El Ilocano
Częstotliwość |
dwutygodnik |
---|---|
Język | |
Pierwszy numer |
1889 |
Ostatni numer |
1896 |
El Ilocano – filipiński dwutygodnik[1]. Stworzony i finansowany przez Isabelo de los Reyesa. Publikował teksty o wydźwięku antyklerykalnym i niepodległościowym. Zamieszczano w nim treści o charakterze popularnonaukowym oraz skupiające się na tematyce regionalnej. Ukazywał się między 1889 a 1896 i był czasopismem dwujęzycznym, drukowanym po hiszpańsku i ilokańsku. Zapisał się w filipińskiej historii jako pierwsza gazeta kierowana w całości przez Filipińczyka. Uznaje się go za pierwsze ilokańskie czasopismo.
Tło[edytuj | edytuj kod]
Ukazywał się w Manili[2][3]. Został założony przez Isabelo de los Reyesa[4], który był również jego redaktorem oraz osobą zapewniającą pismu finansowanie[2]. Funkcjonował między 1889 a 1896[5][6]. Miesięczna subskrypcja kosztowała czytelnika jedną pesetę. Zyskał znaczną popularność, co odróżnia go od wcześniejszych tytułów prasowych w językach rodzimych, takich jak istniejący zaledwie kilka miesięcy „Diariong Tagalog”[7]. Po czterech latach funkcjonowania można było zwiększyć nakład. Od tego też momentu de los Reyes drukował pismo przy użyciu własnej prasy drukarskiej, bez konieczności korzystania z usług firm zewnętrznych[8]. Kres działalności „El Ilocano” położyła rewolucja filipińska[9].
Treść[edytuj | edytuj kod]
„El Ilocano” był pismem antyklerykalnym i niepodległościowym[10]. Mimo że de los Reyes nigdy nie należał do Katipunanu, tajnej organizacji rewolucyjnej stawiającej sobie za cel wyzwolenie Filipin spod panowania hiszpańskiego, jego dwutygodnik głosił w zasadzie hasła zbieżne z ideologią grupy[11]. Występował dodatkowo przeciwko uprzywilejowanej pozycji duchowieństwa katolickiego. Czynił to niekiedy w bardzo bezpośredni sposób. W źródłach pojawiają się sugestie, jakoby ataki na kler na obszarach zamieszkanych przez Ilokan[12][13] po wybuchu rewolucji z 1896 były w istocie pokłosiem agresywnej retoryki pisma[9].
Czasopismo poruszało jednocześnie szerokie spektrum tematów, nie ograniczając się jedynie do kwestii społeczno-politycznych. Starano się na jego łamach popularyzować naukę, zamieszczając artykuły poświęcone geografii, rolnictwu, prawu czy matematyce[14]. Nie pomijano też administracji czy kwestii religijnych[15]. Wyraźnie regionalne w swym wydźwięku[16], jego skoncentrowanie się na jednej tylko grupie etnicznej znajdowało swe odzwierciedlenie choćby w tekstach poświęconych historii Ilokan. Dwutygodnik czasem publikował również poezję oraz porady odnoszące się do życia codziennego. Zawierał dodatkowo sekcję skierowaną do kobiet[17].
Wśród współczesnych sobie rodzimych elit filipińskich budził pewnego rodzaju zakłopotanie. Chętnie bowiem i często publikowano w nim materiały poświęcone tradycjom i obyczajom archipelagu. Niechęć budziło nie tyle opisywanie filipińskich zwyczajów czy folkloru, co raczej przywoływanie praktyk uznawanych przez wykształconych w Europie Filipińczyków za przesądy[18].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Mimo tego, iż ukazywał się przez zaledwie kilka lat, znalazł swoje miejsce w historii Filipin. Był czasopismem dwujęzycznym. Zamieszczane w nim teksty publikowano nie tylko po hiszpańsku, ale również w języku ilokańskim[19]. Jest tym samym uznawany za pierwszą ilokańską gazetę[20][21]. Za wyborem tych właśnie dwóch języków mogły stać względy natury tak praktycznej, jak i politycznej. Hiszpański pozwalał dotrzeć do czytelników spoza Filipin i pozwalał na umiędzynarodowienie pisma. Ilokański zapewniał z kolei istotne połączenie z grupą jego głównych i najważniejszych odbiorców. Prawdopodobnie de los Reyesowi zależało na podkreśleniu, że wszystkie rdzenne języki archipelagu mają takie same prawa do obecności w przestrzeni publicznej. Komentowano też niekiedy, iż starał się w ten sposób jednocześnie podważyć status tagalskiego jako lingua franca Filipin[8].
Znaczenie „El Ilocano” nie ogranicza się do dania początku ilokańskiej prasie. Był pierwszą gazetą finansowaną, redagowaną i wydawaną przez Filipińczyka, bez udziału osób przybyłych z metropolii. Wenceslao Retana nazwał go z tego powodu pierwszym prawdziwie filipińskim pismem[22][23]. Niekiedy mylnie uznaje się „El Ilocano” za pierwszą gazetę wydawaną w jednym z rodzimych języków Filipin[24][25][26].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Fernández Palacios 2014 ↓, s. 79.
- ↑ a b Cano 2011 ↓, s. 402.
- ↑ Thomas C. Middleton: Some notes on the bibliography of the Philippines. Philadelphia: Press of E. Stern & co., 1900, s. 23. (ang.).
- ↑ Isabel 2017 ↓, s. 16.
- ↑ Fernandez 1989 ↓, s. 320.
- ↑ Frank Cimatu: You know labor unions, but do you know Isabelo de los Reyes?. [w:] Rappler [on-line]. rappler.com, 2017-05-01. [dostęp 2023-05-03]. (ang.).
