[23][24]. Detranzycja jest zjawiskiem częstszym na wcześniejszych etapach tranzycji, szczególnie przed operacjami[24].

Nie wiadomo z całą pewnością, jaka część osób transpłciowych rezygnuje z tranzycji. Badania, które podają niskie szacunki (w tym[25][26][27][28]) zostały skrytykowane za ich „poważne ograniczenia”, takie jak krótki okres obserwacji, wysokie lub niesprecyzowane wskaźniki utraty kontaktu z pacjentem, poleganie na osobach powracających do klinik opieki specjalistycznej zgłaszających żal z powodu tranzycji lub szukających procedur odwrócenia (badanie 100 osób, które przeszły detranzycję wykazało, że tylko 24% respondentów poinformowało swoich lekarzy, że przeszli detranzycję[10]), pomyłki, brak powtarzalności, a także inne kwestie[10][11]. Badania sugerujące wyższe wskaźniki detranzycji mają jednak także pewne wady, co oznacza, że wskaźniki detranzycji mogą być zaniżane jak i zawyżane[11].

Podczas zaprezentowanej w 2019 r. sesji plakatowej przeanalizowano dane 3398 pacjentów, którzy zgłosili się do brytyjskiej kliniki tożsamości płciowej w okresie od sierpnia 2016 roku do sierpnia 2017 roku. Davies i jego zespół wyszukiwali raporty zawierające słowa kluczowe związane z poczuciem żalu lub detranzycją. Zidentyfikowali 16 osób (0,47%), które zgłosiły poczucie żalu lub dokonały detranzycji. Spośród tych szesnastu osób, 3 z nich (0,09%) dokonały trwałej detranzycji. Z kolei 10 osób (0,29%) dokonało tymczasowej detranzycji, aby później dokonać ponownej tranzycji[1]. Badanie kliniczne z 2019 r. wykazało, że 9,4% pacjentów z dysforią płciową ujawniającą się w wieku nastoletnim albo porzuciło chęć podjęcia interwencji medycznych, albo przestało odczuwać, że ich tożsamość płciowa jest niezgodna z płcią przypisaną im przy urodzeniu w przeciągu osiemnastu miesięcy[29]. Badanie z roku 2021, w którym przeanalizowano akta medyczne 175 dorosłych osób wypisanych z brytyjskiej kliniki tożsamości płciowej między wrześniem 2017 r. a sierpniem 2018 r., wykazało, że 12 (6,9%) z nich spełniało określone przez badaczy kryteria detranzycji, tj. powróciło do życia zgodnie z płcią im przypisaną. U sześciu osób stwierdzono doświadczenia, które częściowo pokrywały się z doświadczeniami osób dokonujących detranzycji, ale nie zostały one uwzględnione ze względu na wykazywanie „dezorientacji związanej z tożsamością płciową” podczas leczenia[8].

Osoby, które przeszły operacje korekty płci mają bardzo niski wskaźnik detranzycji lub poczucia żalu z powodu tranzycji. Holenderskie badanie z 2005 roku objęło 162 dorosłych, którzy przeszli operację korekty płci, spośród których 126 uczestniczyło w ocenach kontrolnych po upływie od jednego do czterech lat po operacji. Podczas kontroli dwie osoby wyraziły żal, a tylko jedna z nich stwierdziła, że nie przeszłaby ponownie tranzycji, gdyby miała taką możliwość. Pozostałe 124 ze 126 osób (98%) nie wyraziło żalu z powodu tranzycji[30]. Przeprowadzona w 2021 roku metaanaliza obejmująca 27 badań wykazała, że „występowanie poczucia żalu u pacjentów transpłciowych po [operacji korekty płci] jest niezwykle rzadkie”[28]. W badaniu ze stycznia 2023 r. z udziałem 1989 osób, które przeszły operację korekty płci, 6 osób (0,3%) domagało się odwrócenia operacji lub przeszło detranzycję[31].

