Jamał (1988)

Jamał
	; „Jamał” w 2009
Klasa	okręt desantowy
Projekt	775/II
Oznaczenie NATO	Ropucha I
	Historia
Stocznia	Stocznia Północna, Gdańsk
Wodowanie	1988(?)
	Marynarka Wojenna ZSRR
Nazwa	BDK-67
Wejście do służby	30 kwietnia 1988
	MW Rosji
Nazwa	BDK-67 (1991); Jamał (2003)
Wejście do służby	grudzień 1991
	Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	2900 t standardowa; 4400 t pełna
Długość	112,5 m
Szerokość	15 m
Zanurzenie	3,7 m
	Napęd
	2 silniki wysokoprężne o mocy 19 200 KM, 2 śruby
Prędkość	17,5 węzła
Zasięg	6000 Mm przy 12 w.
	Uzbrojenie
	4 armaty uniwersalne 57 mm AK-725 (2 × II); 2 × IV wyrzutnie rakiet plot. Strieła-3 (32 rakiety); 2 × XX wyrzutnie npr 122 mm Grad-M (160 pocisków)
Załoga	87
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jamał, poprzednio BDK-67 − duży okręt desantowy projektu 775/II (w kodzie NATO: Ropucha) Marynarki Wojennej Rosji. Zbudowany w Stoczni Północnej w Gdańsku, wszedł do służby w Marynarce Wojennej ZSRR w 1988 roku pod oznaczeniem BDK-67 (БДК-67). Po rozpadzie ZSRR przejęty przez marynarkę wojenną Rosji, w której nosił numer burtowy 156. W 2003 roku otrzymał nazwę „Jamał” (Ямал). Wchodził w skład Floty Czarnomorskiej.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Okręt BDK-67 został zbudowany w 1988 roku w Stoczni Północnej w Gdańsku jako jeden z serii dużych okrętów desantowych projektu 775, zaprojektowanych w Polsce i budowanych na zamówienie marynarki ZSRR. W ramach okrętów projektu 775 nosił numer budowy 25, będąc ostatnim okrętem jego drugiej odmiany (775/II)^[a]. W kodzie NATO typ ten był oznaczany jako Ropucha (Ropucha I)^[1].

Skrócona charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: okręty desantowe projektu 775.

Okręty desantowe projektu 775 dysponują przelotową ładownią, dostępną przez rampę dziobową i rufową, o długości 95 m, szerokości od 4,5 do 6,5 m i wysokości 4,5 m^[2]. Na dziobie jest otwierana furta i opuszczana pochylnia; w celu rozładunku okręty mogą wpływać na plażę^[3]. Jednostki mogą transportować do 13 czołgów lub transporterów opancerzonych albo 20 ciężarówek i w obu wariantach 150 żołnierzy^[b]. Ładowność okrętu jest określana w publikacjach jako 450 ton^[1]. Załoga liczy 87 osób, w tym 8 oficerów^[2].

Wyporność okrętu niezaładowanego wynosi 2900 ton (czasem podawana jako standardowa), a pełna – 4400 ton^[c]. Długość całkowita wynosi 112,5 m, a na linii wodnej 105 m, szerokość wynosi 15 m, a zanurzenie maksymalne 3,17 m^[2].

Uzbrojenie artyleryjskie okrętów projektu 775/II stanowią cztery armaty uniwersalne kalibru 57 mm w dwóch wieżach (po dwa działa) AK-725, umieszczonych przed i za nadbudówką i kierowanych radarem artyleryjskim Bars^[2]. Zapas amunicji wynosi 2200 nabojów 57 mm^[4]. Ponadto mają do samoobrony dwie poczwórne wyrzutnie pocisków przeciwlotniczych bardzo bliskiego zasięgu Strieła-3, samonaprowadzających się na podczerwień z zapasem 32 pocisków^[2]. „Jamał” należał do okrętów późnej budowy, uzbrojonych dla potrzeb wsparcia desantu w dwie dwudziestoprowadnicowe wyrzutnie niekierowanych pocisków rakietowych kalibru 122 mm Grad-M ze 160 pociskami^[2]^[5].