- ↑ Lent 1966 ↓, s. 743–744.
- ↑ a b Labiste 2016 ↓, s. 32.
- ↑ a b Carson Taylor: History of Philippine Press. Manila: P.I., 1927, s. 26. (ang.).
- ↑ Alicia Castellanos Escudier: Isabelo de los Reyes y Florentino. [w:] Diccionario Biográfico electrónico [on-line]. dbe.rah.es. [dostęp 2023-05-02]. (hiszp.).
- ↑ Lent 1966 ↓, s. 744.
- ↑ Filipińczycy, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-06-16] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-16] .
- ↑ Ilokanie, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-06-16] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-16] .
- ↑ Bernard Schiele, Bruce V. Lewenstein, Joan Leach, Luisa Massarani, Michelle Riedlinger, Peter Broks, Toss Gascoigne: Communicating Science A Global Perspective. Acton, Australian Capital Territory: Australian National University Press, 2020, s. 667. ISBN 978-1-76046-366-3. (ang.).
- ↑ University of Santo Tomas Miguel de Benavides Library and Archives: El Ilocano ; Año II, numero 0028 (July 25, 1890). ustdigitallibrary.contentdm.oclc.org. [dostęp 2023-05-02]. (ang.).
- ↑ Fernandez 1988 ↓, s. 5.
- ↑ University of Santo Tomas Miguel de Benavides Library and Archives: El Ilocano ; Año II, numero 0023 (May 16, 1890). ustdigitallibrary.contentdm.oclc.org. [dostęp 2023-05-02]. (ang.).
- ↑ Mellie Leandicho Lopez: A Handbook of Philippine Folklore. Quezon City: University of the Philippines Press, 2006, s. 4. ISBN 978-971-542-514-8. (ang.).
- ↑ Calleja Leal 2019 ↓, s. 125.
- ↑ Artemio R. Guillermo, May Kyi Win: Historical Dictionary of the Philippines Second Edition Historical Dictionaries of Asia, Oceania, and the Middle East, No. 54. Lanham, Maryland • Toronto • Plymouth, UK: The Scarecrow Press, Inc., 2005, s. 344. ISBN 0-8108-5490-2.
- ↑ Dominador D. Buhain: A History of Publishing in the Philippines. Quezon City: Rex Book Store, 1998, s. 23. ISBN 978-971-23-2324-9. (ang.).
- ↑ Thomas 2006 ↓, s. 388–389.
- ↑ Retana 1895 ↓, s. 366.
- ↑ Thomas 2006 ↓, s. 388.
- ↑ Philippine Yearbook. Manila: National Economic and Development Authority, National Census and Statistics Office, 1978, s. 754. (ang.).
- ↑ Today in Philippine History, July 7, 1864, Isabelo de los Reyes was born in Vigan, Ilocos Sur. [w:] The Kahimyang Project [on-line]. kahimyang.com. [dostęp 2023-05-02]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- José María Fernández Palacios. Heraldo de la modernidad. Génesis y desarrollo de la prensa hispano-filipina en el siglo XIX. „Perro Berde: Revista Cultural Hispano-Filipina”. 5, s. 75–80, 2014. ISSN 2467-5881. (hiszp.).
- Carlos Isabel. Nacimiento y Evolución de la Prensa en Filipinas en el Siglo XIX: de los Intereses Españoles al Nacionalismo Filipino. „Revista Internacional de Historia de la Comunicación”. 8, s. 1–24, 2017. Asociación de Historiadores de la Comunicación. ISSN 2255-5129. (hiszp.).
- Wenceslao Emilio Retana: El Periodismo Filipino. Noticias para su historia (1811-1894). Apuntes bibliográficos, indicaciones biográficas, notas críticas, semblanzas, anécdotas. Madrid: Imp. de la Viuda de M. Minuesa de los Ríos, 1895, s. 1–646.
- Glòria Cano. Filipino Press between Two Empires: El Renacimiento, a Newspaper with Too Much Alma Filipina. „Southeast Asian Studies”. 49 (3), s. 395–430, 2011. Kyoto Center for Southeast Asian Studies, Kyoto University. ISSN 2423-8686. (ang.).
- Megan C. Thomas. Isabelo de los Reyes and the Philippine Contemporaries of La Solidaridad. „Philippine Studies”. 54 (3), s. 381–411, 2006. Ateneo de Manila University. ISSN 2244-1638. (ang.).
- Ma. Diosa Labiste. Folklore and Insurgent Journalism of Isabelo de los Reyes. „Plaridel Journal of Communication, Media, and Society”. 13 (1), s. 31–45, 2016. ISSN 1656-2534. (ang.).
- Doreen G Fernandez: Freedom Lost, Freedom Won: A Study Of The Philippine Press System In Consultation on Press Systems in Asean: Jarkarta, 23-26 August, 1988. Singapore: Asian Mass Communication Research and Information Centre., 1988, s. 1–34.
- J.A. Lent. The Press of the Philippines: Its History and Problems.. „Journalism Quarterly”. 43 (4), s. 739–752, 1966. SAGE Publications, Association for Education in Journalism and Mass Communication. ISSN 2161-430X.
- Doreen G. Fernandez. The Philippine Press System: 1811-1989. „Philippine Studies”. 37 (3), s. 317–344, 1989. Ateneo de Manila University. ISSN 2244-1638. (ang.).
- Guillermo G. Calleja Leal. La guerra hispano-filipina, 1896-1897. „Revista de historia militar”. 63 (2), s. 87–206, 2019. ISSN 0482-5748. (hiszp.).