Fregaty rakietowe projektu 11356M
 „Admirał Grigorowicz” | |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Użytkownicy | |
| Stocznia |
Stocznia Jantar, Królewiec |
| Wejście do służby |
2016 |
| Planowane okręty |
6 |
| Zbudowane okręty |
3 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
normalna: 3620 t |
| Długość |
124,8 m |
| Szerokość |
15,2 m |
| Zanurzenie |
5,8 m |
| Napęd |
siłownia w układzie COGAG o mocy 60 900 SHP |
| Prędkość |
32 węzły |
| Zasięg |
4850 Mm przy 14 w |
| Załoga |
200 |
| Uzbrojenie |
• 8 wyrzutni pionowych pocisków pokr. P-800 Oniks lub manewrujących 3M-54 Kalibr (8 pocisków) |
| Wyposażenie lotnicze |
1 śmigłowiec Ka-27 |
Fregaty rakietowe projektu 11356M – fregaty rakietowe Marynarki Wojennej Rosji z początku XXI wieku, określane też jako typ Admirał Grigorowicz. Ukończono trzy jednostki tego typu, wchodzące w skład Floty Czarnomorskiej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Na skutek rozpadu ZSRR i następującej w latach 90. XX wieku zapaści ekonomicznej Rosji, jej Flota Czarnomorska uległa redukcji liczebnej i degradacji pod względem zdolności bojowych, stając się najbardziej zaniedbaną z flot rosyjskich[1]. Nieliczne okręty bojowe, które pozostały w jej składzie, z krążownikiem „Moskwa” na czele, pochodziły z czasów ZSRR i szybko stały się przestarzałe, nie przechodząc większych modernizacji[1]. Pierwszymi jej nowo zbudowanymi większymi okrętami nawodnymi stały się trzy fregaty rakietowe projektu 11356M, które weszły do służby w drugiej dekadzie XXI wieku. Zostały one oparte na zaprojektowanych i zbudowanych w Rosji dla Indii fregatach rakietowych typu Talwar, których skonstruowanie Indie zleciły Północnemu Biuru Projektowo-Konstrukcyjnemu (SPKB) z Petersburga w związku z większym doświadczeniem rosyjskich biur projektowych[1]. Indie zamówiły następnie w 1998 roku w Rosji budowę trzech okrętów, dostarczonych na początku XXI wieku[1]. Sam projekt typu Talwar wywodził się z kolei z radzieckich fregat projektu 11351 (w kodzie NATO: Krivak III)[a]. Nowy projekt wprowadził jednak daleko idące zmiany, w tym ukształtowanie kadłuba i nadbudówek zgodnie z wymogami trudnowykrywalności (stealth), powodujące całkowitą zmianę sylwetki okrętów[1]. We wstępnej fazie projektowania brała udział francuska firma konsultingowa DCN International, co pociągnęło podobieństwo wizualne do francuskich okrętów nowej generacji[2].
Fregaty typu Talwar zostały przez Rosję uznane za na tyle udane, że po kilku latach zdecydowano zbudować serię zmodyfikowanych okrętów dla potrzeb marynarki Rosji[3]. Ich przynależność do rodziny fregat projektu 1135 została uwidoczniona w numerze projektu 11356M, a także oznaczeniu kodowym NATO okrętów jako Krivak IV[2]. Zamówiono budowę trzech okrętów w stoczni Jantar w Królewcu, dla których zespoły napędowe w postaci turbin gazowych zakupiono na Ukrainie[2]. Stępkę pod budowę pierwszego „Admirał Grigorowicz”, od którego też popularnie określono cały typ, położono 18 grudnia 2010 roku, a pod budowę dwóch dalszych w 2011 i 2012 roku[4]. Wodowano je w latach 2014–2015 i wprowadzono do służby w latach 2016–2017[4].
