Kościół św. Katarzyny w Starogardzie Gdańskim

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kościół św. Katarzyny w Starogardzie Gdańskim
A-1234 z 5.08.2003[1]
kościół parafialny
Ilustracja
Widok z rynku
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Miejscowość

Starogard Gdański

Adres

Ulica Tczewska 1, 83-200 Starogard Gdański

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Katarzyny w Starogardzie Gdańskim

Wezwanie

św. Katarzyny

Położenie na mapie Starogardu Gdańskiego
Mapa konturowa Starogardu Gdańskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Katarzyny w Starogardzie Gdańskim”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Katarzyny w Starogardzie Gdańskim”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Katarzyny w Starogardzie Gdańskim”
Położenie na mapie powiatu starogardzkiego
Mapa konturowa powiatu starogardzkiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Katarzyny w Starogardzie Gdańskim”
Ziemia53°58′04″N 18°31′59″E/53,967778 18,533056
Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół św. Katarzyny w Starogardzie Gdańskim – rzymskokatolicki kościół w Starogardzie Gdańskim, wybudowany w latach 1799–1802. Do 1946 świątynia luterańska.

W 2003 obiekt wpisano do rejestru zabytków.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Okres przed I rozbiorem Polski[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza wzmianka o kościele pod tym wezwaniem pochodzi z około roku 1470. Znajdował się on przy skrzyżowaniu obecnych ulic Wodnej i Podgórnej, nad kanałem młyńskim. Prawdopodobnie wzniesiono go w technice muru pruskiego. W 1557 roku świątynia została przejęta przez protestantów na mocy dekretu króla Zygmunta II Augusta. Budynek spłonął podczas pożaru miasta w 1629 roku, kolejny pożar miał miejsce w roku 1642. Podczas potopu szwedzkiego zrównane z ziemią zostały kościoły pw. św. Jana, św. Jakuba i św. Jerzego, a kościół farny uległ znacznemu zniszczeniu. Kościół św. Katarzyny, który jako jedyny ocalał, służył do momentu odremontowania fary zarówno katolikom, jak i protestantom. Do I rozbioru Polski kazania głoszono po polsku i po niemiecku[2].

Zabór pruski[edytuj | edytuj kod]

Pożar z dnia 22 sierpnia 1792 strawił praktycznie całe miasto, niszcząc również świątynię św. Katarzyny. W 1793 Skarb Państwa Pruskiego udzielił wspólnocie pomocy finansowej i ofiarował jej drewno na budowę stropu i wyposażenia. Patronat nad odbudową sprawował Magistrat Miejski. Nową świątynię wzniesiono na północno-wschodnim narożniku Rynku, w latach 1899–1802, w stylu klasycystycznym. Za prezbiterium powstał budynek szkoły i pastorówki. W II połowie XIX wieku świątyni nadano od zewnątrz elementy neogotyckie, a w 1872 wzniesiono nową wieżę. Ustawiono na niej kopię figury Chrystusa Zbawiciela Bertela Thorvaldsena, a wewnątrz zainstalowano trzy dzwony o imionach cesarza Wilhelma, Marcina Lutra i Gustawa Adolfa oraz czterotarczowy zegar. W 1894, na gruncie przy ul. Owidzkiej zakupionym od Franza Wiecherta, założono cmentarz ewangelicki[3].

Dwudziestolecie międzywojenne[edytuj | edytuj kod]

Po przyłączeniu Pomorza w granice II Rzeczpospolitej w 1920 roku z miasta wyemigrowało wielu parafian narodowości niemieckiej, w 1921 roku stanowili oni kilkanaście procent mieszkańców miasta. Pierwszym powojennym pastorem był Oskar Brandt, który w 1925 roku pomógł rannym w katastrofie kolejowej pod Starogardem Gdańskim, a jego zasługi doceniły władze miejskie, od których otrzymał gratulacje z okazji czterdziestolecia pracy duszpasterskiej. Jego następcą był od 1930 Bruno Wendlandt, zadeklarowany antyfaszysta, zaprzyjaźniony z ks. Franciszkiem Sawickim. W 1933 roku z 758 wiernych 53 stanowili Polacy, dla nich 23 grudnia 1933 pastor Józef Danielczyk z Grudziądza odprawił nabożeństwo w języku polskim[4].

II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]

Podczas II wojny światowej pastor Wendtland silnie przeżył zbrodnię w Lesie Szpęgawskim, a także starał się o zwolnienie ks. Wawrzyńca Janikowskiego z obozu Stutthof. Z tego powodu duchownym interesowało się Gestapo. W 1942 został powołany do wojska, w 1945 odniósł obrażenia głowy podczas walk o Gdańsk, dostał się do niewoli radzieckiej i zmarł w obozie jenieckim w Toruniu 26 czerwca 1945. W marcu 1945 wieża kościoła służyła jako punkt obserwacyjny i alarmowy[5].

Od 1945[edytuj | edytuj kod]

30 marca 1945 budynek przekazano parafii św. Mateusza jako filię, której we wrześniu 1945 nadano wezwanie św. Wojciecha. 21 listopada 1946 roku ostatnich 800 pozostałych w mieście ewangelików przesiedlono do Niemiec na mocy ustaleń konferencji poczdamskiej. Od 1947 roku budynkiem opiekowało się Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej, które rozwiązano w następnym roku nakazem władz. W 1949 budynek został wyremontowany staraniem ks. Stanisława Nagórskiego, proboszcza parafii św. Wojciecha. Z powodu prac remontowych w świątyni parafialnej wspólnota aż do 1978 odprawiała nabożeństwa w obecnym kościele św. Katarzyny[6].

