Ośmiostopowiec jambiczny
Ośmiostopowiec jambiczny – format wiersza sylabotonicznego, zasadniczo szesnastozgłoskowy, lub w przypadku hiperkataleksy siedemnastozgłoskowy, w którym akcenty padają na sylaby parzyste[1].
Schemat ośmiostopowca jambicznego przedstawia się sSsSsSsS||sSsSsSsS(s).
Ośmiostopowiec jambiczny występuje w literaturze polskiej stosunkowo rzadko. Został on użyty między innymi przez Leopolda Staffa w wierszu Dzwony i przez Bolesława Leśmiana w balladzie Dziewczyna, o czym pisał jako pierwszy Kazimierz Wyka[2].
Chowałem dzwony w piersi mej; ponure, groźne, głuche dzwony,
Drzemiące niby w mrocznej mgle dzwonnicy cichej, opuszczonej.
Czuwałem trwożnie nad ich snem, bo byłem w sercu pełen lęku,
By się nie zbudził śpiący spiż z huraganowym echem jęku;
Czuwałem trwożnie nad ich snem tłoczącym, ciężkim jakby ołów,
Kochałem bowiem senny czar opustoszałych już kościołów. (Leopold Staff, Dzwony)
I runął mur, tysiącem ech wstrząsając wzgórza i doliny!
Lecz poza murem – nic i nic! Ni żywej duszy, ni Dziewczyny!
Niczyich oczu ani ust! I niczyjego w kwiatach losu!
Bo to był głos i tylko – głos, i nic nie było, oprócz głosu!
(Bolesław Leśmian, Dziewczyna)
Antoni Lange użył tego formatu w przekładzie epizodu z Mahabharaty Nal i Damajanti:
Był sobie król, imieniem Nal, syn Wiraseny, walny w dłoni,
Wszech pożądanych pełny cnót, foremny ciałem, świadom koni,
Królewskich mężów rzeszy stał na czele, niby młody bóg –
Ponad wszystkiemi wzwyż a wzwyż, jako promienny słońca łuk[3].
Ośmiostopowiec jambiczny może też występować w postaci wyraźnie dwudzielnej, z hiperkataleksą zarówno w średniówce, jak i klauzuli. Osiąga wtedy rozmiar symetrycznego osiemnastozgłoskowca.
Schemat ośmiostopowca jambicznego dwudzielnego przedstawia się sSsSsSsSs||sSsSsSsSs.
Format ten pojawia się na przykład w tłumaczeniach z angielskiego, gdzie służy za odpowiednik jambicznego siedmiostopowca[4]. Witold Dąbrowski wykorzystał ten format w przekładzie z poezji ormiańskiej:
Losie zdradziecki! Ty na ziemie strącasz na powrót z wysokości
I w jednej chwili wstrzymać umiesz szybki kołowrót doczesności[5].
- Frik, Koło fortuny
W literaturze anglojęzycznej ośmiostopowiec jambiczny w przeplocie z siedmiostopowcem zastosował amerykański poeta Abel Beach w wierszu Autumn
We note the changing winds and skies as Autumn sere draws near, When garnered sheaves and scattered leaves each tell the tale of summer past;
Pomona's smiling fruits beguile the closing year with cheer. And Ceres pours her harvest stores o'er broad and happy lands at last[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wiktor Jarosław Darasz, Mały przewodnik po wierszu polskim, Kraków, 2003, s. 73.
- ↑ Kazimierz Wyka, Bolesław Leśmian. Dwa utwory, [w:] Liryka polska. Interpretacje, red. Jan Prokop i Janusz Sławiński, Gdańsk 2001, s. 264.
- ↑ Nal i Damajanti. Baśń staroindyjska z ksiąg Maha-Bharaty. Z sanskrytu przełożył A. Lange, Warszawa 1906.
- ↑ Wiktor Jarosław Darasz, o.c.,s. 73-74.
- ↑ Stara poezja armeńska. Wybrał, wstępem i przypisami opatrzył Andrzej Mandalian, Warszawa, 1970, s. 76.
- ↑ Abel Beach: Western airs: choice selections from the miscellaneous poems. Archive.org. s. 70. [dostęp 2016-11-24]. (ang.).