Badania dotyczące detranzycji lub żalu po tranzycji w poszczególnych grupach wykazały różny średni czas do ich wystąpienia: badanie z 2018 r. wykazało średnio 10 lat i 10 miesięcy do pojawienia się żalu (ale niekoniecznie detranzycji) od rozpoczęcia terapii hormonalnej[27], a badanie z 2014 r. przeprowadzone na tych, którzy przeszli operację, wykazało medianę opóźnienia wynoszącą 8 lat przed złożeniem wniosku o unieważnienie prawnej zmiany płci[23][24].

Model świadomej zgody i afirmacja samodiagnozy (dwa nowsze, ale coraz częściej stosowane modele opieki zdrowotnej nad osobami transpłciowymi) zostały skrytykowane za to, że nie spełniają potrzeb osób, które ostatecznie dokonują detranzycji[32][33].

Krytykowano pomijanie powodów, dla których dana osoba może porzucić swoją dotychczasową tożsamość płciową poza byciem cispłciowym. Przykładowo, deklaracja tożsamości cispłciowej może być postrzegana jako słuszna i unieważniająca wcześniej deklarowaną tożsamość transpłciową; natomiast deklaracja tożsamości transpłciowej może być postrzegana jako tak samo słuszna tylko wtedy, gdy jest utrzymywana przez całe życie. Jednostka może wypierać swoją tożsamość lub uświadomić ją sobie w dowolnym momencie życia z różnych powodów; tożsamość płciowa niektórych osób jest płynna lub może się zmieniać przez całe życie. Niektóre osoby, których tożsamość jest niebinarna, są skutecznie pomijane ze względu na przyjęte w badaniu założenie o binarności płci[34][35].

Przyczyny[edytuj | edytuj kod]

Przyczyny detranzycji są różnorodne i mogą obejmować problemy zdrowotne, odkrycie, że tranzycja nie złagodziła dysforii płciowej, negatywne nastawienie środowiska społecznego i problemy finansowe[5].

National Center for Transgender Equality przeprowadziło ankietę, w której zebrano odpowiedzi od osób, które w momencie przeprowadzania ankiety identyfikowały się jako transpłciowe[9]. Wyniki opublikowane w 2015 U.S. Transgender Survey wykazały, że 8% respondentów zgłosiło, że kiedykolwiek przeszło detranzycję; spośród tej grupy 62% zgłosiło przejście ponownej tranzycji i żyło jako płeć inna niż ta, która została im przypisana przy urodzeniu, w momencie przeprowadzania ankiety[36][37]. Około 36% deklarowało detranzycję z powodu presji ze strony rodziców, 33% ponieważ „było to zbyt trudne”, 31% z powodu dyskryminacji, 29% z powodu trudności ze znalezieniem pracy, 26% z powodu presji ze strony członków rodziny, 18% z powodu presji ze strony współmałżonka i 17% z powodu presji ze strony pracodawcy[5].

W badaniu z 2021 roku przeprowadzonym na 2 242 osobach, które przeszły detranzycję i które nadal identyfikują się jako osoby transpłciowe lub odmienne płciowo, zdecydowana większość stwierdziła, że detranzycja była częściowo spowodowana czynnikami zewnętrznymi, takimi jak presja ze strony rodziny, napaść na tle seksualnym i nieakceptujące środowisko szkolne; innym często wymienianym czynnikiem było to, że „było to dla mnie po prostu zbyt trudne”[38]. Wśród powodów detranzycji często wymieniane są bariery finansowe związane z tranzycją, odrzucenie społeczne podczas tranzycji, depresja lub myśli samobójcze związane z tranzycją oraz dyskomfort związany z cechami płciowymi rozwijającymi się podczas tranzycji. Wśród innych czynników znajdują się obawy o brak danych na temat długoterminowych skutków hormonalnej terapii zastępczej, obawy o utratę płodności, powikłania po operacji oraz zmiana tożsamości płciowej[24][39][40][41][42]. Niektóre osoby decydują się na detranzycję tymczasowo, aby osiągnąć konkretny cel, taki jak posiadanie biologicznych dzieci, lub do czasu usunięcia barier utrudniających tranzycję[43][44]. Starsze osoby transpłciowe mogą również zdecydować się na detranzycję z obawy o to, czy w dalszym życiu będą mogły otrzymać odpowiednią i pełną szacunku opiekę[45].