W 2013 roku położono w stoczni Jantar stępki pod budowę trzech dalszych fregat, które wodowano w latach 2016–2017[4]. Na przeszkodzie ich ukończeniu stanął jednak brak turbin gazowych, po zerwaniu współpracy militarnej z Ukrainą na skutek faktycznego wszczęcia przez Rosję wojny na wschodzie Ukrainy[3]. Rosja sama nie miała opanowanej produkcji turbin gazowych, a jej uruchomienie spowodowałoby, oprócz opóźnienia, wzrost kosztów[3]. Przez kilka lat prowadzono rozmowy z Indiami dotyczące odkupienia przez nie okrętów, a w 2018 roku nawet uzgodniono sprzedaż dwóch fregat[3]. Do 2023 roku jednakże nie doszło to do skutku i ich sprzedaż, a także ukończenie okrętów stały się mało prawdopodobne z uwagi na inwazję na Ukrainę i embargo na zachodnie komponenty[5].
Okręty[edytuj | edytuj kod]
| Nazwa okrętu (nr burtowy) | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Wejście do służby |
|---|---|---|---|---|
| Admirał Grigorowicz (745) | Jantar, Królewiec | 18 grudnia 2010 | 14 marca 2014 | 11 marca 2016 |
| Admirał Essen (751) | Jantar, Królewiec | 8 lipca 2011 | 7 listopada 2014 | 7 czerwca 2016 |
| Admirał Makarow (799) | Jantar, Królewiec | 29 lutego 2012 | 2 września 2015 | 27 grudnia 2017 |
| Admirał Butakow | Jantar, Królewiec | 13 lipca 2013 | 5 marca 2016 | - |
| Admirał Istomin | Jantar, Królewiec | 13 listopada 2013 | 16 listopada 2017 | - |
| Admirał Korniłow | Jantar, Królewiec | grudzień 2013 | 16 listopada 2017 | - |
Opis[edytuj | edytuj kod]
Opis ogólny i konstrukcja[edytuj | edytuj kod]
Fregaty mają architekturę klasyczną, podobnie jak fregaty projektu 1135, ale z ukształtowaniem zewnętrznych powierzchni burt i ścian nadbudówek w sposób podporządkowany zmniejszeniu skutecznej powierzchni odbicia (technologia stealth), przypominającym francuskie fregaty typu La Fayette[2]. Na dziobie umieszczono działo, a dalej przedział pionowych wyrzutni pocisków rakietowych. Nadbudówka została przesunięta do tyłu i umieszczona na śródokręciu, nieco przed środkiem długości okrętu, a jej płaskie pochylone ściany boczne stanowią przedłużenie górnej części burt. Na końcu śródokręcia znajduje się kanciasty komin z pochylonymi ścianami, łączący się z bryłą hangaru, a rufę zajmuje lądowisko śmigłowca. Kadłub dzieli się grodziami poprzecznymi na dziewięć głównych przedziałów wodoszczelnych[2]. W stosunku do projektu 1135 zmieniono podwodzie, stosując stępkę równoległą do linii wodnej zamiast opadającej w kierunku dziobu, przy tym nadal w wystającym w dół zgrubieniu dziobowym mieści się sonar[6]. Kadłub wykonano ze stali o podwyższonej plastyczności, a nadbudówki także z kompozytów[2]. Dzielność morska uważana jest za bardzo dobrą[7].
W stosunku do projektu 1135 wymiary powiększono nieznacznie (długość o ponad metr), ale w większym stopniu wzrosła wyporność[2]. Długość całkowita wynosi 124,8 m, szerokość maksymalna 15,2 m, a na linii wodnej 14,1 m[8]. Zanurzenie przy wyporności bojowej wynosi 4,2 m, a razem ze zgrubieniem dziobowym 5,8 m[8]. Wyporność konstrukcyjna wynosi 3300 ton, wyporność normalna: 3620 ton, wyporność bojowa: 4035 ton, a wyporność pełna: 4500 ton[8].
