Eugeniusz Wappa
| Data urodzenia |
1965 |
|---|---|
| Zawód, zajęcie |
publicysta |
| Odznaczenia | |
 
| |
Eugeniusz Wappa, biał. Яўген Вапа, trb. Jauhen Wapa (ur. 1965) – polski społecznik i publicysta narodowości białoruskiej, działacz białoruskiej mniejszości narodowej w Polsce.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Absolwent Liceum Ogólnokształcącego z BJN w Hajnówce; egzamin maturalny zdał w 1984[1]. W trakcie nauki w szkole średniej założył klub białoruski, w którym organizowano wieczorki literackie i spotkania z pisarzami, a także jeździł na rajdy studenckie. Gdy przystępował do egzaminu maturalnego, mieszkańcy Długiego Brodu, jego rodzinnej miejscowości, zorganizowali zebranie, na którym postanowiono, że przy wjeździe do ich wsi powinna stać tablica z nazwą miejscowości w języku polskim i białoruskim[2][3].
Eugeniusz Wappa studiował następnie historię na Uniwersytecie Warszawskim. Jako student zaczął się rozglądać za możliwością stworzenia instytucjonalnych ram, w których mogliby zrzeszać się studenci pochodzenia białoruskiego. Wraz ze studentami ukraińskimi i litewskimi powołano wówczas Radę Kultury Studentów Mniejszości Narodowych[3]. Od 1987 podejmowane były wysiłki na rzecz reaktywowania Białoruskiego Zrzeszenia Studentów (Biełaruskaje abjadnannie studentau – BAS), rozwiązanego w dniu wprowadzenia stanu wojennego. Po kilkakrotnej odmowie władz stowarzyszenie zostało zarejestrowane 29 listopada 1988. Pierwszym przewodniczącym BAS został wówczas Eugeniusz Wappa[4][5]. Organizował też białoruskie wydawnictwa drugiego obiegu w Polsce[6], był współredaktorem biuletynu „Spotkania”[3]. Według Eugeniusza Wappy Białorusini byli jedyną mniejszością narodową, która w sposób zorganizowany działała w antykomunistycznym podziemiu[6].
Bez powodzenia kandydował do Sejmu w 1991 (z listy Białoruskiego Komitetu Wyborczego) i w 1997 (z listy Unii Pracy w okręgu białostockim[7])[8][9], a w 2006 do sejmiku podlaskiego[10].
W 1994 został prezesem Związku Białoruskiego w RP[11][12]. W 1998 był współzałożycielem stowarzyszenia Centrum Edukacji Obywatelskiej Polsko-Białoruskiej, którego został dyrektorem programowym[13]. 1 stycznia 2004 objął stanowisko redaktora naczelnego „Niwy”, tygodnika mniejszości białoruskiej w Polsce[14]. W 2006 reaktywowano Białoruskie Radio Racja, nadające audycje skierowane do mniejszości białoruskiej w Polsce i mieszkańców Białorusi. W spółce zarządzającej tą rozgłośnią powierzono mu funkcję prezesa[15]. Ze względu na działalność w Białoruskim Radiu Racja oraz w tygodniku „Niva”, na łamach których wspierał demokrację na Białorusi, w 2011 znalazł się na liście osób objętych zakazem wjazdu na Białoruś[16].
Poglądy[edytuj | edytuj kod]
Eugeniusz Wappa skrytykował wyniki spisu powszechnego z 2002. Twierdził, że większość młodych ludzi wolała nie przyznawać się do białoruskiej narodowości, zwłaszcza na pograniczu, gdzie jego zdaniem często utrzymuje się tożsamość wielowarstwowa[13]. Jest przeciwnikiem używania terminu „kresy” dla określania wschodnich ziem II Rzeczypospolitej, uznając, że określenie to ma kolonialny charakter. Uważa, że za mało się mówi o białoruskim charakterze Wielkiego Księstwa Litewskiego[17]. Dziennikarz Michał Bołtryk wytknął mu, że jako prezes Białoruskiego Radia Racja, nadawał na Białoruś audycje o charakterze prawicowym za pieniądze wyasygnowane przez prawicowy PiS, a jako działacz mniejszości białoruskiej w Polsce jednocześnie deklaruje, że nie chce być kojarzony ani z prawicą, ani z lewicą[10].
