Francisco Balagtas
| |
| Data i miejsce urodzenia |
2 kwietnia 1788 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość |
filipińska |
| Język | |
| Dziedzina sztuki |
literatura |
Francisco Balagtas (ur. 2 kwietnia 1788 w Panginay, zm. 20 lutego 1862[1] w Udyong) – filipiński poeta zwany księciem poetów tagalskich[1].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w Panginay w Bigaa w prowincji Bulacan w ówczesnych Hiszpańskich Indiach Wschodnich. Był synem Juana Balagtasa i Juany Cruz. Jako dziecko wysłany został przez matkę do dalekiego krewnego zamieszkującego w manilskiej Tondzie. Opłacał on podstawową edukację chłopca w zamian za pomoc w sprawunkach domowych. Balagtas podjął studia na Colegio de San Jose oraz Colegio de San Juan de Letran. Rozpoczynając edukację w pierwszej z tych instytucji, zmienił swe nazwisko na Baltazar z nie do końca jasnych powodów. To samo nazwisko towarzyszyło mu zresztą i później, pojawiając się choćby w dokumencie potwierdzającym zawarcie przezeń małżeństwa w 1842[1].
W 1835 zakochał się w Marii Asuncion Riverze, należącej do zamożnego klanu z Pandacanu. Wywarła ona znaczny wpływ na jego aktywność twórczą. Balagtas trafił wkrótce później do więzienia, przy czym ze źródeł nie wynikają jasno przyczyny tego wydarzenia. Na wolność wyszedł w 1838, po czym przeniósł się do Udyong w prowincji Bataan. Tam też w 1842 poślubił Juanę Tiambeng, potomkinię zamożnej rodziny. Doczekał się z nią jedenaściorga dzieci. W 1856 po raz kolejny trafił do więzienia. Naraziło to jego bliskich na ogromne kłopoty, nawet jeśli owe problemy z prawem miały niemal groteskową przyczynę. Balagtasa bowiem skierowano do zakładu karnego po tym, jak z niewiadomych powodów obciął włosy słudze pewnego bogatego mężczyzny. Poeta odsiadywał wyrok początkowo w Balandze, później zaś w manilskiej Tondzie. Po odbyciu kary powrócił do Udyong, gdzie zmarł dwa lata później[1].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Balagtasa uznaje się za inicjatora przemian w łonie rodzinnej tradycji piśmienniczej, stawiającej wreszcie za jego życia czoła presji ze strony kolonializmu oraz narzucanego przezeń języka hiszpańskiego[2]. Z jego ogromnej spuścizny pisarskiej w całości zachowały się jedynie trzy dłuższe utwory, w tym Orosman at Zafira (1857–1860) oraz La India Elegante y el Negrito Amante (1855-1860)[3]. Najważniejszą pracą w jego dorobku twórczym jest jednak opublikowana po raz pierwszy w 1838 Florante at Laura. Ten poemat epicki, arcydzieło nie tylko samej literatury tagalskiej, ale również szerszej literatury filipińskiej, na trwałe wpisał się w świadomość zbiorową Filipińczyków[4]. Głównie z uwagi na przemożny wpływ tego poematu na rodzimą kulturę Balagtasa określa się mianem księcia poetów tagalskich[1].
.jpg)
Miejsce w literaturze tagalskiej oraz w filipińskiej historii[edytuj | edytuj kod]
Zajmuje poczesne miejsce w historii literatury tagalskiej, a także w filipińskiej historii jako takiej. José Rizal przywoływał Florante at Laura na kartach swojej powieści Noli Me Tangere. Apolinario Mabini z kolei znał najważniejszy utwór Balagtasa na pamięć. Zapisał go zresztą w całości na papierze w 1901, gdy został zesłany przez okupujących Filipiny Amerykanów na Guam[3]. Na cześć poety nazwano balagtasan, formę poetycką będącą rodzajem wierszowanej debaty między twórcami. W życiu literackim Filipin pojawiła się ona w 1924[5]. Za zorganizowaniem pierwszej sesji balagtasanu stało manilskie stowarzyszenie Aklatang Bayan[6]. W 2020 prezydent Rodrigo Duterte ogłosił rocznicę urodzin Balagtasa świętem państwowym[7]. Jego wizerunek widniał na filipińskich monetach obiegowych o nominale 10 centavos bitych w latach 1967–1994[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e V. Almario: Francisco “Balagtas” Baltazar. [w:] Sagisag Kultura (Vol 1) [on-line]. philippineculturaleducation.com.ph, 2015. [dostęp 2024-06-04]. (tagalski).
- ↑ Chua 2018 ↓, s. 136.
- ↑ a b Pambid Domingo 2021 ↓, s. 132.
- ↑ Armingol 2019 ↓, s. 222.
- ↑ Reyes Churchill 2021 ↓, s. 32-33.
- ↑ V. Almario: Aklátang Báyan. [w:] Sagisag Kultura (Vol 1) [on-line]. philippineculturaleducation.com.ph, 2015. [dostęp 2024-06-04]. (tagalski).
- ↑ Proklamasyon Blg. 938: Pagpapahayag ng Espesyal na Araw ng Pagtatrabaho. [w:] Jur [on-line]. jur.ph, 2020-04-01. [dostęp 2024-06-04]. (tagalski).
- ↑ Filipiny › Republika Filipin (1967-1994). ucoin.net. [dostęp 2024-06-13].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kevin P. Armingol. Si Balagtas at ang Pagsasakatuparan ng “bayang natimaua” ng Rebolusyon ng 1896/ Balagtas and the Imagining of “bayang natimaua” of 1896 Revolution. „Malay”. 31 (2), s. 60-70, 2019. De La Salle University. ISSN 2243-7851. (tagalski).
- Apolonio B. Chua. Paano Ipinagpapatuloy ang Tradisyon ng Komedya? Ilang Piling Tutok1 (How does the Philippine Komedya Persist? Selected Cases). „Humanities Diliman: A Philippine Journal of Humanities”. 15 (2), s. 120–150, 2018. University of the Philippines Diliman. ISSN 1655-1532. (tagalski).
- La India Elegante y el Negrito Amante: Pagdalumat ng Pagkatao Gamit ang Tambalang Lapit. W: Nenita Pambid Domingo: Pagbabalik, Pagbabantayog sa Filipino: Antolohiya ng mga Pilìng Saliksik sa Pandaigdigang Kongreso sa Araling Filipinas sa Wikang Filipino. Galileo S. Zafra, Apolonio B. Chua (red.). Maynila: Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining, Philippine Cultural Education Program, Komisyon sa Wikag Filipino, 2021. ISBN 978-621-450-049-9.
- Institusyonalisasyon ng Araling Filipinas Pagtuturo, Pagsasaliksik, Paglalathala, at Pagpapalitang Akademiko. W: Bernadita Reyes Churchill: Pagbabalik, Pagbabantayog sa Filipino: Antolohiya ng mga Pilìng Saliksik sa Pandaigdigang Kongreso sa Araling Filipinas sa Wikang Filipino. Galileo S. Zafra, Apolonio B. Chua (red.). Maynila: Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining, Philippine Cultural Education Program, Komisyon sa Wikag Filipino, 2021. ISBN 978-621-450-049-9.