W skład wyposażenia radioelektronicznego jednostek projektu 775/II wchodziła przede wszystkim stacja radiolokacyjna wykrywania nawodnego i powietrznego MR-302 Rubka^[5]. Do kierowania ogniem artylerii służy radar Bars na kolumnie za kominami na rufie^[6]. Wyposażenie uzupełnia radar nawigacyjny Don^[6]. Okręty ponadto wyposażone są w dwie szesnastoprowadnicowe wyrzutnie celów pozornych PK-16 kalibru 82 mm służące do walki elektronicznej^[6].

Napęd stanowią dwa silniki wysokoprężne 16 ZVB 40/48 o łącznej mocy 19 200 KM poruszające dwie śruby^[2]. Prędkość maksymalna wynosi 17,5 węzła^[2]. Zasięg wynosi 3500 Mm przy prędkości 16 węzłów i 6000 Mm przy prędkości 12,5 węzła^[2].

Służba[edytuj | edytuj kod]

Okręt wszedł do służby w Marynarce Wojennej ZSRR 30 kwietnia 1988 roku z oznaczeniem alfanumerycznym: BDK-67 (БДК-67, od bolszoj diesantnyj korabl – duży okręt desantowy)^[7]. Został przydzielony do Floty Czarnomorskiej ZSRR^[7]. Wchodził w skład 318 dywizjonu okrętów desantowych 39 Dywizji Morskich Sił Desantowych Floty Czarnomorskiej, stacjonującej w bazie na jeziorze Donuzław^[8].

Po rozpadzie ZSRR w grudniu 1991 roku BDK-67 wchodził nadal w skład Floty Czarnomorskiej podporządkowanej siłom zbrojnym Wspólnoty Niepodległych Państw, a po jej podziale w drugiej połowie lat 90. został ostatecznie przejęty przez Flotę Czarnomorską Rosji. W 1992 roku okręt został odstawiony w Zatoce Troickiej w Sewastopolu w oczekiwaniu na remont, po czym był remontowany w stoczni nr 13 w Sewastopolu od kwietnia 1994 do 1996 roku^[7]. Po rozformowaniu 39 Dywizji w 1994 roku, został włączony do 30 Dywizji Okrętów Nawodnych^[8]. W Marynarce Rosji nosił stały numer burtowy 156^[9]^[d]. W 2003 roku okręt otrzymał nazwę „Jamał” (Ямал), od Półwyspu Jamalskiego^[7]. Honorowy patronat nad okrętem (szefostwo) objęły wówczas władze Jamalsko-Nienieckiego Okręgu Autonomicznego^[10].

W kwietniu 2011 roku „Jamał” reprezentował marynarkę rosyjską w składzie międzynarodowego zespołu BLACKSEAFOR na Morzu Czarnym, mającego na celu współpracę państw czarnomorskich, w tym Ukrainy, biorąc udział we wspólnych ćwiczeniach i odwiedzając m.in. Stambuł^[11].

We wrześniu 2013 roku okręt wyszedł w rejs na Morze Śródziemne, odwiedzając porty greckie i Kotor w Czarnogórze oraz uczestnicząc w obchodach „tygodnia rosyjskiego” na wyspach greckich^[12]. Dowodził nim kmdr ppor. Siergiej Gricaj^[12]. W połowie listopada okręt ćwiczył tam z krążownikiem atomowym „Piotr Wielikij” z Floty Północnej^[13]. Na początku 2014 roku okręt ponownie znajdował się na Morzu Śródziemnym i w kwietniu ćwiczył tam z niszczycielem rakietowym „Admirał Lewczenko” i okrętem desantowym „Saratow”^[14].