W 2011 roku przeprowadzono badania jakościowe porównujące ze sobą dzieci, które zrezygnowały z transpłciowej tożsamości (ang. desisters) z dziećmi, u których dysforia płciowa się utrzymywała(ang. persisters). W badaniu tym wykazano, że podczas gdy u osób z utrzymującą się dysforią wiązała się ona przede wszystkim z niedopasowaniem swojego ciała do tożsamości, u osób porzucających transpłciową tożsamość dysforia była najczęściej, przynajmniej retrospektywnie, związana z pragnieniem wypełniania roli przeciwnej płci[46].

Przymusowa detranzycja[edytuj | edytuj kod]

Przymusowa detranzycja nieletnich[edytuj | edytuj kod]

W 2021 r. władze ustawodawcze w 22 stanach w USA wprowadziły ustawy, które kryminalizowałyby dostęp do terapii affirmującej płeć (ang. gender-affirming care) dla transpłciowych osób nieletnich, przymusowo detranzycjonując tych, którzy nie są w stanie lub nie chcą opuścić danego stanu. Do końca lutego 2022 r. liczba tych ustaw wzrosła do 29. Zwolennicy tych ustaw często powołują się na obawy związane z detranzycją i twierdzą, że chcą chronić dzieci. Dowody naukowe sugerują tymczasem, że ustawy te wyrządzą szkodę transpłciowym dzieciom, ponieważ opieka potwierdzająca płeć jest często konieczna, a dostęp do niej konsekwentnie wykazuje pozytywny wpływ na samopoczucie psychiczne[47][48].

Większość stowarzyszeń medycznych zgadza się, że zapewnienie dostępu do terapii afirmującej płeć jest konieczne. Amerykańskie Towarzystwo Medyczne, Amerykańska Akademia Pediatryczna i Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne wypowiedziały się przeciwko ustawom i broniły prawa nieletnich do tranzycji[47].

Przymusowa detranzycja dorosłych[edytuj | edytuj kod]

2 lipca 2022 gubernator Florydy Ron DeSantis ogłosił plan wycofania objęcia tranzycji ubezpieczeniem zdrowotnym, czyniąc Florydę pierwszym stanem biorącym na celownik opiekę medyczną dla dorosłych osób transpłciowych i pozbawiającym jej ok. 9000 osób[49].

W Missouri w 2022 przegłosowano rozszerzenie zakazu opieki zdrowotnej, który dotychczas dotyczył osób niepełnoletnich, do 25. roku życia[50].

Według danych z 13 stycznia 2023r., w stanach Oklahoma, Karolina Południowa i Wirginia usiłowano przeforsować ustawy, które zmusiłyby osoby dorosłe do detranzycji. Próby ograniczania dostępu osób dorosłych do opieki zdrowotnej bazują w znacznej części na twierdzeniach organizacji określających się jako „gender critical”, takich jak Genspect, sugerujących, że młodych osób nie należy uważać za dorosłe przed osiągnięciem 25. roku życia[50].

