Krzyżowniczka
Crucianella maritima | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj |
krzyżowniczka | ||
Nazwa systematyczna | |||
Crucianella L. Sp. Pl.: 109 (1753)[3] | |||
Typ nomenklatoryczny | |||
C. latifolia Linnaeus[4] | |||
Synonimy | |||
|
Krzyżowniczka, krzyżownik[5] (Crucianella L.) – rodzaj roślin z rodziny marzanowatych. Obejmuje 30 gatunków[3]. Występują one w basenie Morza Śródziemnego – w południowej Europie (na tym kontynencie rośnie 8 gatunków[6]) i północnej Afryce oraz w zachodniej Azji, na wschodzie sięgając po Iran, Afganistan, Kirgistan i Kazachstan[3].
Rośliny te rosną w suchych siedliskach, w miejscach widnych[7], piaszczystych, kamienistych i skalistych, zarówno nad brzegami mórz, jak i w górach[8].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Rośliny roczne i byliny, zielne i drewniejące u nasady[7]. Pędy i ich rozgałęzienia długie, cienkie, zwykle czworokątne[9].
- Liście
- Dolne wyrastają w okółkach po 4–8[7], z nitkowatymi przylistkami, górne naprzeciwległe, bez przylistków. Blaszka zwykle równowąska do lancetowatej, rzadziej owalna do jajowatej[9].
- Kwiaty
- Zebrane w kłos szczytowy, z węzłów wyrastają pojedynczo, są siedzące lub krótkoszypułkowe, wsparte dwiema przysadkami. Kielich jest zredukowany, czasem brak go zupełnie. Korona wąskorurkowata, na końcu z 4–5 łatkami, często odgiętymi i zakończonymi szczecinką[7], barwy różowej lub niebieskawej[9]. Pręcików jest 4–5, zakończonych równowąskimi pylnikami. Zalążnia ścieśniona[9]. Szyjka słupka dwudzielna, o nierównych ramionach zakończonych główkowatymi znamionami[7], zwykle wystającymi z korony[9].
- Owoce
- Rozłupnie rozpadające się na dwie jednonasienne rozłupki, nagie i zwykle wąskojajowate[7], rzadko kulistawe[9].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny marzanowatych (Rubiaceae), a w jej obrębie zaliczany jest do podrodziny Rubioideae i plemienia Rubieae[10]. Rodzaj jest siostrzany względem grupy obejmującej sekcję Cruciana z rodzaju marzanka Asperula i rodzaj kozłówka Phuopsis. Bazalną pozycję dla tej grupy zajmuje rodzaj Callipeltis, ale cały klad jest zagnieżdżony w gradzie obejmującym różne sekcje rodzaju Asperula i Galium[11].
- Wykaz gatunków[3]
- Crucianella aegyptiaca L.
- Crucianella angustifolia L. – krzyżowniczka wąskolistna[5]
- Crucianella arabica Schönb.-Tem. & Ehrend.
- Crucianella baldschuanica Krasch.
- Crucianella bithynica Boiss.
- Crucianella bucharica B.Fedtsch.
- Crucianella chlorostachys Fisch. & C.A.Mey.
- Crucianella ciliata Lam.
- Crucianella disticha Boiss.
- Crucianella divaricata Korovin
- Crucianella exasperata Fisch. & C.A.Mey.
- Crucianella filifolia Regel & Schmalh.
- Crucianella gilanica Trin.
- Crucianella graeca Boiss.
- Crucianella hirta Pomel
- Crucianella imbricata Boiss.
- Crucianella kurdistanica Malin.
- Crucianella latifolia L.
- Crucianella macrostachya Boiss.
- Crucianella maritima L.
- Crucianella membranacea Boiss.
- Crucianella parviflora Ehrend.
- Crucianella patula L.
- Crucianella platyphylla Ehrend. & Schönb.-Tem.
- Crucianella sabulosa Korovin & Krasch.
- Crucianella schischkinii Lincz.
- Crucianella sintenisii Bornm.
- Crucianella sorgerae Ehrend.
- Crucianella suaveolens C.A.Mey.
- Crucianella transjordanica Rech.f.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-06-22] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-06-22] (ang.).
- ↑ a b c d e Crucianella L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-22].
- ↑ Crucianella L.. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-06-22].
- ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 63. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ David J. Mabberley , Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 249, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ a b c d e f T.G. Tutin, V.H. Heywood, i in.: Flora Europaea. Vol. 4. Cambridge, London, New York, Melbourne: Cambridge University Press, 1976, s. 3.
- ↑ Marjorie Blamey , Christopher Grey-Wilson , Wild flowers of the Mediterranean, London: A & C Black, 2004, s. 179, ISBN 0-7136-7015-0, OCLC 56888046 .
- ↑ a b c d e f S. Nazimuddin, M. Qaiser: Crucianella L.. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-06-22].
- ↑ Genus Crucianella L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-22].
- ↑ Li-E Yang, Ying Meng, De-Li Peng, Ze-Long Nie, Hang Sun. Molecular phylogeny of Galium L. of the tribe Rubieae (Rubiaceae) – Emphasis on Chinese species and recognition of a new genus Pseudogalium. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 126, s. 221-232, 2018. DOI: 10.1016/j.ympev.2018.04.004.