„Jamał” brał udział w cyklicznych rejsach z zaopatrzeniem dla kontyngentu rosyjskich wojsk w Syrii do syryjskiego portu Tartus. 30 grudnia 2017 roku na Morzu Egejskim, 10 mil morskich na południe od Rodos, kiedy wracał z Tartus, miał kolizję z cywilnym kontenerowcem pod banderą Sierra Leone „Orca 2” (8609 ton)^[15]. Z opublikowanych w mediach społecznościowych zdjęć wynikało, że okręt doznał sporych uszkodzeń śródokręcia, lecz dopłynął do bazy w Sewastopolu, gdzie trafił do remontu^[15]. Według niektórych publikacji, stocznię opuścił 3 maja 2022 roku, już podczas inwazji Rosji na Ukrainę^[16]. Według innych źródeł, remont trwał jednak dłużej i okręt uzyskał gotowość bojową dopiero na początku 2024 roku^[17].

„Jamał” został zaatakowany wieczorem 23 marca 2024 roku w zmasowanym ataku ukraińskich rakiet manewrujących na Krym^[18]^[17]. Podczas ataku okręt nadal znajdował się przy nabrzeżu stoczni remontowej nr 13 w Sewastopolu^[19]. Według komunikatu ukraińskiego wywiadu, „Jamał” został trafiony w pokład i nabrał przechyłu na prawą burtę, po czym wypompowywano z niego wodę^[19]. Brak jest do tej pory obiektywnego potwierdzenia uszkodzeń.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Numer budowy 25 według Apalkow 2007 ↓, s. 29, który jednak zalicza go błędnie do okrętów wcześniejszego proj. 775/I. Prawidłowe oznaczenie projektu 773/II podaje Car′kow 2015 ↓, s. 24 i Szczerbakow 2014 ↓, s. 6—7.
↑ Tak Apalkow 2007 ↓, s. 22, 25 i Car′kow 2015 ↓, s. 24. W starszych źródłach spotykane są inne dane jak 225 ludzi i 13 czołgów (Pawłow 1997 ↓, s. 77) lub 230 ludzi z pojazdami (Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 1995 ↓, s. 412).
↑ 2900 ton jako wyporność okrętu pustego w Apalkow 2007 ↓, s. 21, jako wyporność standardowa w Car′kow 2015 ↓, s. 24
↑ Publikowane bywa czasem jako „Jamał” zdjęcie innego okrętu późniejszej modyfikacji projektu 775/III, z takim samym numerem burtowym 156, ale niewidoczną nazwą (БДК «Ямал» взял курс на Стамбул [online] .)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 1995 ↓, s. 412.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Apalkow 2007 ↓, s. 22.
↑ Apalkow 2007 ↓, s. 25-26.
↑ Pawłow 1997 ↓, s. 77.
↑ ^a ^b Szczerbakow 2014 ↓, s. 6-7.
↑ ^a ^b ^c Apalkow 2007 ↓, s. 25.
↑ ^a ^b ^c ^d Apalkow 2007 ↓, s. 29.
↑ ^a ^b Witalij Kostriczenko. Tragedia Floty Czarnomorskiej. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 2/1999. IV (15), s. 26, 31, marzec-kwiecień 1999. Magnum-X. ISSN 1426-529X.
↑ Car′kow 2015 ↓, s. 24.
↑ БДК «Ямал» Черноморского флота посетила делегация из Ямало-Ненецкого автономного округа [online], Ministerstwo Obrony Rosji, 20 lutego 2018 (ros.).
↑ БДК «Ямал» взял курс на Стамбул [online], Ministerstwo Obrony Rosji, 4 kwietnia 2011 (ros.).
↑ ^a ^b БДК Черноморского флота «Ямал» завершает подготовку к выполнению задач в Средиземном море [online], Ministerstwo Obrony Rosji, 16 września 2013 (ros.).
↑ ТАРКР «Петр Великий» Северного флота отработал задачи взаимодействия с БДК «Ямал» Черноморского флота [online], Ministerstwo Obrony Rosji, 18 listopada 2013 (ros.).
↑ Корабли Северного и Черноморского флотов проводят учение в Средиземное море [online], Ministerstwo Obrony Rosji, 11 kwietnia 2014 (ros.).
↑ ^a ^b Maksymilian Dura: Ukrywana kolizja rosyjskiego okrętu na Morzu Egejskim. Defence24, 13 stycznia 2018.
↑ Maksymilian Dura: Trzy okręty desantowe Floty Czarnomorskiej wyłączone z walki. Defence24, 1 czerwca 2022.
↑ ^a ^b RafałR. Muczyński RafałR., Ukraińcy trafili Neptunami okręt desantowy Konstantin Olszański [online], Magazyn Militarny MILMAG, 26 marca 2024 .
↑ Seria eksplozji na Krymie, ukraiński sztab raportuje o atakach na duże rosyjskie okręty desantowe [online], 24 marca 2024 (pol.).
↑ ^a ^b Уражено великий десантний корабель росії “ямал” ― деталі пошкоджень [online], Główny Zarząd Wywiadu Ministerstwa Obrony Ukrainy, 26 marca 2024 (ukr.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Jurij Apalkow: Korabli WMF SSSR. Sprawocznik. Tom IV. Diesantnyje i minno-tralnyje korabli. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2007. ISBN 978-5-8172-0135-2. (ros.).
A. Car′kow: Rossijskij Wojenno-Morskoj Fłot 2016 g.. 2015, seria: Morskaja Kollekcyja. nr 12(193)/2015. (ros.).
Aleksandr Pawłow: Wojennyje korabli Rossii 1997–1998 g. Wyd. V. Jakuck: 1997. (ros.).
Władimir Szczerbakow. Diesantnyje korabli WMF Rossii. Czast 2. „Tiechnika i Woorużenije”. nr 1/2014, s. 4—7, 2014. Moskwa. ISSN 1682-7597. (ros.).
Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).

