Helena Pasierbska
Data i miejsce urodzenia |
15 grudnia 1921 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
12 marca 2010 |
Zawód, zajęcie |
nauczycielka, pisarka, działaczka społeczna |
Odznaczenia | |
Helena Pasierbska-Wojtowicz z domu Stempkowska, ps. "Nawoja" (ur. 15 grudnia 1921 w Wilnie, zm. 12 marca 2010 w Gdańsku) – polska pisarka, nauczycielka i dziennikarka, działaczka społeczna na rzecz upamiętnienia ofiar Zbrodni Ponarskiej.
Córka Kazimierza Stempkowskiego (zm. 1937) i Justyny z domu Danilewicz (1878–1974). Po ukończeniu w 1938 r. Gimnazjum Panien Benedyktynek w Wilnie rozpoczęła naukę w liceum administracyjno-handlowym. Wstąpiła do Związku Harcerstwa Polskiego. W czasie okupacji niemieckiej była łączniczką o ps. „Nawoja” w szeregach Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej. 12 maja 1942 aresztowana przez Gestapo, wieziona na wileńskich Łukiszkach, następnie zwolniona. W 1944 r. jako sanitariuszka brała udział w Operacji "Ostra Brama”. W 1946 r. ekspatriowana do Gdyni, gdzie zamieszkała u swego stryja, pilota Adolfa Stempkowskiego (1893–1983). W 1949 r. zamieszkała na stałe w Gdańsku. Pracowała najpierw w gdyńskim Przedsiębiorstwie Połowów Dalekomorskich „Dalmor”, a po ukończeniu w 1972 r. studiów polonistycznych w Wyższej Szkole Pedagogicznej (przekształconej w Uniwersytet Gdański) podjęła pracę jako nauczycielka języka polskiego w IX Liceum Ogólnokształcącym i Zespole Szkól Mechanicznych przy ul. Sobieskiego w Gdańsku. Od 1980 r. współpracowała z NSZZ "Solidarność" i NSZZ Rolników Indywidualnych„Solidarność”. W latach 80. była inwigilowana przez Służbę Bezpieczeństwa[1].
Po przejściu na emeryturę rozpoczęła działalność społeczną na rzecz upamiętnienia ofiar zbrodni w Ponarach koło Wilna, dokonanych przez Niemców i Litwinów. W 1994 założyła Stowarzyszenie Rodzina Ponarska w Gdańsku, którego do 2010 r. była prezesem. Po jej kierownictwem Stowarzyszenie doprowadziło do wmurowania w kilku polskich kościołach ponarskich tablic pamiątkowych, oraz do odsłonięcia w 1997 r. na warszawskich Powązkach Krzyża Ponarskiego, wzorowanego na Krzyżu Katyńskim. Prowadziła też liczne prelekcje i spotkania, w tym też dla młodzieży, oraz publikowała artykuły o Zbrodni Ponarskiej. W wyniku jej petycji, skierowanej do Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, powstała w Ponarach Kwatera Polska, którą oficjalnie otwarto 22 października 2000 r. Stale także współpracowała z Główną Komisją Badania Zbrodni Przeciw Narodowi Polskiemu IPN. Była też prezesem Towarzystwa Opieki nad Majdankiem i członkiem Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich[2].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
- Ponary. Wileńska golgota (1993)[3],
- Ponary. Największe miejsce kaźni koło Wilna (1941–1944) (1993)[4],
- Wileńskie Łukiszki na tle wydarzeń lat wojny 1939–1944 (2003)[5],
- Ponary i inne miejsca męczeństwa Polaków z Wileńszczyzny w latach 1941–1944 (2005)[6].
Odznaczenia i nagrody[7][edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
- Honorowe członkostwo Związku Polaków na Litwie,
- Medal Komisji Edukacji Narodowej,
- Krzyż Armii Krajowej (Londyn 1975),
- Złoty medal „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej” (1993),
- Medal „Polonia Mater Nostra Est” (2004),
- Odznaka "Za zasługi dla Gdańska”.
- Odznaka „Zasłużonym ziemi gdańskiej”.
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Dwukrotnie zamężna. Po raz pierwszy w 1949 r. z Marianem Pasierbskim (1919-1992), inżynierem, żołnierzem AK, więźniem obozu koncentracyjnego na Majdanku. Po raz drugi w 1995 ze Stanisławem Wojtowicz-Pragą. Matka Andrzeja i Marka. Pochowana (z pierwszym mężem) na gdańskim cmentarzu Srebrzysko[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wspomnienia o Helenie Pasierbskiej cd. | Stowarzyszenie Rodzina Ponarska [online] [dostęp 2023-10-01] (pol.).
- ↑ Helena Pasierbska | Cyfrowe Archiwum Pomorskich Kresowiaków [online], www.capk.pl [dostęp 2023-10-01] .
- ↑ Ponary Wileńska Golgota - Helena Pasierbska | książka w tezeusz.pl książki promocje, używane książki, nowości wydawnicze [online], tezeusz.pl [dostęp 2023-10-01] (pol.).
- ↑ Ponary największe miejsce kaźni koło Wilna 1941 - 1944 - Helena Pasierbska | książka w tezeusz.pl książki promocje, używane książki, nowości wydawnicze [online], tezeusz.pl [dostęp 2023-10-01] (pol.).
- ↑ Wileńskie Łukiszki na tle wydarzeń lat wojny 1939-1944 - Helena Pasierbska | książka w tezeusz.pl książki promocje, używane książki, nowości wydawnicze [online], tezeusz.pl [dostęp 2023-10-01] (pol.).
- ↑ Ponary i inne miejsca męczeństwa Polaków z Wileńszczyzny w latach 1941 1944 - Helena Pasierbska | książka w tezeusz.pl książki promocje, używane książki, nowości wydawnicze [online], tezeusz.pl [dostęp 2023-10-01] (pol.).
- ↑ Helena Pasierbska nie żyje [online], Wilnoteka [dostęp 2023-10-01] (pol.).
- ↑ PASIERBSKA-WOJTOWICZ HELENA, nauczycielka, założycielka Stowarzyszenia Rodzina Ponarska w Gdańsku – Encyklopedia Gdańska [online], gdansk.gedanopedia.pl [dostęp 2023-10-01] .
- Urodzeni w 1921
- Ludzie urodzeni w Wilnie
- Ludzie związani z Gdynią
- Ludzie związani z Gdańskiem
- Żołnierze Armii Krajowej
- Uczestnicy operacji „Ostra Brama”
- Polscy działacze kresowi
- Polscy nauczyciele
- Polscy dziennikarze
- Polscy pisarze
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski
- Odznaczeni Medalem Polonia Mater Nostra Est
- Pochowani na Cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku
- Zmarli w 2010