Przejdź do zawartości

Helena Vasku

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Helena Vasku
Helena Świeykowska
Data i miejsce urodzenia

15 sierpnia 1876
Uherce

Data śmierci

?

Zawód, zajęcie

tłumacz

Miejsce zamieszkania

Rzeszów / Truskawiec

Narodowość

polska

Rodzice

Stanisław, Aniela

Małżeństwo

Olderych Vasku

Krewni i powinowaci

Stanisław, Bronisław (bracia)

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Zasługi Cywilnej (w czasie wojny)

Helena Vasku (także Vascu, Vaskowa i Waszkowa[1]) z domu Świeykowska[2] (ur. 15 sierpnia 1876 w Uhercach, zm. ?) – polska tłumaczka, literatka, działaczka społeczna.

Stacja posiłkowa w Rzeszowie w 1917. Na zdjęciu widoczna Helena Vasku (w drugim rzędzie w środku)

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się 15 sierpnia 1876 w Uhercach[3]. Pochodziła z rodziny Lubiewa Świeykowskich[4][5][3] herbu Lubicz[6]. Była córką Stanisława i Anieli z domu Skibińskiej[3]. Jej braćmi byli Stanisław[7], ks. kan. Bronisław Świeykowski (1865-1956)[8][9]. Ukończyła szkołę średnią[3]. Od 1893[3] była żoną oficera (podczas I wojny światowej rotmistrza[10][11], następnie majora[12][13]), później majora i pułkownika Wojska Polskiego Olderycha Vasku (ur. 1873)[14][15].

W okresie I wojny światowej była w Rzeszowie wybitnie aktywną działaczką w zakresie pomocy materialnej i sanitarnej na rzecz Legionistów Polskich[3]. Relacje i raporty z jej działalności ukazywały się wielokrotnie na łamach pisma „Głos Rzeszowski”, gdzie była określana jako wzbudzająca podziw dla jej odwagi i poświęcenia oraz o niespożytych zasługach[11], niezmordowana prezesowa[16], niewyczerpana w pomysłach inicjatorka[17] i nieustająca w pracy[18]. Swoimi działaniami ułatwiała legionistom ucieczkę z niewoli rosyjskiej oraz z internowania przez władze austriackie, za co była stawiana przed sądami rosyjskimi i austriackimi[3]. Podczas I wojny światowej była działaczką i od sierpnia do grudnia 1915 prezesem zarządu Schroniska dla Legionistów Polskich w Rzeszowie[19][11][20], które działało od 17 października 1915 do lipca 1918, mieściło się kolejno w siedzibie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, w budynku przy ul. Zamkowej 6, a od połowy 1917 w budynku Towarzystwa Zaliczkowego przy ul. Sokoła[13][21][22]. W czasie wojny pełniła stanowisko prezesa (przewodniczącej) stacji posiłkowej Czerwonego Krzyża w Rzeszowie, działającej przy dworcu kolejowym[23][6], w ramach której kierowała ochotniczą pracą kobiet w sekcji szpitalnej oraz przy wyrobie papierosów w stacji posiłkowej[24]. Była prezesem[11] i wiceprezesem[25] Czerwonego Krzyża w Rzeszowie, działając przy ul. Lwowskiej[26] (w 1916 w ramach CK działała tzw. „stacja krzepienia”, niem. Lebestation[27]). Kierowała także powołanym w marcu 1916 Oddziałem (Komitetem) Pań Czerwonego Krzyża w Rzeszowie[28], prowadząc w nim sekcję wywiadowczą organizowała przesyłanie paczek polskim jeńcom wojennym w Rosji, we Włoszech, w Rumunii[10][29][30]. W 1916 została odznaczona austro-węgierskim Złotym Krzyżem Zasługi z koroną na wstędze Medalu Waleczności w uznaniu szczególnie patriotycznego i ofiarnego zachowania się wobec nieprzyjaciela (było to drugie z kolei odznaczenie przyznane jej podczas I wojny światowej)[11][31]. 27 marca 1917 została członkiem wydziału Galicyjskiego Stowarzyszenia Czerwonego Krzyża w Rzeszowie[13], a 29 marca 1917 została wybrana we Lwowie do wydziału Krajowego Stowarzyszenia „Czerwonego Krzyża”[32]. We wrześniu 1917 z inicjatywy Heleny Vasku oraz płk. Łączyńskiego zapowiedziano otwarcie schroniska dla biednych żołnierzy w Rzeszowie[33], a 24 listopada 1917 została tam otwarta gospodarza dla żołnierzy[18]. Została zastępcą przewodniczącego Komitetu „Tygodnia Opieki Legionowej” w Rzeszowie, zorganizowanego w sierpniu 1917[34][35]. Na początku 1918 działała w Komitecie Książęco-Biskupiego Komitetu Krakowskiego (K. B. K.) w Rzeszowie[36] i została członkiem wydziału[37]. 24 lutego 1918 została wybrana prezesem koła stowarzyszenia podczas odbytego wówczas Wiecu Kobiet w Rzeszowie[38].

