Kamienica przy ulicy Krupniczej 11 we Wrocławiu
 nr rej. A/5253/359/Wm z 4.08.1977[1]
| |
 Kamienica przy ulicy Krupniczej 11 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
Krupnicza 11, Wrocław |
| Typ budynku |
kamienica |
| Styl architektoniczny |
neorenesans florencki z elementami stylu wilhelmińskiego |
| Kondygnacje |
cztery |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
| 51,107916°N 17,026212°E/51,107916 17,026212 | |
Kamienica przy ulicy Krupniczej 11 – zabytkowa kamienica we Wrocławiu, przy ulicy krupniczej.
Historia kamienicy[edytuj | edytuj kod]
Kamienica została wzniesiona w kwartale rozciągającym się pomiędzy ulicami Pawła Włodkowica, Krupniczą i św. Antoniego[2]. Kwartał, od XVII wieku zajmował zespół budynków funkcjonalnie służący ludności żydowskiej, głównie przyjezdnym kupcom. Znajdowały się tu dwukondygnacyjne szachulcowe domy z zajazdami, wozowniami i stajniami na parterze oraz składnice towarów i bożnice[3]. Na piętrach znajdowały się małe pomieszczenia mieszkalne, w których mieszkali szamesi będący oficjalnymi przedstawicielami kupców żydowskich[2]. W nocy z 20 na 21 czerwca 1749 doszło do katastrofy - piorun uderzył w basztę stojącą w pobliżu, przy dzisiejszej ul. Włodkowica[a]. W jej wnętrzu znajdowało się dwa tysiące beczek prochu, które eksplodowały, znosząc z powierzchni ziemi okoliczną zabudowę[b], w tym drewniane domy przy Graupenstraße (dzisiejszej Krupniczej). Po tej katastrofie na miejscu zniszczonych wybudowano nowe domy. W latach 1840-1860 kamienice w zachodniej pierzei ulicy zostały poddane przebudowie w związku z modernizacją okolicy: nową zabudową pl. Wolności, otwarciem dworca Świebodzkiego, Królewskiego Sądu, oraz Nowej Giełdy. Powstałe wówczas obszerne, najczęściej dwutraktowe kamienice, reprezentują wczesną fazę historyzmu od form klasycystycznych poprzez neorenesans do neogotyckich[4].
Kamienica na działce nr 11 została wzniesiona w 1858 roku (wg. Agnieszki Zabłockiej-Kos[4]) lub w 1877roku[5] według projekty firmy projektowej Oesterling i Hentschel[5]. Pierwotnie cały parter zajmował jeden lokal sklepowy[5]. Wejście na wyższe kondygnacje prowadziło przez sień do której dostęp był z tylnej części budynku. W 1887 roku budynek został przebudowany. Wykonano wówczas sień przelotową łącząc ją z ulicą i dzieląc pomieszczenie sklepowe na dwa mniejsze z zapleczem[5]. W 1897 roku do budynku dołączono kanalizację i wodociąg. W 1930 roku ponownie przebudowano część parterową; z części zaplecza wydzielono osobne mieszkanie[5].
W początkach XX wieku, w południowej części budynku znajdowała się restauracja, której właścicielem w 1903 roku był Lachmann a następnie pod nazwą "Zum neuen Gerichtskretscham" prowadził ją do 1914 roku Fritz Eschbeck; od 1915 R.Ulraum[6][7].
Opis architektoniczny[edytuj | edytuj kod]
Kamienica została wzniesiona jako czterokondygnacyjny budynek dwutraktowy z cegły, podpiwniczony, o pięcioosiowej fasadzie zakończonej dwuspadowym dachem i niewielkim nachyleniu. Stropy nad pomieszczeniami piwnicznymi odcinkowe na stalowych legarach, na wyższych kondygnacjach drewniane[5]. Komunikację między piętrami zapewnia dwubiegowa ze spocznikami klatka schodowa z kamiennymi stopniami z szarego piaskowca i z drewnianymi stopnicami oraz drewnianą poręczą[5].
Pięcioosiowa elewacja ma wyraźnie zaakcentowane podziały poziome gzymsami międzykondygnacyjnymi. Część powyżej parteru jest w całości boniowana. Przed przebudową w 1887 roku wszystkie okna były przesklepione łukiem pełnym; po przebudowie oknom parteru nadano prostokątny kształt[5]. Wszystkie pozostałe okna są dwuskrzydłowe z profilowanymi opaskami, w formie naśladują biforium. Okna na drugiej i trzeciej kondygnacji umieszczone zostały na gzymsach, zwieńczone są półkoliście, w kluczu udekorowane są kwiatonami[5]. Okna ostatniej kondygnacji umieszczone zostały na gzymsie odcinkowym. Nad oknami I i III piętra znajdują się półkoliste obdasznice połączone ze sobą w jeden ciąg prostymi odcinkami. Elewacje wieńczy mocno zaznaczony geison podparty rytmem profilowanych kroksztynów. Tylna elewacja jest gładko otynkowana i pozbawiona ozdób[5].
Po 1945[edytuj | edytuj kod]
Kamienica przetrwała działania wojenne w 1945 roku. W 1958 roku wyremontowano część parterową[5]. W latach 2007-2009 przeprowadzono gruntowny remont pierzei zachodniej[4].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024.
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 684.
- ↑ Rycina przedstawiająca zabudowę ulicy Krupniczej przed wybuchem wieży
- ↑ a b c Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 228.
- ↑ a b c d e f g h i j k Zbigniew Łabędzki, Narodowy Instytut Dziedzictwa: Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego. Wrocław ul. Krupnicza 11. zabytek.pl, 26.04.1979. [dostęp 2022-08-12]. (pol.).
- ↑ Zdjęcie restauracji
- ↑ Zdjęcie kamienicy
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia t.II. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998.
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Edmund Małachowicz: Stare miasto we Wrocławiu. Wrocław: PWN, 1985. ISBN 83-01-03996-5.
- Jan Harasimowicz: Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.