[projekt-1] Numer budowy 25 według Apalkow 2007 ↓, s. 29, który jednak zalicza go błędnie do okrętów wcześniejszego proj. 775/I. Prawidłowe oznaczenie projektu 773/II podaje Car′kow 2015 ↓, s. 24 i Szczerbakow 2014 ↓, s. 6—7.

[uwaga2-5] Tak Apalkow 2007 ↓, s. 22, 25 i Car′kow 2015 ↓, s. 24. W starszych źródłach spotykane są inne dane jak 225 ludzi i 13 czołgów (Pawłow 1997 ↓, s. 77) lub 230 ludzi z pojazdami (Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 1995 ↓, s. 412).

[uwaga3-6] 2900 ton jako wyporność okrętu pustego w Apalkow 2007 ↓, s. 21, jako wyporność standardowa w Car′kow 2015 ↓, s. 24

[numer-13] Publikowane bywa czasem jako „Jamał” zdjęcie innego okrętu późniejszej modyfikacji projektu 775/III, z takim samym numerem burtowym 156, ale niewidoczną nazwą (БДК «Ямал» взял курс на Стамбул [online] .)

[CITEREF''Conway’s_All_the_world’s_fighting_ships_1947–1995''1995412-2] Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 1995 ↓, s. 412.

[CITEREFApalkow200722-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Apalkow 2007 ↓, s. 22.

[CITEREFApalkow200725-26-4] Apalkow 2007 ↓, s. 25-26.

[CITEREFPawłow199777-7] Pawłow 1997 ↓, s. 77.

[CITEREFSzczerbakow20146-7-8] Szczerbakow 2014 ↓, s. 6-7.

[CITEREFApalkow200725-9] Apalkow 2007 ↓, s. 25.