Napęd[edytuj | edytuj kod]
Okręty mają siłownię kombinowaną w układzie COGAG, napędzającą dwie śruby[2]. Zespół napędowy nosi oznaczenie M.7N 1 i składa się z czterech turbin gazowych: dwóch marszowych DS-71 o mocy nominalnej po 8450 SHP (6300 kW) i dwóch mocy szczytowej DT-59.1 o mocy nominalnej po 22 000 SHP (16 000 kW)[2]. Łącznie napęd rozwija moc maksymalną 60 900 SHP (45 400 kW, 61 746 KM)[8]. Oba zespoły turbin umieszczone są w dwóch przedziałach wodoszczelnych[2]. Każda z turbin marszowych za pomocą wspólnej przekładni RRD1063 może napędzać obie śruby[c]. Ujemną cechą takiego rozwiązania jest skomplikowana konstrukcja przekładni, wywołującej wibracje[2]. Śruby są pięciołopatowe, o stałym skoku[7].
Napęd zapewnia osiąganie prędkości maksymalnej 30 węzłów, a krótkotrwałej 32 węzły[7]. Zasięg pływania z prędkością ekonomiczną 14 węzłów wynosi 4850 mil morskich, a przy prędkości 30 węzłów wynosi 700 mil morskich[7].
Energię elektryczną zapewniają cztery generatory wysokoprężne Wärtsilla-Cummins WCM 1000/5 o łącznej mocy do 4000 kW, która oceniana jest jako potencjalnie zbyt mała[7].
Uzbrojenie[edytuj | edytuj kod]
Główny system uzbrojenia ofensywnego stanowi ośmiokomorowa wyrzutnia pionowa umieszczona w części dziobowej na podwyższonej pokładówce, dla ośmiu pocisków manewrujących. Można wystrzeliwać z niej pociski przeciwokrętowe 3M55 Oniks, rozwijające podwójną prędkość dźwięku i przenoszące głowicę o masie 300 kg. Ich maksymalny zasięg wynosi 120 km przy locie na niskim pułapie lub 300 km na wysokim pułapie, względnie 400 km do celów lądowych, lecz uzależniony jest w praktyce od możliwości wykrycia celu[9]. Drugim rodzajem wystrzeliwanych pocisków są pociski manewrujące rodziny Kalibr: przeciwokrętowe 3M-54 o maksymalnym teoretycznym zasięgu 660 km, woda-ziemia 3M-14 o zasięgu 1500 km z głowicą konwencjonalną lub 2600 km z głowicą jądrową, względnie rakietotorpedy 91RE1 o zasięgu 50 km[9]. Wadą jest brak uniwersalnych pocisków przy małej pojemności wyrzutni, wymuszający ograniczenie liczby pocisków służących do zwalczania konkretnych celów[9].
Drugim systemem uzbrojenia rakietowego są dwa 12-komorowe bloki pionowych wyrzutni Sztil-1 (Tornado) pocisków przeciwlotniczych średniego zasięgu 9M317M[9]. Pociski te mogą zwalczać cele powietrzne, w tym rakiety, na wysokości do 15 000 m i w odległości od 3,5 do 50 km, a w razie konieczności także cele nawodne[10]. Według danych zachodnich, minimalny pułap zwalczania celów powietrznych wynosi około 15 m, zamiast 5 m deklarowanych przez producenta, przez co nie nadają się one do zwalczania niskolecących pocisków rakietowych[10]. Pociski są naprowadzane półaktywnie radarowo i mogą zwalczać naraz po dwa cele na każdą z burt, z uwagi na liczbę czterech radarów kierowania ogniem, ustawionych po dwa na burtach[9]. Wyrzutnie umieszczone są na pokładówce na dziobie, między armatą a wyrzutniami pocisków Oniks/Kalibr[11]. Uzbrojenie rakietowe uzupełnia osiem wyrzutni przenośnych pocisków krótkiego zasięgu 9K38 Igła-1, o zasięgu do 5000 m i pułapie do 3500 m[8].
