Portal:Śródziemie/Artykuł miesiąca/2013

Zestawienie artykułów prezentowanych w Portalu Śródziemie w rubryce Artykuł miesiąca w 2013 roku.

Styczeń

Bilbo Baggins – hobbit z Shire’u, właściciel Bag End w Hobbitonie. Podróżnik, uczony, Powiernik Pierścienia od czasu pamiętnej wyprawy Thorina Dębowej Tarczy do Ereboru.

Był jedynym dzieckiem Bunga Bagginsa i jego żony Belladonny z domu Tuk. Po śmierci rodziców wiódł spokojne, dostatnie życie. Cieszył się powszechnym szacunkiem w okolicy. Jego młodzieńcze zainteresowanie elfami i przygodami od dawna niczym się nie przejawiało, gdy pewnego dnia spotkał u drzwi swego domu Gandalfa Szarego, czarodzieja, którego znał z czasów dzieciństwa.

Ku wielkiemu zdziwieniu samego Bilba krótka rozmowa z przybyszem zaowocowała najpierw ugoszczeniem w domu hobbita trzynastu krasnoludów pod wodzą słynnego Thorina, a następnie udziałem Bagginsa w ich wyprawie na wschód, po skarby Samotnej Góry, strzeżone przez smoka Smauga.

Ta eskapada, która miała służyć jedynie plemieniu Durina, okazała się niezwykle ważnym wydarzeniem dla całego Śródziemia, a to za sprawą samego Bilba, który w podziemiach korytarzach goblinów, w Górach Mglistych, znalazł złoty pierścień.

Luty

Frodo Baggins – hobbit z Shire’u, właściciel Bag End w Hobbitonie. Krewny Bilba Bagginsa, usynowiony przez niego. Powiernik Pierścienia i bohater Wojny o Pierścień.

Był jedynym dzieckiem Droga Bagginsa i Primuli z domu Brandybuck. Po tragicznej śmierci rodziców wychowywał się u rodziny matki, w Bucklandzie, do czasu, gdy Bilbo nie roztoczył nad nim swojej opieki. Frodo, po części pod jego wpływem, wykazywał zainteresowanie ludami i wieściami z szerokiego świata, opanował też w pewnym stopniu języki elfów, sindarin i quenyę. Był też bardziej skłonny do refleksji niż większość pobratymców.

Po opuszczeniu przez Bilba Shire’u, Frodo żył samotnie, acz radośnie, przyjaźnił się z kilkoma młodszymi hobbitami, m.in. Pippinem Tukiem i Merrym Brandybuckiem. Ta spokojna egzystencja została przerwana w 3018 roku Trzeciej Ery, kiedy to czarodziej Gandalf Szary, odkrył, iż magiczny klejnot pana Bagginsa, zostawiony mu przez Bilba, to Jedyny Pierścień Saurona.

Marzec

Fëanor – jedna z najważniejszych postaci w historii Ardy, elf z plemienia Ñoldorów.

Był jedynym synem Finwëgo i Míriel. Wyjątkowo dobrze się rozwijał, był niezwykle piękny, wysoki, miał czarne włosy. Władczy i uparty, we wszystkich dążeniach okazywał zapał i stałość, niezwykłą przenikliwość i zręczność. Jeszcze jako młodzieniec udoskonalając pismo Rúmila, zwane sarati, stworzył nowy system – tengwar. Największe zdolności objawił w sztuce kuźniczej i zdobniczej.

Dziełem życia Fëanora były Silmarile, trzy klejnoty w których zamknął blask Dwóch Drzew Valinoru. Jednak z powodu jego dumy, niechęci od przyrodnich braci, Fingolfina i Finarfina oraz knowań Melkora, nie dane mu było w spokoju cieszyć się życiem w Nieśmiertelnych Krainach.

Gdy Dwa Drzewa, zostały zniszczone, a Władca Ciemności skradł Silmarile, Fëanor podburzył pozostałych Ñoldorów i na ich czele ruszył do Śródziemia, które stało się areną wyniszczających Wojen o Klejnoty.

Kwiecień

Godła przeciwników

Arnor

Mordor

Bitwa na polach Gladden – jedna z najważniejszych batalii w historii Śródziemia, stoczona 4 października 2 roku Trzeciej Ery, między siłami Dúnedainów z Arnoru a orkami z Barad-dûr i Gór Mglistych.

