Nielęgowo
52°02′15″N 16°39′25″E/52,037500 16,656944| wieś | |
.jpg) Centrum wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2009) |
142[2] |
| Strefa numeracyjna |
65 |
| Kod pocztowy |
64-000[3] |
| Tablice rejestracyjne |
PKS |
| SIMC |
0371713 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kościan  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kościańskiego  | |
| 52°02′15″N 16°39′25″E/52,037500 16,656944[1]
| |
Nielęgowo – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie kościańskim, w gminie Kościan[4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od końca XIII wieku. Wymieniona w dokumencie zapisanym po łacinie z 1278 Nielągow, 1404 Nelangowo, 1413 Nielangowo, 1445 Nyelangowo, 1462 Nyeląngowo, 1471 Nyelagowo, 1530 Nyelegowo, 1580 Nieliengowo[5].
Okolice miejscowości były zasiedlone jednak wcześniej niż odnotowują to archiwalne, historyczne zapisy. W pobliżu wsi odkryto cmentarzysko wczesnośredniowieczne[5].
Miejscowość była wsią szlachecką i należała do lokalnej szlachty wielkopolskiej z rodu Gryżyńskich. W 1445 należała do powiatu kościańskiego Korony Królestwa Polskiego, a w 1510 znajdowała się w parafii Gryżyna[5].
W 1298 odnotowany został kopiec węgielny rozdzielający Przesiekę Starą, Gniewowo oraz Nielęgowo stojący na wzgórzu za gajem zwanym Warist[5].
W początku XV wieku miejscowość należała do Gryżyńskich. W 1404 woźny sądu ziemskiego w imieniu własciciela Jana Gryżyńskiego zapowiedział pastwiska, lasy i drogi w dziedzinach Lubosz, Węgliny, Nielęgowo i Łęka Wielka. W 1415 woźny sądowy zapowiedział w imieniu syna Jana Borka Gryżyńskiego pastwiska, drogi, gaje i lasy we wsiach Węgliny, Racat, Lubosz, Nielęgowo, Łęka Wielka i Gaj. W 1467 bracia Jan, Maciej-Mościc i Andrzej Gryżyńscy podzielli się dobrami: Jan otrzymał Gryżynę i część Nielęgowa wraz z młynem wodnym. W 1470 Andrzej Gryżyński właściciel wsi Gryżyna, Racot, Nielęgowo, Jezierzyce, Grotniki, Dłużyna, Węgliny, Charbielin i Darnowo pozwany został o 3 grzywny i jeden wiardunek przez Tomisława Kluczewskiego. W 1471 Jan Gryżyński zapisał swojej żonie Annie 200 grzywien posagu oraz wiana na Gryżynie oraz na Nielęgowie[5].
W 1487 syn Jana Andrzej Gryżyński w obecności opiekuna Andrzeja Włocha z Łodzi zapisał prałatom oraz kanonikom w katedrze poznańskiej czynsz 3,5 grzywny na Gryżynie i na Nielęgowie. W 1489 zapisał także żonie Barbarze Iłowieckiej po 300 grzywien posagu oraz wiana na Gryżynie i Nielęgowie. W 1512 Andrzej Gryżyński dał swe wsie Gryżynę i Nielęgowo Maciejowi Gostyńskiemu, a w zamian otrzymał wieś Drzęczewo oraz czynsz 8 grzywien i 3 wiardunków ze wsi Brzezie koło Gostynia[5].
Miejscowość odnotowana została również w rejestrach podatkowych. W 1510 w Nielęgowie było 8 łanów osiadłych i 6 kwart roli opuszczonych. W 1513 miała miejsce wizytacja wsi dokonana przez kanonika poznańskiego Andrzeja Jurgizeta z Naramowic z powodu ciążących na wsi czynszów dla kat. poznańskiej. We wsi było 7,5 łana, jeden łan sołecki, karczma, która miała jedną kwartę roli i płaciła pół kopy czynszu, 3 zagrody opuszczone. Pobierano opłaty od kmieci z jednego łanu w wysokości jednej grzywny, dwóch miar owsa, dwóch kapłonów, 0,5 kopy jaj. We wsi nie było folwarku. Pan miał piękne łąki, sprzedawał z nich siano za 3 lub 4 grzywny, a za wynajem pastwisk otrzymywał ok. jedną grzywnę. W 1530 miał miejsce pobór od 4 łanów oraz karczmy. W 1563 pobrano podatki od 5,5 łana oraz od 1,5 łana sołeckiego. W 1581 miał miejsce pobór od 6 łanów oraz od dwóch komorników[5].
W rejestrze z lat 1580–1581 wieś występowała pod nazwą Nielengowo i podlegała parafii w Gryżynie[6]. Wieś Nieliengowo położona była w 1581 roku w powiecie kościańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[7].
W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana jako Nielęgowo należała do wsi większych w ówczesnym powiecie Kosten rejencji poznańskiej[8]. Nielęgowo należało do okręgu kościańskiego tego powiatu i stanowiło część majątku Osiek, który należał wówczas do Karola Zakrzewskiego[8]. Według spisu urzędowego z 1837 roku Nielęgowo liczyło 124 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 13 dymów (domostw)[8]. Ponadto wzmiankowana była posada leśna o nazwie Nielęgowskie Goruszki, gdzie w dwóch chatach mieszkało 17 osób[8].
W latach 80. XIX wieku Nielęgowo leżało w gminie Osiek, liczyło 9 domostw i 133 mieszkańców[6]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa leszczyńskiego[9].
Zabytki i turystyka[edytuj | edytuj kod]
Ochronie podlega zabytkowy dwór z pocz. XX wieku z otaczającym go parkiem[10]. Skrajem wsi przebiega czarny szlak pieszy ze Śmigla nad jezioro Wonieść[9].
Na wschód od wsi przepływa Kanał Wonieść[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 86766
- ↑ woj. wielkopolskie >> pow. kościański >> gmina Kościan. Wszystkie dane dla miejscowości Nielęgowo. [w:] Bank Danych Lokalnych [on-line]. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2014-10-25].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 822 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1372, 13 lutego 2013. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-10-25].
- ↑ a b c d e f g Gąsiorowski 1993 ↓, s. 259–260.
- ↑ a b Nielęgowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 79.
- ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, Wielkopolska t. I, Warszawa 1883, s. 68.
- ↑ a b c d Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 210.
- ↑ a b c Alicja Dziewulska, Jan Maj: Kościan: mapa topograficzna Polski. Wydanie turystyczne. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne, 1997. ISBN 83-7135-149-6.
- ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 85. [dostęp 2014-10-25].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Antoni Gąsiorowski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. III L-Q, zeszyt 1, hasło „Nielęgowo”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 1993, s. 259–260.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Nielęgowo w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu”
- Nielęgowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 79.
| Wsie |
|
|---|---|
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Przysiółki | |
| Integralne części wsi |
|