Odznaczenia i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]
Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2008)[18]. W 2019 wyróżniony Medalem Stulecia Białoruskiej Republiki Ludowej[19].
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
- Sergiusz Iwaniuk, Eugeniusz Wappa (oprac.): Białoruski ruch studencki w Polsce 1981–1992. Białystok: Białoruskie Zrzeszenie Studentów, 1995. ISBN 83-903656-0-X.
- Eugeniusz Wappa (red.): Belarusʹ na staronkakh „Nivy” 1989–2005 (vybranae). Białystok: 2006. ISBN 978-83-917349-8-8.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wykaz absolwentów. W: Aleksander Iwaniuk, Bazyli Sakowski: Liceum Białoruskie w Hajnówce. Hajnówka: Białoruskie Zrzeszenie Studentów, 2000, s. 118. ISBN 83-903656-2-6.
- ↑ Michał Bołtryk. Język ustawy. „Przegląd Prawosławny”. Nr 3 (237), marzec 2005. [dostęp 2016-05-31].
- ↑ a b c Wappa, Eugeniusz. Przewodniczący Związku Białoruskiego w Rzeczypospolitej Polskiej. wyborcza.pl, 29 lipca 1999. [dostęp 2016-05-31].
- ↑ Anna Idzior: Białorusini. W: Stowarzyszenia mniejszości narodowych, etnicznych i postulowanych w Polsce po II wojnie światowej. Stefan Dudra, Bernadetta Nitschke (red.). Kraków: Nomos, 2013, s. 67. [dostęp 2016-05-31].
- ↑ Marek Kietliński, Krzysztof Sychowicz: W drodze do demokracji. Białostocczyzna w latach 1988–1990. Białystok: IPN, 2009, s. 141–142. [dostęp 2016-05-31].
- ↑ a b Wappa i Łatyszonek nagrodzeni. poranny.pl, 4 maja 2008. [dostęp 2016-05-31].
- ↑ Wybory 1997. pkw.gov.pl. [dostęp 2019-09-24].
- ↑ Eugeniusz Czykwin. Nasza wyborcza historia. „Przegląd Prawosławny”. Nr 11 (209), listopad 2002. [dostęp 2012-05-05].
- ↑ Michał Bołtryk. Zaklinanie rzeczywistości. „Przegląd Prawosławny”. Nr 11 (245), listopad 2005. [dostęp 2016-06-05].
- ↑ a b Michał Bołtryk. Role rozdane zadania przydzielone. „Przegląd Prawosławny”. Nr 10 (256), październik 2006. [dostęp 2016-05-31].
- ↑ Oleg Łatyszonek, Eugeniusz Mironowicz: Historia Białorusi od połowy XVIII do końca XX wieku. Białystok: Związek Białoruski w Rzeczypospolitej Polskiej, 2002, s. 311.
- ↑ Idzior 2013, s. 78.
- ↑ a b Malwina Mikos. Białorusini w Polsce – problemy identyfikacji i asymilacji. „Społeczeństwo i Polityka”. Nr 1 (26), s. 21, 2011.
- ↑ Ніва – час і людзі 1956–2006. Białystok: Праграмная рада тыднёвіка „Ніва”, 2006, s. 167. ISBN 83-917349-6-X.
- ↑ Edward Stefaniuk. Racja dla Białorusi. „Magazyn Polski”. Nr 3, s. 41, 2006.
- ↑ Prezesa Radia Racja Eugeniusza Wappy nie wpuszczono na Białoruś. radio.bialystok.pl, 23 maja 2011. [dostęp 2016-05-31].
- ↑ Tomasz Zarycki: Ideologies of Eastness in Central and Eastern Europe. Nowy Jork: Routledge, 2014, s. 212. ISBN 978-0-415-62589-0.
- ↑ M.P. z 2008 r. nr 94, poz. 808
- ↑ Siarhiej Nawumczyk: Алексіевіч, Пазьняк, Вольскі, Эрыксан, Белавус. Хто яшчэ ўзнагароджаны мэдалём у гонар БНР-100. svaboda.org, 23 marca 2019. [dostęp 2023-03-24]. (biał.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Eugeniusz Czykwin. Czego chcą Białorusini. „Czasopis”. 1, s. 19, 2006.