W chwili odzyskania przez Polskę niepodległości kierowana przez Vascu stacja posiłkowa przy dworcu kolejowym (dotychczas niem. Verköstigungsstation) rozkazem Wojskowej Komendy Załogi w Rzeszowie z dniem 21 listopada 1918 przeszła pod zarząd polskiej stacji posiłkowej[39]. W 1919 działała także na rzecz Białego Krzyża w Rzeszowie[40]. W 1920 podczas wojny polsko-bolszewickiej pracowała w szpitalu wojskowym[3]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w okresie II Rzeczypospolitej pełniła funkcję prezesa oddziału Polskiego Czerwonego Krzyża[3]. Na przełomie 1923/1924 została członkiem Komitetu Powiatowej Ligi Obrony Powietrznej Państwa w Rzeszowie[41]. 2 maja 1923 została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[42][43][44][45][3]. Zgodnie z testamentem dr. Henryka Hanasiewicza[1], na przełomie lat 20./30. zasiadła w komitecie uruchomienia Szpitala im. Dzieciątka Jezus w Rzeszowie[46] oraz była członkiem kuratorium Przytułku Dzieciątka Jezus w Rzeszowie[47].

Zawodowo była sądowym tłumaczem przysięgłym[3]. Ogłosiła przekłady z języka francuskiego, niemieckiego, włoskiego, angielskiego[3]. Publikowała także w prasie[3]. Pod koniec lat 30. przebywała w Truskawcu[3].

