Panklastyt
Panklastyt – ciekły materiał wybuchowy złożony z ciekłego paliwa oraz ciekłego tetratlenku diazotu (N
2O
4) jako utleniacza. Paliwem mogą być np. disiarczek węgla, nafta, benzyna, oleje roślinne itp. i ich mieszaniny. Wg opisów z XIX w. panklastyty są odporne na uderzenie i ogień (ulegają spaleniu, a nie wybuchowi), a do wybuchu konieczne jest zastosowanie detonatora[1][2][3]. Ich niekorzystną cechą jest generowanie podczas wybuchu dużych ilości szkodliwych tlenków azotu, co stanowi zagrożenie dla środowiska i osób znajdujących się w pobliżu miejsc wykonywania wybuchów[4].
Panklastyty zostały opracowane przez francuskiego chemika Eugène’a Turpina w 1878 r.[1]
Typy panklastytów[edytuj | edytuj kod]
W zależności od zastosowanego paliwa, Turpin podzielił panklastyty na 4 grupy[5]:
- 1. Zawierające disiarczek węgla, CS
2. - 2. Zawierające węglowodory:
- 1) produkty z przeróbki ropy naftowej (oleje, nafta, benzyna, eter naftowy i in.)
- 2) produkty z przeróbki węgla kamiennego (benzen, toluen, ksyleny, naftalen, smoła pogazowa i in.).
- 3. Zawierające tłuszcze:
- 1) oleje roślinne
- 2) tłuszcze zwierzęce (masło, łój, smalec itp.)
- 3) produkty z przeróbki tłuszczów (triacyloglicerole, margaryna, gliceryna itp.)
- 4) produkty zwierzęce zawierające tkankę tłuszczową (nóżki wołowe, nóżki baranie, ryby, wątroba dorsza, spermacet itp.).
- 4. Zawierające nitrozwiązki (nitrobenzen, nitroksylen, nitroanilina itp.). Tego typu mieszaniny są najbardziej stabilne i były uważane przez Turpina za szczególnie nadające się do zastosowań militarnych[5]. Przykładowy skład to 30% nitrobenzenu i 70% N
2O
4[6].
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Przed 1920 r. Niemcy podjęły próby zastosowania panklastytu jako ładunku do pocisków. Oba składniki znajdowały się w osobnych pojemnikach szklanych, które rozbijały się w chwili wystrzału, umożliwiając wymieszanie zawartości. Pomimo bardzo dużej energii wybuchu nie weszły do użycia za względu na niewygodę w operowaniu ciekłymi składnikami uwalniającymi trujące opary[7]. Z kolei Francja podczas I wojny światowej, ze względu na trudności w zaopatrzeniu, uniemożliwiające produkcję wystarczających ilości standardowych materiałów wybuchowych, stosowała panklastyt do wypełniania bomb lotniczych[8].
Stosowany jest także jako rakietowy materiał pędny[potrzebny przypis].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b La panclastite, „Manuel général de l'instruction primaire. Journal Hebdomadaire des Instituteurs et des Institutrices”, 8 (8, suplement nr 3), 1884, s. 33-35 [dostęp 2021-04-11] (fr.).
- ↑ Panclastite, „Scientific American”, 12 kwietnia 1884, s. 227 [dostęp 2021-04-12] (ang.).
- ↑ Panclastite, „Nature”, 34 (863), 1886, s. 32–33, DOI: 10.1038/034032a0 [dostęp 2021-04-12] (ang.).
- ↑ Grzegorz Rarata, Jaromir Smętek, Explosives based on hydrogen peroxide – A historical review and novel applications, t. 8, 2016, 56−62 [dostęp 2021-04-11] (ang.).
- ↑ a b Eugène Turpin, Notice sur la Panclastite. Nouvelle section explosifs, Paris: E. Bernard & Cie, 1882 [dostęp 2021-04-12] (fr.).
- ↑ Panclastit, [w:] Rudolf Meyer, Josef Köhler, Axel Homburg, Explosives, wyd. 5, Wiley, 2002, s. 412, DOI: 10.1002/3527600515, ISBN 978-3-527-30267-3 (ang.).
- ↑ Arthur Marshall, Dictionary of explosives, Blakiston, 1920, s. 70–71 [dostęp 2021-04-12] (ang.).
- ↑ French Chemical Industry during the War, „The Technical Review”, 7 (1), 1920, s. 34 [dostęp 2021-04-12] (ang.).