[CITEREFApalkow200729-10] Apalkow 2007 ↓, s. 29.

[trag-11] Witalij Kostriczenko. Tragedia Floty Czarnomorskiej. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 2/1999. IV (15), s. 26, 31, marzec-kwiecień 1999. Magnum-X. ISSN 1426-529X.

[CITEREFCar′kow201524-12] Car′kow 2015 ↓, s. 24.

[14] БДК «Ямал» Черноморского флота посетила делегация из Ямало-Ненецкого автономного округа [online], Ministerstwo Obrony Rosji, 20 lutego 2018 (ros.).

[black-15] БДК «Ямал» взял курс на Стамбул [online], Ministerstwo Obrony Rosji, 4 kwietnia 2011 (ros.).

[podg-16] БДК Черноморского флота «Ямал» завершает подготовку к выполнению задач в Средиземном море [online], Ministerstwo Obrony Rosji, 16 września 2013 (ros.).

[17] ТАРКР «Петр Великий» Северного флота отработал задачи взаимодействия с БДК «Ямал» Черноморского флота [online], Ministerstwo Obrony Rosji, 18 listopada 2013 (ros.).

[18] Корабли Северного и Черноморского флотов проводят учение в Средиземное море [online], Ministerstwo Obrony Rosji, 11 kwietnia 2014 (ros.).

[kolizja-19] Maksymilian Dura: Ukrywana kolizja rosyjskiego okrętu na Morzu Egejskim. Defence24, 13 stycznia 2018.

[20] Maksymilian Dura: Trzy okręty desantowe Floty Czarnomorskiej wyłączone z walki. Defence24, 1 czerwca 2022.

[milmag-21] RafałR. Muczyński RafałR., Ukraińcy trafili Neptunami okręt desantowy Konstantin Olszański [online], Magazyn Militarny MILMAG, 26 marca 2024 .

[22] Seria eksplozji na Krymie, ukraiński sztab raportuje o atakach na duże rosyjskie okręty desantowe [online], 24 marca 2024 (pol.).

[gur-23] Уражено великий десантний корабель росії “ямал” ― деталі пошкоджень [online], Główny Zarząd Wywiadu Ministerstwa Obrony Ukrainy, 26 marca 2024 (ukr.).

[a]

[1]

[2]

[3]

[b]

[c]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[d]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

Marynarka Wojenna ZSRR	BDK-11** BDK-14* BDK-32* BDK-43* BDK-45* BDK-46* BDK-47 BDK-48 BDK-54** BDK-55 BDK-56 „Konstantin Olszanskij”* BDK-58* BDK-61** BDK-63 BDK-64 „Cezar Kunikow”* BDK-67* BDK-90 BDK-91 BDK-98* BDK-100* BDK-101* BDK-105* BDK-119 BDK-181 BDK-182 BDK-183 BDK-197 BDK-200
Marynarka Wojenna Rosji	BDK-14* BDK-32* BDK-47 BDK-48 BDK-63 BDK-90 BDK-105* BDK-181 BDK-197 BDK-200 „Admirał Niewielskoj” (BDK-98)* „Aleksandr Otrakowskij” (BDK-55) „Aleksandr Szabalin” (BDK-100)* „Azow” (BDK-54)** „Cezar Kunikow” (BDK-64)* „Gieorgij Pobiedonosiec” (BDK-45)* „Jamał” (BDK-67)* „Kaliningrad” (BDK-58)* „Kondopoga” (BDK-182) „Korolow” (BDK-61)** „Kotłas” (BDK-183) „Minsk” (BDK-43)* „Nowoczerkassk” (BDK-46)* „Oleniegorskij gorniak” (BDK-91) „Oslabia” (BDK-101)* „Pierieswiet” (BDK-11)**
Marynarka Wojenna Ukrainy	„Kostiantyn Olszanśkyj” (BDK-56)*
Marynarka Wojenna Jemenu	„139”