W Oklahomie "akt Millstone" miał zakazać otrzymywania opieki medycznej afirmującej płeć osobom do 25. roku życia, i zabronić objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym procedur medycznych związanych z tranzycją do 26. roku życia[50].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Skye Davies, Stephen McIntyre, Craig Rypma, Detransition rates in a national UK Gender Identity Clinic [online], 11 kwietnia 2019, s. 139 (ang.).
  2. Kinnon Ross MacKinnon, Pablo Expósito-Campos, W Ariel Gould, Detransition needs further understanding, not controversy, „British Medical Journal”, 381, 2023, e073584, DOI10.1136/bmj-2022-073584, ISSN 0959-8138, PMID37315956 [dostęp 2023-06-29].
  3. Dominik Haak, Olga Madej, Detranzycja – przyczyny i wpływ zjawiska na proces diagnostyczny transseksualności (F64.0), „Seksuologia Polska”, 19 (0), 2021, DOI10.5603/SP.2021.0008, ISSN 1731-9544 [dostęp 2023-06-29].
  4. Christina Richards, Jessica Doyle, Detransition rates in a large national gender identity clinic in the UK, „Counselling Psychology Review”, 34 (1), 2019, s. 60–66, DOI10.53841/bpscpr.2019.34.1.60, ISSN 1757-2142 [dostęp 2023-06-29] (ang.).
  5. a b c Sarah Boslaugh, Transgender Health Issues, ABC-CLIO, 3 sierpnia 2018, s. 43–44, ISBN 978-1-4408-5888-8 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  6. Max Robinson, Detransition: Beyond Before and After, Spinifex Press, 2021, s. 1-50, ISBN 978-1-925950-40-3 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  7. The ex-gay movement crawled so the detransition movement could run | Xtra Magazine [online], 10 listopada 2023 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  8. a b c R. Hall, L. Mitchell, J. Sachdeva, Access to care and frequency of detransition among a cohort discharged by a UK national adult gender identity clinic: retrospective case-note review, „BJPsych Open”, 7 (6), 2021, e184, DOI10.1192/bjo.2021.1022, ISSN 2056-4724, PMID34593070, PMCIDPMC8503911 [dostęp 2024-06-23].
  9. a b The Report of the 2015 U.S. Transgender Survey [online], National Center for Transgender Equality, 2015 (ang.).
  10. a b c Michael S Irwig, Detransition Among Transgender and Gender-Diverse People—An Increasing and Increasingly Complex Phenomenon, „The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism”, 107 (10), 2022, e4261–e4262, DOI10.1210/clinem/dgac356, ISSN 0021-972X, PMID35678284, PMCIDPMC9516050 [dostęp 2024-06-23].
  11. a b c Karleen D. Gribble, Susan Bewley, Hannah G. Dahlen, Breastfeeding grief after chest masculinisation mastectomy and detransition: A case report with lessons about unanticipated harm, „Frontiers in Global Women's Health”, 4, 2023, s. 1073053, DOI10.3389/fgwh.2023.1073053, ISSN 2673-5059, PMID36817034, PMCIDPMC9936190 [dostęp 2024-06-23].
  12. a b c d Sara Danker i inni, Abstract: A Survey Study of Surgeons’ Experience with Regret and/or Reversal of Gender-Confirmation Surgeries, „Plastic and Reconstructive Surgery – Global Open”, 6 (9S), 2018, s. 189, DOI10.1097/01.GOX.0000547077.23299.00 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  13. a b Kenneth J. Zucker, Adolescents with Gender Dysphoria: Reflections on Some Contemporary Clinical and Research Issues, „Archives of Sexual Behavior”, 48 (7), 2019, s. 1983–1992, DOI10.1007/s10508-019-01518-8, ISSN 0004-0002 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  14. Pablo Expósito-Campos, A Typology of Gender Detransition and Its Implications for Healthcare Providers, „Journal of Sex & Marital Therapy”, 2021, s. 1–11, DOI10.1080/0092623X.2020.1869126, ISSN 0092-623X, PMID33427094 [dostęp 2024-06-23], Cytat: "The absence of systematic research around detransition has given rise to inconsistencies in its conceptual use and application, adding to the unclarity and confusion." (ang.).