Po wybuchu II wojny światowej mieszkała na Łyczakowie we Lwowie (prawdopodobnie przy ul. Paulinów lub Leśnej), a jej dom stał się wówczas konspiracyjnym lokalem, w którym wyrabiano fałszywe dokumenty i ukrywały się osoby poszukiwane przez Sowietów; według niepotwierdzonych informacji zginęła wraz z mieszkańcami jej domu w 1940 podczas obławy NKWD[48].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Czy taki cel fundacji śp. dr. Hanasiewicza?. „Ziemia Rzeszowska i Jarosławska”, s. 2, Nr 22 z 2 czerwca 1933. 
  2. ↑ Inna forma nazwiska rodowego Szweykowska.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 768.
  4. ↑ Kronika. „Głos Rzeszowski”, s. 2, Nr 13 z 1 kwietnia 1917. 
  5. ↑ Kronika. Tarcza Legionów w Rzeszowie. „Głos Rzeszowski”, s. 3, Nr 33 z 19 sierpnia 1917. 
  6. ↑ a b Bogusław Kotula. Kartonikowe skarby. Obrazki pamięci z Rzeszowa. „Nasz Dom Rzeszów”. 12 (38), s. 11, 2008. Stowarzyszenie „Nasz Dom – Rzeszów”. ISSN 1895-2046. 
  7. ↑ Stanisław Świeykowski. geni.com. [dostęp 2016-11-09].
  8. ↑ List cesarski do ks. kanonika Świeykowskiego. „Głos Rzeszowski”, s. 1-2, Nr 26 z 1 lipca 1917. 
  9. ↑ Bogusław Głód, Katarzyna Liana, Wojciech Bogusz: Ksiądz Bronisław Świeykowski. Burmistrz wojenny „z dni grozy w Gorlicach”. dobroni.pl, 2011-01-22. [dostęp 2016-11-09].
  10. ↑ a b Kronika. „Głos Rzeszowski”, s. 3, Nr 11 z 5 marca 1916. 
  11. ↑ a b c d e Kronika. „Głos Rzeszowski”, s. 3, Nr 13 z 19 marca 1916. 
  12. ↑ Kronika. „Głos Rzeszowski”, s. 3, Nr 54 z 31 grudnia 1916. 
  13. ↑ a b c Schronisko dla Legionistów w Rzeszowie. „Głos Rzeszowski”, s. 2, Nr 5 z 4 lutego 1917. 
  14. ↑ Wspomnienia. „Zew Rzeszowa”, s. 66, Nr 9 z 20 marca 1936. 
  15. ↑ Oficerowie. Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. [dostęp 2016-10-29].
  16. ↑ Kronika. Koncert. „Głos Rzeszowski”, s. 3, Nr 17 z 16 kwietnia 1916. 
  17. ↑ Kronika. „Głos Rzeszowski”, s. 3, Nr 27 z 8 lipca 1917. 
  18. ↑ a b Kronika. „Głos Rzeszowski”, s. 2, Nr 48 z 2 grudnia 1917. 
  19. ↑ Kronika. Podziękowanie. „Głos Rzeszowski”, s. 3, Nr 36 z 27 sierpnia 1916. 
  20. ↑ Rzeszów w pracy dla Legionów (II). „Gazeta Rzeszowska”, s. 2, Nr 15 z 3 czerwca 1928. 
  21. ↑ Tadeusz Ochenduszko: W 90. rocznicę odzyskania niepodległości – 90 lat temu w Rzeszowie. ko.rzeszow.pl. [dostęp 2016-01-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-13)].
  22. ↑ Schronisko dla Legionistów w Rzeszowie. rzeszow.pl. [dostęp 2016-01-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-25)].
  23. ↑ Kronika. „Głos Rzeszowski”, s. 3, Nr 16 z 22 kwietnia 1917. 
  24. ↑ Kronika. Podziękowanie. „Głos Rzeszowski”, s. 2, Nr 2 z 14 stycznia 1917. 
  25. ↑ Kronika. Z rzesz. Czerwonego Krzyża. „Głos Rzeszowski”, s. 3, Nr 23 z 28 maja 1916. 
  26. ↑ Kronika. „Głos Rzeszowski”, s. 3, Nr 14 z 26 marca 1916. 
  27. ↑ Kronika. Podziękowanie. „Głos Rzeszowski”, s. 3, Nr 46 z 5 listopada 1916. 
  28. ↑ Vademecum w sprawie pomocy wojennej dla Rzeszowa i okolicy. „Głos Rzeszowski”, s. 2, Nr 14 z 26 marca 1916. 
  29. ↑ Kronika. Z działalności Komitetu Pań Czerwonego Krzyża w Rzeszowie. „Głos Rzeszowski”, s. 3, Nr 2 z 14 stycznia 1917. 
  30. ↑ Kronika. Podziękowanie. „Głos Rzeszowski”, s. 2, Nr 4 z 28 stycznia 1917. 
  31. ↑ Kronika. Odznaczenia. „Kuryer Lwowski”. Nr 132, s. 3, 13 marca 1916. 
  32. ↑ Krajowe Stowarzyszenie „Czerwonego Krzyża”. „Nowa Reforma”, s. 1, nr 160 z 5 kwietnia 1917. 
  33. ↑ Kronika. Tarcza Legionów w Rzeszowie. „Głos Rzeszowski”, s. 2, Nr 39 z 30 września 1917. 
  34. ↑ Odezwa. „Głos Rzeszowski”, s. 1, Nr 31 z 5 sierpnia 1917. 
  35. ↑ Program „Tygodnia Opieki Legionowej”. „Głos Rzeszowski”, s. 1, Nr 32 z 12 sierpnia 1917. 
  36. ↑ Kronika. Z tygodnia K. B. K. w Rzeszowie. „Głos Rzeszowski”, s. 1, Nr 7 z 17 lutego 1918. 
  37. ↑ Kronika. „Głos Rzeszowski”, s. 1, Nr 10 z 10 marca 1918. 
  38. ↑ Wiec Kobiet. „Głos Rzeszowski”, s. 1, Nr 9 z 3 marca 1918. 
  39. ↑ Kronika. „Głos Rzeszowski”, s. 1, Nr 47 z 24 listopada 1918. 
  40. ↑ Kronika. „Głos Rzeszowski”, s. 3, Nr 38 z 21 września 1919. 
  41. ↑ Tydzień lotniczy w Rzeszowie. „Ziemia Rzeszowska i Jarosławska”, s. 2, Nr 45 z 7 listopada 1924. 
  42. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 37.
  43. ↑ Odznaczenia. „Kurier Warszawski”, s. 4, Nr 134 z 16 maja 1923. 
  44. ↑ Kronika rzeszowska. Odznaczenie. „Ziemia Rzeszowska i Jarosławska”, s. 6, Nr 11 z 13 marca 1925. 
  45. ↑ O czym pisała prasa rzeszowska lat temu 50. „Nowiny”, s. 5, Nr 62 (8260) z 15-16 marca 1975. 
  46. ↑ Szpital im. Dzieciątka Jezus w Rzeszowie (1922-1933 – leczenie kalek). „Gazeta Rzeszowska”, s. 1-2, Nr 50 z 10 grudnia 1933. 
  47. ↑ Prawda o Przytułku Dzieciątka Jezus. „Zew Rzeszowa”, s. 88, Nr 11 z 1 czerwca 1935. 
  48. ↑ Wiesława Krajewska-Michalska, Nie byłam agentką. (Opowieść o Danucie Sobolewskiej), 1999, s. 20-21.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Helena_Vasku&oldid=73797280”