Uzbrojenie artyleryjskie składa się z armaty uniwersalnej kalibru 100 mm A-190 o długości lufy L/59 (59 kalibrów), umieszczonej na dziobie, w wieży o zmniejszonej skutecznej powierzchni odbicia[8]. Maksymalna donośność wynosi 22 km do celów nawodnych i 12 km do celów powietrznych[8]. Praktyczna szybkostrzelność wynosi do ok. 80 strz./min[8]. Całkowity zapas amunicji wynosi 480 pocisków, w tym 180 w barbecie wieży do natychmiastowego użycia[8]. Ich uzupełnienie stanowią dwa działka plot. 30 mm AK-630M, rozmieszczone po bokach hangaru na rufie, tworzące zestaw obrony bezpośredniej (oba działka mogą strzelać tylko w kierunku rufy)[11]. Okręty ponadto przenoszą broń maszynową, w tym w postaci karabinów maszynowych kalibru 12,7 mm i granatników automatycznych, do zwalczania zagrożeń asymetrycznych[11].
Broń podwodną stanowią przede wszystkim dwie dwururowe obrotowe wyrzutnie torpedowe DTA 53-956 kalibru 533 mm, z systemem strzelania torpedowego Purga 11356M[4]. Służą one przede wszystkim do odpalania ciężkich torped przeciwpodwodnych, m.in. wzorów SET-65, 53-65K, USET-80, TEST-71ME-NK i TEST-96[4]. Ich uzupełnienie stanowi pojedyncza dwunastoprowadnicowa wyrzutnia rakietowych bomb głębinowych RBU-6000 kalibru 213 mm, umieszczona na pokładówce dziobowej. Fregaty posiadają zapas 96 bomb RGB-60 o zasięgu 5800 m, lub samonaprowadzających się akustycznie RGB-90R[4].
Możliwości zwalczania okrętów podwodnych zwiększa śmigłowiec pokładowy Ka-27, ze stałym hangarem i lądowiskiem na rufie[4]. Może on przenosić lekką torpedę przeciwpodwodną i 8 bomb głębinowych lub 40 boi hydroakustycznych do wykrywania okrętów podwodnych[4].
Sensory i wyposażenie[edytuj | edytuj kod]
Wyposażenie radioelektroniczne fregat stanowią przede wszystkim radary stanowiące rozwinięcie wzorów z czasów ZSRR, umiarkowanie nowoczesne w chwili wejścia okrętów do służby[7]. Na szczycie masztu dziobowego znajduje się trójwspółrzędny radar obserwacji powietrznej i nawodnej MR-760 MA Friegat M2EM z dwoma materacowymi obrotowymi antenami[7]. Radar ten służy też do wypracowywania komend dla rakiet przeciwlotniczych. Pracuje w paśmie E (2–3 GHz), a maksymalny zasięg wykrywania samolotów określany jest na 230 km[12]. Na dachu hangaru znajduje się drugi radar obserwacji powietrznej i nawodnej MR-352 Pozitiw E, z anteną ukrytą pod dielektryczną półkulistą kopułą[12]. Pracuje w paśmie I (8–10 GHz), a maksymalny zasięg wykrywania samolotów określany jest na 100 km, a okrętów na 50 km[12]. Dodatkowo na skrzydłach górnej platformy masztu dziobowego umieszczone są dwa radary MR-212 Wajgacz-Najada, pracujące w paśmie I, o zasięgu 45 km, służące do nawigacji morskiej, naprowadzania śmigłowca i wykrywania celów niskolecących[12].