W 1978 dotychczasowy kościół filialny ustanowiono siedzibą parafii rzymskokatolickiej pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej[7].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Kościół usytuowany jest w północno-wschodnim narożniku starogardzkiego Rynku. Budowla ma trzy nawy i strzelistą wieżę, najwyższy obiekt w starej części miasta[8].

Budynek wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 31 na 15 metrów. Wzniesiony z czerwonej cegły, w większości otynkowany (prócz wieży i zakrystii). Pokryty dachem trójspadowym. Wysokość nawy głównej wynosi 9,5 metra[9].

W zachodnią, frontową elewację, wbudowana jest wieża, składająca się z 6 kondygnacji. W jednej z wnęk ustawiona jest figura Chrystusa Zbawiciela, będąca repliką posągu duńsko-islandzkiego rzeźbiarza Bertela Thorvaldsena[10].

Wyposażenie[edytuj | edytuj kod]

We wnętrzu w nawach bocznych znajdują się dwa poziomy empor. Nad wejściem głównym znajdują się 18-głosowe, neoromańskie organy z warsztatu gdańskiego organmistrza Juliusza Witta. Powstały między 1865 a 1880 okiem. Mają mechaniczną trakturę gry. Ławki na emporach ustawione są równolegle do ścian świątyni. Za ołtarzem znajduje się witraż z wizerunkiem Chrystusa Zbawiciela. Na prawo od ołtarza głównego po II wojnie światowej ustawiono ołtarz boczny pw. Matki Bożej Królowej Polski, a po lewej – św. Wojciecha. Na balustradach empor zawieszono obrazy drogi krzyżowej autorstwa Kazimierza Falkowskiego. W połowie długości nawy, po lewej stronie od wejścia, znajduje się ambona z namalowanym wizerunkiem Ducha Świętego. Trzy mosiężne żyrandole pochodzą z roku 1888. Przy wejściu głównym zainstalowano tablicę poświęconą ofiarom II wojny światowej, a przy niej stoi ołtarz boczny z figurą św. Antoniego Padewskiego. Kolejna tablica pamiątkowa upamiętnia żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, wykonał ją starogardzki kamieniarz Roman Kałdan. Wnętrze zdobią również obrazy: św. Katarzyny, Chrystusa Miłosiernego, św. Faustyny Kowalskiej oraz reprodukcja wizerunku Madonny Sykstyńskiej Rafaela Santiego. Marmurową chrzcielnicę ufundował w roku 1901 Richard Bruer, w 2016 roku wyryto na niej napis upamiętniający jubileusz chrztu Polski. W 1998 poświęcono tablicę upamiętniającą starogardzkie Bractwo Kurkowe[11], a w 2019 – Danutę Siedzikównę[12].

Galeria[edytuj | edytuj kod]

  • Wieża
    Wieża
  • Ołtarz
    Ołtarz
  • Organy i chór
    Organy i chór

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2013-07-04].
  2. ↑ Zbigniew Potocki, Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Starogardzie Gdańskim dawniej i dziś, 2018, s. 12–16, ISBN 978-83-64224-17-1 (pol.).
  3. ↑ Zbigniew Potocki, Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Starogardzie Gdańskim dawniej i dziś, 2018, s. 17–24, ISBN 978-83-64224-17-1 (pol.).
  4. ↑ Zbigniew Potocki, Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Starogardzie Gdańskim dawniej i dziś, 2018, s. 25–26, ISBN 978-83-64224-17-1 (pol.).
  5. ↑ Zbigniew Potocki, Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Starogardzie Gdańskim dawniej i dziś, 2018, s. 26–28, ISBN 978-83-64224-17-1 (pol.).
  6. ↑ Zbigniew Potocki, Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Starogardzie Gdańskim dawniej i dziś, 2018, s. 29–32, ISBN 978-83-64224-17-1 (pol.).
  7. ↑ Zbigniew Potocki, Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Starogardzie Gdańskim dawniej i dziś, 2018, s. 38, ISBN 978-83-64224-17-1 (pol.).
  8. ↑ Urząd Miasta Starogard Gdański: Starogard Gdański – zabytki. [dostęp 2013-12-27].
  9. ↑ Zbigniew Potocki, Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Starogardzie Gdańskim dawniej i dziś, 2018, s. 42–43, ISBN 978-83-64224-17-1 (pol.).
  10. ↑ Zbigniew Potocki, Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Starogardzie Gdańskim dawniej i dziś, 2018, s. 43, ISBN 978-83-64224-17-1 (pol.).
  11. ↑ Zbigniew Potocki, Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Starogardzie Gdańskim dawniej i dziś, 2018, s. 44–55, ISBN 978-83-64224-17-1 (pol.).
  12. ↑ Odsłonięcie tablicy pamiątkowej Danuty Siedzikówny „Inki” w Starogardzie Gdańskim [online], dzieje.pl [dostęp 2024-05-11] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kościół_św._Katarzyny_w_Starogardzie_Gdańskim&oldid=73757660”