Grzybówka dębowa
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
grzybówka dębowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Mycena polyadelpha (Lasch) Kühner Encyclop. Mycol. 10: 262 (1938) | |
Grzybówka dębowa (Mycena polyadelpha (Lasch) Kühner) – gatunek grzybów z rodziny grzybówkowatych (Mycenaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Mycena, Mycenaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Takson ten opisał w 1828 r. Wilhelm Gottlob Lasch nadając mu nazwę Agaricus polyadelphus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Robert Kühner w 1938 r.[1]
- Agaricus polyadelphus Lasch 1828
- Agaricus polyadelphus var. microscopicus Lasch 1828
- Androsaceus polyadelphus (Lasch) Pat. 1887
- Delicatula polyadelpha (Lasch) Cejp 1929
- Marasmius polyadelphus (Lasch) Cooke 1890
- Omphalia polyadelpha (Lasch) P. Kumm. 1886
Polską nazwę grzybówka dębowa nadała mu Maria Lisiewska w 1987 r.[3]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 0,5–2,5 (–4) mm, półkulisty, paraboliczny lub wypukły, czasami na środku nieco zagłębiony, bruzdowany, prawie żłobiony, bardzo cienki, częściowo prześwitujący. Powierzchnia owłosiona lub ziarnisto- owłosiona, mniej lub bardziej błyszcząca, biała[4].
W liczbie 0–8 (–11) dochodzących do trzonu, prawie równe lub lekko łukowate, często bardzo wąskie, szeroko przyrośnięte, ale nie zawsze dochodzące do trzonu, białe[4].
Wysokość 5–50 mm, grubość 0,1–0,2 mm, nitkowaty, giętki, równy. Powierzchnia oprószona, w większej części jedwabista, u podstawy owłosiona, wodniście biała, czasem przy podstawie brązowawa[4].
Bez zapachu[4].
- Cechy mikroskopowe
Podstawki 15–18 × 8–10 µm, szeroko maczugowate, 2-zarodnikowe lub 4-zarodnikowe. Zarodniki na podstawkach 4-zarodnikowych 9–11,8 × 3,5–5 µm, Q=2,2–23,2, Qav =2,6, pipetowate, wydłużone, czasem prawie cylindryczne, gładkie, amyloidalne. Cheilocystydy 15–27 × 8–15,5 µm, maczugowate, grudkowate, prawie cylindryczne do spółkulistych, pokryte licznymi, równomiernie rozmieszczonymi brodawkami lub krótkimi naroślami o długości 1-2 µm. Pleurocystyd brak. Trama blaszek dekstrynoidalna, w odczynniku Melzera winna. Strzępki włosków kapelusza o szerokości 2,5–20 µm, gęsto pokryte brodawkami, z mniej lub bardziej rozdętymi komórkami końcowymi. Strzępki warstwy korowej trzonu o szerokości 1,8–5 µm, pokryte cylindrycznymi naroślami o długości 1–5 µm. Kaulocystydy o szerokości 5–16 µm, maczugowate, pokryte wąskimi, cylindrycznymi naroślami. Sprzążki obecne w strzępkach wszystkich części grzyba w postaci 4-zarodnikowej, w postaci 2-zarodnikowej nieobecne[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Grzybówka dębowa występuje w niektórych krajach Europy[5]. Władysław Wojewoda w zestawieniu grzybów wielkoowocnikowych Polski w 2003 r. przytacza 10 stanowisk z uwagą, że prawdopodobnie gatunek ten nie jest zagrożony[3]. Bardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów. Zaliczony w nim jest do gatunków rzadkich, wartych objęcia ochroną[6].
Grzyb saprotroficzny. Rośnie w lasach liściastych pod grabami, dębami i bukami, Rozwija się na opadłych liściach, zwłaszcza dębu, rzadziej na liściach olszy i grabu[3], obserwowano ją także na liściach buka[4]. Owocniki pojawiają się późną jesienią, od października do grudnia[3].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
Grzybówka dębowa charakteryzuje się niewielkimi rozmiarami, białym kolorem całego owocnika, odległymi, szeroko przylegającymi blaszkami, cheilocystydami pokrytymi brodawkami oraz występowaniem na butwiejących liściach dębu. Może być pomylona z grzybówką włoskowatotrzonową (Mycena capillaris), od której różni się bardzo niewiele. M. capillaris zwykle zmienia kolor na szarawy do blado szarobrązowego w środku kapelusza, blaszki ma węższe, trzon jest dość ciemnoszarobrązowy do czarniawego u bardzo młodych okazów, a zarodniki są węższe[4].
Istnieje kilka gatunków rosnących na opadłych liściach dębu. Mycena bertaultiana, Mycena catalaunica i grzybówka bladoszara (Mycena smithiana) charakteryzują się różowawym kolorem. Dwa pierwsze gatunki w Polsce nie występują. W południowej Europie występuje Mycena quercus-ilicis różniąca się od M. polyadelpha między innymi tym, że ma zarodniki od szerokich do pipetowatych i prawie kulistych. Znana z Hiszpanii Mycena querciphila różni się bladym, oliwkowo-żółtym, żółtawo-brązowym do ciemnoszarego oliwkowo-szarym kapeluszem i gładkimi cheilocystydami[4].
Na liściach dębu rośnie jeszcze jedna mała grzybówka pofałdowana (M. mucor). Charakteryzuje się trzonkiem z małym dyskiem w podstawie trzonu, oddzielną, elastyczną błonką, a jej cheilocystydy mają nieliczne, długie narośla[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2021-04-08] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2021-04-08] (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g h i Mycena polyadelpha (Lasch) Kühner [online] [dostęp 2021-04-08] (ang.).
- ↑ Występowanie Mycena polyadelpha na świecie (mapa) [online], Discover Life [dostęp 2021-04-08] (ang.).
- ↑ Stanowiska grzybówki dębowej w Polsce [online] [dostęp 2021-04-08] (ang.).