  15. Bath Spa University 'blocks transgender research' [online], 25 września 2017 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  16. Lizette Borreli Deputy Managing Editor, Transgender women show high rates of sex-change regret [online], Newsweek, 3 października 2017 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  17. The Debate on Trans Teens: Compassion Is Needed on All Sides | Psychology Today [online], www.psychologytoday.com [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  18. A.B.C. News, Former 'detransitioner' fights anti-transgender movement she once backed [online], ABC News [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  19. Maggie Astor, How a Few Stories of Regret Fuel the Push to Restrict Gender Transition Care, „The New York Times”, 16 maja 2023, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  20. The making of a detransitioner | Xtra Magazine [online], 15 marca 2023 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  21. Health Liberation Now! is challenging the way anti-trans groups weaponize detransition narratives | Xtra Magazine [online], 4 sierpnia 2022 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  22. https://www.persuasion.community/p/keira-bell-my-story [dostęp 20.10.2023] (ang.)
  23. a b Cecilia Dhejne i inni, An Analysis of All Applications for Sex Reassignment Surgery in Sweden, 1960–2010: Prevalence, Incidence, and Regrets, „Archives of Sexual Behavior”, 43 (8), 2014, s. 1535–1545, DOI10.1007/s10508-014-0300-8, ISSN 0004-0002 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  24. a b c d Tracy Clark-Flory, Detransitioning: Going From Male To Female To Male Again - Vocativ [online], Vocativ, 15 czerwca 2015 [dostęp 2024-06-23] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-31], Cytat: "Detransitioning after surgical interventions ... is exceedingly rare....Detransitioning is actually far more common in the stages before surgery, when people are still exploring their options." (ang.).
  25. Kristina R. Olson i inni, Gender Identity 5 Years After Social Transition, „Pediatrics”, 150 (2), 2022, DOI10.1542/peds.2021-056082, ISSN 0031-4005, PMID35505568, PMCIDPMC9936352 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  26. K.R. MacKinnon i inni, Preventing transition “regret”: An institutional ethnography of gender-affirming medical care assessment practices in Canada, „Social Science & Medicine”, 291, 2021, s. 114477, DOI10.1016/j.socscimed.2021.114477 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  27. a b Chantal M. Wiepjes i inni, The Amsterdam Cohort of Gender Dysphoria Study (1972-2015): Trends in Prevalence, Treatment, and Regrets, „The Journal of Sexual Medicine”, 15 (4), 2018, s. 582–590, DOI10.1016/j.jsxm.2018.01.016, ISSN 1743-6109, PMID29463477 [dostęp 2024-06-23].
  28. a b Valeria P. Bustos i inni, Regret after Gender-affirmation Surgery: A Systematic Review and Meta-analysis of Prevalence, „Plastic and Reconstructive Surgery Global Open”, 9 (3), 2021, e3477, DOI10.1097/GOX.0000000000003477, ISSN 2169-7574, PMID33968550, PMCIDPMC8099405 [dostęp 2024-06-23].
  29. Anna Churcher Clarke, Anastassis Spiliadis, ‘Taking the lid off the box’: The value of extended clinical assessment for adolescents presenting with gender identity difficulties, „Clinical Child Psychology and Psychiatry”, 24 (2), 2019, s. 338–352, DOI10.1177/1359104518825288, ISSN 1359-1045 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  30. Yolanda L.S. Smith i inni, Sex reassignment: outcomes and predictors of treatment for adolescent and adult transsexuals, „Psychological Medicine”, 35 (1), 2005, s. 89–99, DOI10.1017/S0033291704002776, ISSN 1469-8978 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  31. Breanna Y. Jedrzejewski i inni, Regret after Gender-Affirming Surgery: A Multidisciplinary Approach to a Multifaceted Patient Experience, „Plastic and Reconstructive Surgery”, 152 (1), 2023, s. 206, DOI10.1097/PRS.0000000000010243, ISSN 0032-1052 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  32. Julie Graham, Detransition, Retransition: What Providers Need to Know [online], Fenway Health, 14 października 2017 (ang.).
