Poręba Wielka (powiat oświęcimski)
wieś | |
Kościół pw. św. Bartłomieja | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Wysokość |
240 m n.p.m. |
Liczba ludności (2022) |
2409[2] |
Strefa numeracyjna |
33 |
Kod pocztowy |
32-600[3] |
Tablice rejestracyjne |
KOS |
SIMC |
0063940 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Oświęcim | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |
Położenie na mapie powiatu oświęcimskiego | |
50°00′37″N 19°16′56″E/50,010278 19,282222[1] |
Poręba Wielka – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie oświęcimskim, w gminie Oświęcim. Znajduje się na południowo-wschodniej dolince potoku Macocha[4], w sąsiedztwie licznych stawów hodowlanych.
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0063957 | Dąbrowy-Gaj | część wsi |
0063963 | Kasia | część wsi |
0063970 | Kmiecie | część wsi |
0063986 | Lachetówka | część wsi |
0063992 | Odnoga | część wsi |
0064000 | Podlesie | część wsi |
0064017 | Podstawie | część wsi |
0064023 | Pólka | część wsi |
0064030 | Przedzieleń | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Poręba została lokowana na surowym korzeniu w sąsiedztwie Grojca i Włosienicy na mocy dokumentu lokacyjnego z 1285 roku[7]. Początkowo nazywała się Sępnia. Została wzmiankowana w spisie świętopietrza parafii dekanatu Oświęcim diecezji krakowskiej z 1326 roku pod nazwą Paromba[8].
W dokumencie sprzedaży księstwa oświęcimskiego Koronie Polskiej przez Jana IV oświęcimskiego wystawionym 21 lutego 1457 roku miejscowość wymieniona została jako Poramba[9].
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa bielskiego.
Miejscowość dwukrotnie odwiedził polski malarz Artur Grottger. Latem 1858 roku spędzał wakacje u pp. Bobrowskich[10], a w 1866 roku pracował w miejscowości nad jednym z cykli swoich rysunków pt. „Wojna”[11].
Oświata[edytuj | edytuj kod]
W 1911 roku w Porębie Wielkiej powstała szkoła. Mieściła się ona najpierw w organistówce, później w obecnym budynku przedszkola (przebudowanym w latach 1993–1994 roku) od 1951 roku w byłym pałacu Tyszkiewiczów adaptowanym na szkołę w 1958 roku[4]. W 2018 roku otwarto jednak nową placówkę która służy do dzisiaj.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[12].
- Kościół pw. św. Bartłomieja, cmentarz wraz z drzewami.
Kościół późnogotycki, drewniany z XVI wieku, z wieżą dostawioną w 1644 roku. - Dwór, otoczenie, drzewostan.
Dawny pałac w stylu eklektycznym z elementami mauretańskim wybudowany przez Wincentego Bobrowskiego według projektu Franciszka Marii Lanciego z roku 1840. W 2024 roku urząd gminy Oświęcim planuje przebudowę pałacu na tymczasowy dom pobytu dla osób starszych.[13]
Komunikacja autobusowa[edytuj | edytuj kod]
- MZK Oświęcim
- PKSiS Oświęcim S.A.
Linie MZK Oświęcim[edytuj | edytuj kod]
- Oświęcim – Poręba Granica (linia: 18)
- Poręba Granica – Oświęcim (linia: 18)
Linie PKSiS Oświęcim[edytuj | edytuj kod]
- Osiek Dom Ludowy – Polanka – Poręba – Oświęcim Muzeum
- Oświęcim Muzeum – Poręba – Polanka – Osiek Dom Ludowy
- Osiek Dom Ludowy – Polanka – Poręba (pólka) – Polanka – Oświęcim Muzeum
- Oświęcim Muzeum – Poręba – Poręba (granica) – Polanka – Osiek Dom Ludowy
Osoby związane z miejscowością[edytuj | edytuj kod]
- Księżna Cecylia Lubomirska – żona Gabriela de Burbon Sycylijskiego[14].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 108637
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 955 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ a b Historia [online], porebawielka.gminaoswiecim.pl [dostęp 2022-10-14] (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Wojciech Janusz: 725 lat Jawiszowic. Panorama najdawniejszych dziejów miejscowości na pograniczu śląsko-małopolskim. Jawiszowice: 2010, s. 18.
- ↑ Monumenta Poloniae Vaticana T.1 Acta Camerae Apostolicae. Vol. 1, 1207-1344. Jan Ptaśnik (redakcja). Cracoviae: Sumpt. Academiae Litterarum Cracoviensis, 1913, s. 147-150.
- ↑ Krzysztof Rafał Prokop: Księstwa oświęcimskie i zatorskie wobec Korony Polskiej w latach 1438-1513. Dzieje polityczne. Kraków: PAU, 2002, s. 151. ISBN 978-8388857-31-7.
- ↑ „Grottger. Wystawa w 150. rocznicę urodzin i 120. rocznicę śmierci artysty”, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 1988, str. 12
- ↑ Wiesław Juszczak, Artur Grottger, Pięć cyklów, Warszawa: Arkady, 1959, s. 19
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-01] .
- ↑ https://oswiecim.naszemiasto.pl/dawny-dworek-w-porebie-wielkiej-bedzie-sluzyl-seniorom-z/ar/c1-9259235
- ↑ Cecylia Lubomirska (1907-2001) [online], www.chronologia.pl [dostęp 2022-10-14] .