Gesta Danorum

Gesta Danorum – średniowieczna kronika historii Danii.

Gesta Danorum (łac. dosł. "Czyny Duńczyków") zostały zapisane przez Saxo Gramatyka w języku łacińskim w 16 tomach. Dzieło to stanowi największe osiągnięcie średniowiecznej literatury duńskiej. Kronika powstała z polecenia duńskiego biskupa Absalona. Prace nad kroniką zaczęły się w roku 1185, a ostatnia księga została ukończona prawdopodobnie po roku 1222.

Treść

Gesta... opisują historię duńską (i momentami szerzej – nordycką) od około roku 600 p.n.e. do późnego XII wieku. Szesnaście ksiąg można podzielić na dwie części:

księgi I do IX: dzieje staronordyckie. Księga IX kończy się wspomnieniem Gorma Starego, pierwszego udokumentowanego władcy Danii,
księgi X do XVI: historia średniowieczna. Księga XVI kończy się na pierwszych latach panowania króla Kanuta VI.

Ostatnie trzy księgi Gesta Danorum opisują podbój Rugii i Pomorza Zachodniego przez Danię. 'Gesta...' zawierają również jeden z nielicznych opisów świątyni pogańskiej, pogańskich obrzędów i posągów bóstw słowiańskich. Saxo opierał się w swym opisie na relacjach naocznych świadków, w związku z czym jego dzieło jest pierwszorzędnym źródłem do dziejów Słowiańszczyzny Zachodniej XII wieku.

Źródła, kontynuacje i nawiązania

Saxo Gramatyk pisząc Gesta... opierał się na pracach Adama z Bremy i na kronice z Roskilde. Jednak w istocie Gesta... miały służyć jako przeciwwaga dla kronik Adama piszącego z polecenia arcybiskupstwa hamburskiego. Duński kościół, zamawiając Gesta..., na celu miał wzmocnienie niezależności Danii, a tym samym i duńskiego kościoła.

Po wiekach Gesta Danorum posłużyła za inspirację Szekspirowi przy tworzeniu Hamleta. Przedstawiony w kronice poczet prehistorycznych władców Danii jest jednym ze źródeł, na podstawie których można dziś pokusić się stworzenie listy legendarnych i półlegendarnych władców tego kraju.

Kontynuacja Gesta Danorum znajduje się w czternastowiecznej kronice Chronica Jutensis. Kronika ta zawiera również streszczenie (około jednej czwartej objętości oryginału) dzieła Saxo (→Compendium Saxonis). To właśnie z tego streszczenia pochodzi tytuł Gesta Danorum – Saxo sam nie nazwał tak swoich kronik.

Tłumaczenia na jęz. duński

Oryginał kroniki zaginął. Ocalały tylko cztery strony pergaminowe. Tekst łaciński po raz pierwszy ukazał się drukiem w roku 1514 staraniem Christierna Pedersena^[1]. Następnie ukazał się szereg tłumaczeń kroniki na język duński. Autorami kolejnych tłumaczeń byli: Anders Sørensen Vedel (1575), Sejer Schousbølle (1752), Nikolai Frederik Severin Grundtvig (1818-22), Frederik Erhardt Winkel Horn (1898), Jørgen Olrik (1908-12) i Peter Zeeberg (2000)^[2]. W 1986 ukazała się też trzytomowa „kronika opowiedziana na nowo współczesnym językiem duńskim” autorstwa Mogensa Boisena (bazowana na tłumaczeniu F. Horna)^[3].

Bibliografia

Stefan H. Kaszyński, Maria Krysztofiak. Dzieje literatury duńskiej. „Seria Filologia Skandynawska Nr 3”, 1985. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM. ISSN 0208-7235.
Zenon Ciesielski: Słownik pisarzy skandynawskich. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 81, 82. ISBN 83-214-0275-5.

Przypisy

↑ Palle Lauring «Om Saxos krønike». W: Saxo Grammaticus: Gesta Danorum. F. Winkel Horn (tłum. 1898).. T. 1. Aschehoug, 2007. ISBN 978-87-11-22879-1. (duń.).
↑ Peter Zeeberg: Arkiv for dansk litteratur » Saxo » Forfatterportræt » Forfatterskabets efterliv. [dostęp 2011-08-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-29)]. (duń.).
↑ Saxo Grammaticus: Saxo's Danmarks Krønike. Danernes bedrifter fra den ældste tid og frem til omkring år 1200. En nudansk udgave af Danmarks første historiebog genfortalt af Mogens Boisen. F. Winkel Horn (tłum.). Mogens Boisen (opracowanie). Kopenhaga: Peter Asschenfeldt's Bogklub, 1986, seria: Danmarks Riges Krønike. ISBN 87-7365-587-2. (duń.).

Linki zewnętrzne

Saxo Grammaticus: Gesta Danorum. wayback.kb.dk:8080. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. (łac.)
Tłumaczenie z języka duńskiego na polski autorstwa Jana Woluckiego Saxo Grammaticus: Gesta Danorum, Kronika Danii (pol.)

Zobacz też

[GDr-1] Palle Lauring «Om Saxos krønike». W: Saxo Grammaticus: Gesta Danorum. F. Winkel Horn (tłum. 1898).. T. 1. Aschehoug, 2007. ISBN 978-87-11-22879-1. (duń.).

[2] Peter Zeeberg: Arkiv for dansk litteratur » Saxo » Forfatterportræt » Forfatterskabets efterliv. [dostęp 2011-08-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-29)]. (duń.).

[SKG-3] Saxo Grammaticus: Saxo's Danmarks Krønike. Danernes bedrifter fra den ældste tid og frem til omkring år 1200. En nudansk udgave af Danmarks første historiebog genfortalt af Mogens Boisen. F. Winkel Horn (tłum.). Mogens Boisen (opracowanie). Kopenhaga: Peter Asschenfeldt's Bogklub, 1986, seria: Danmarks Riges Krønike. ISBN 87-7365-587-2. (duń.).

[1]

[2]

[3]