  33. Alexander Yoo, Transition Regret and Detransition, [w:] Chuck Stewart, Lesbian, Gay, Bisexual, and Transgender Americans at Risk: Problems and Solutions [3 volumes], ABC-CLIO, 16 lutego 2018, s. 181–191, ISBN 978-1-4408-3236-9, OCLC 1002302935 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  34. Julia Temple Newhook i inni, A critical commentary on follow-up studies and “desistance” theories about transgender and gender-nonconforming children, „International Journal of Transgenderism”, 19 (2), 2018, s. 212–224, DOI10.1080/15532739.2018.1456390, ISSN 1553-2739 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  35. Thomas D. Steensma, Peggy T. Cohen-Kettenis, A critical commentary on “A critical commentary on follow-up studies and “desistence” theories about transgender and gender non-conforming children”, „International Journal of Transgenderism”, 19 (2), 2018, s. 225–230, DOI10.1080/15532739.2018.1468292, ISSN 1553-2739 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  36. Sarah Boslaugh, Transitioning, [w:] Sarah Boslaugh, Transgender Health Issues, ABC-CLIO, 3 sierpnia 2018, s. 43, ISBN 978-1-4408-5888-8 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  37. De-Transitioning, [w:] The Report of the 2015 U.S. Transgender Survey, National Center for Transgender Equality, s. 115 (ang.).
  38. Jack L. Turban i inni, Factors Leading to “Detransition” Among Transgender and Gender Diverse People in the United States: A Mixed-Methods Analysis, „LGBT Health”, 8 (4), 2021, s. 273–280, DOI10.1089/lgbt.2020.0437, ISSN 2325-8292, PMID33794108, PMCIDPMC8213007 [dostęp 2024-06-23], Cytat: 1. "Because the USTS only surveyed currently TGD-identified people, our study does not offer insights into reasons for detransition in previously TGD-identified people who currently identify as cisgender." 2. "The vast majority of participants reported detransition due at least in part to external factors, such as pressure from family, nonaffirming school environments, and sexual assault." (ang.).
  39. IJ TRANSGENDER - Gender Role Reversal among Postoperative Transsexuals [online], web.archive.org, 5 lipca 2007 [dostęp 2024-06-23] [zarchiwizowane z adresu 2007-07-05].
  40. Innes Bowen, Are sex change operations justified? [online], BBC, 1 sierpnia 2007 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  41. Katie Herzog, The Detransitioners: They Were Transgender, Until They Weren't [online], The Stranger [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  42. Jack L. Turban, Alex S. Keuroghlian, Dynamic Gender Presentations: Understanding Transition and “De-Transition” Among Transgender Youth, „Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry”, 57 (7), 2018, s. 451–453, DOI10.1016/j.jaac.2018.03.016 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  43. Lara Americo, I’m a Trans Woman Who Detransitioned to Become a Mom [online], Them, 13 maja 2018 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  44. Robyn Kanner, I Detransitioned. But Not Because I Wasn't Trans. [online], The Atlantic, 22 czerwca 2018 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  45. Tarynn Witten, When My Past Returns: Loss of Self and Personhood - Dementia and the Trans-Person, 2015, DOI10.13140/RG.2.1.1867.4641 [dostęp 2024-06-23].
  46. Thomas D. Steensma i inni, Desisting and persisting gender dysphoria after childhood: A qualitative follow-up study, „Clinical Child Psychology and Psychiatry”, 16 (4), 2011, s. 499–516, DOI10.1177/1359104510378303, ISSN 1359-1045 [dostęp 2024-06-23] (ang.).
  47. a b Criminalizing Gender Affirmative Care with Minors - Suggested Discussion Points With Resources to Oppose Transgender Exclusion Bills [online], www.apa.org [dostęp 2023-06-29].
  48. The GOP ‘grooming’ smear is sparking a new wave of anti-LGBT+ violence [online], The Independent, 14 kwietnia 2022 [dostęp 2023-06-29] (ang.).
  49. Ursula Muñoz S., Florida is trying to take away gender-affirming medical coverage for 9,000 trans adults [online], xtramagazine.com, 3 lipca 2022 [dostęp 2023-06-29] (ang.).
  50. a b c Brooke Migdon, Transgender youth health care bans have a new target: adults [online], The Hill, 13 stycznia 2023 [dostęp 2023-06-29] (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]