Ogniem pocisków przeciwlotniczych kierują cztery radary OP-3 (MR-90) Oriech, podświetlające cel, ustawione parami na burtach: na dachu nadbudówki dziobowej oraz na podeście między nadbudówką a kominem[12]. Razem z radarem Pozitiw, służą też do kierowania ogniem zestawów obrony bezpośredniej AK-630M[12]. Do naprowadzania pocisków manewrujących Kalibr służy radar 3C25 Garpun E, z anteną na dachu nadbudówki dziobowej, przy jej przedniej krawędzi[12]. Służy on także do wykrywania wrogich emisji elektromagnetycznych[12]. Do kierowania ogniem armaty uniwersalnej 100 mm służy nowoczesny dalocelownik z urządzeniami optronicznymi, dalmierzem laserowym oraz radarem 5P-10 Puma, na dachu nadbudówki[13]. Radar artyleryjski pracuje w paśmie H/J (6–20 GHz), ma zasięg maksymalny do 60 km i może także lokalizować lecące wrogie pociski artyleryjskie i ustalać ich trajektorię, a dalmierz laserowy może podświetlać cel dla amunicji kierowanej[13].
Do wykrywania okrętów podwodnych fregaty mają kompleks hydrolokacyjny MGK-365 Zwiezda M-1, w skład którego wchodzi podkilowa stacja hydroakustyczna aktywno-pasywna MG-345 Bronza oraz sonar aktywny z anteną holowaną o zmiennej głębokości zanurzenia SNN-137[11]. Systemy obserwacji technicznej przenosi także pokładowy śmigłowiec Ka-27[4].
Okręty posiadają systemy walki radioelektronicznej, obejmujące między innymi system PK-10 Smiełyj z 10-prowadnicowymi wyrzutniami celów pozornych KT-216 (od czterech do ośmiu wyrzutni na okręcie), wystrzeliwującymi kilka rodzajów pocisków kalibru 122 mm, w tym stwarzające pozorny obraz radarowy[12].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Bazą były okręty projektu 11351 (kod Nieriej), oznaczonego w kodzie NATO Krivak III (Śmigielski 2003 ↓, s. 14). Lipiecki podaje niespotykane w rosyjskiej literaturze oznaczenie projektu 1135P i kod Buriewiestnik, który nosiły wcześniejsze odmiany proj. 1135
- ↑ Dane okrętów za: Lipiecki 2018 ↓, s. 98
- ↑ Tak według Śmigielski 2003 ↓, s. 16. Oznaczenie przekładni według Lipiecki 2018 ↓, s. 91, który pisze, że dowolna z turbin może napędzać obie śruby – co jest sprzeczne ze schematem siłowni w Śmigielski 2003 ↓, s. 16
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Lipiecki 2018 ↓, s. 88-89.
- ↑ a b c d e f g h i j k Lipiecki 2018 ↓, s. 91.
- ↑ a b c d Lipiecki 2018 ↓, s. 90.
- ↑ a b c d e f g h i Lipiecki 2018 ↓, s. 98.
- ↑ Paweł Kędzierski, Sławomir Lipiecki. Czarnomorski „game changer”. „Nowa Technika Wojskowa”. 10/2022, s. 62, październik 2022. Magnum-X.
- ↑ Lipiecki 2018 ↓, s. 91, 97.
- ↑ a b c d e f g Lipiecki 2018 ↓, s. 92.
- ↑ a b c d e f g h i Lipiecki 2018 ↓, s. 96.
- ↑ a b c d e Lipiecki 2018 ↓, s. 95.
- ↑ a b Lipiecki 2018 ↓, s. 93, 96.
- ↑ a b c d Lipiecki 2018 ↓, s. 97.
- ↑ a b c d e f g h i Lipiecki 2018 ↓, s. 93.
- ↑ a b Lipiecki 2018 ↓, s. 94.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Adam Śmigielski. Indyjskie fregaty typu Talwar. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 3/2003. VIII (40), maj – czerwiec 2003. Magnum-X. ISSN 1426-529X.
- Sławomir Lipiecki. Spod bandery św. Andrzeja. Czarnomorskie fregaty projektu 11356M. „Nowa Technika Wojskowa”. 6/2018, czerwiec 2018. ISSN 1230-1655.