Starcie to miało miejscu już po pokonaniu Saurona przez Ostatni Sojusz. Oddział Isildura, władcy Arnoru i Gondoru, w trackie marszu został zaatakowany przez żołdaków Władcy Ciemności, którzy nic nie wiedzieli o klęsce swego pana, odcięci od Mordoru. Na wschodnim brzegu Anduiny, opodal pól Gladden, wojownicy z Arnoru zostali otoczeni i wycięci w pień przez orków. Sam Isildur próbował uciec, niewidzialny dzięki Jedynemu Pierścieniowi, lecz ten zsunął mu się z palca. Władca Dúnedainów został zauważony przez przeciwników i zginął, przeszyty strzałami. Natomiast Pierścień przepadł w wodach Anduiny na prawie dwa i pół tysiąca lat.

We Władcy Pierścieni Tolkien bardzo ogólnie przedstawił przebieg tego starcia. z kolei tekst Pierścienie Władzy i Trzecia Era, zawarty w Silmarillionie, również krótko relacjonuje to wydarzenie, z jedną różnicą w stosunku do informacji z powieści - atak orków następuje na obóz Isildura, a nie na jego oddział w marszu. Pełny opis bitwy, opowiadanie Klęska na polach Gladden, opublikował Ch. Tolkien w zbiorze Niedokończone opowieści.

Maj

Christopher był trzecim i najmłodszym z synów J. R. R. i Edith Tolkienów. Urodził się w 1924 roku, w Leeds. Wychowywał się i uczęszczał do szkół w Oksfordzie. Następnie podjął studia z zakresu anglistyki na tamtejszym uniwersytecie, przerwane w trakcie II wojny światowej, służbą w RAF-ie, w Afryce Południowej. Po zakończeniu studiów już po wojnie, został wykładowcą Uniwersytetu Oksfordziego, zajmując się językami staroangielskim, średnioangielskim i staronordyckim. Był jednym z członków grupy Inklingów.

W 1975 roku zrezygnował z pracy naukowej, by zająć się uporządkowaniem i publikacją literackiej spuścizny ojca, która pozostała w rękopisach. Owocem tych prac było wydanie m.in. Silmarillionu (1977), Niedokończonych opowieści (1980) czy dwunastotomowego cyklu The History of the Middle-earth (1983 – 1996).

Czerwiec

Nirnaeth Arnoediad – piąta z wielkich Bitew o Beleriand, stoczona w 473 roku Pierwszej Ery, pomiędzy wojskami Eldarów i Edainów, skupionymi pod sztandarem Ligi Maedhrosa, a armiami Morgotha.

Nazwa tego starcia pochodzi z sindarinu i oznacza Łzy nieprzeliczone, zakończyła się bowiem tak wielką klęską elfów i ludzi, że żadna opowieść ani pieśń nie była zdolna wysłowić ogromu poniesionych w niej strat. Władca Ciemności, posługując się podstępem i zdradą, odniósł pełny triumf.
Państwo Fingona przestało istnieć i Hithlum został zajęty przez Easterlingów, poddanych Morgotha. Synowie Fëanora, po utracie swoich ziem, błąkali się po dzikich puszczach u stóp Ered Lindon, wśród Elfów Zielonych z Ossiriandu, odarci z dawnej mocy i chwały.

W bitwie brał udział Húrin Thalion, co wpłynęło losy na całej jego rodziny.

Lipiec

Palantíry – kryształy służące do komunikacji między osobami, jak i do oglądania wybranych przez spoglądającego miejsc, często bardzo odległych. Nie można było nic usłyszeć przez palantír, lecz możliwe było odczytywanie tych myśli drugiej osoby, które chciała przekazać. Kryształy te, w liczbie ośmiu, były najprawdopodobniej dziełem Fëanora, wielkiego rzemieślnika i mistrza wiedzy wśród Ñoldorów Pierwszej Ery.

W Drugiej Erze elfowie z Nieśmiertelnych Krain przekazali siedem spośród nich Amandilowi, przywódcy wiernych Númenorejczyków. Jego syn, Elendil, zabrał je ze sobą, gdy uciekał z zatopionego Númenoru do Śródziemia. Tam rozdzielił je pomiędzy królestwa, Arnor i Gondor, które założył z synami, Isildurem oraz Anárionem.

W ciągu kolejnych stuleci Trzeciej Ery część kryształów przepadła i pozostały tylko cztery. Trzy spośród nich miały znaczący wpływ na losy Wojny o Pierścień.

Sierpień

The History of Middle-earth – dwunastotomowy zbiór tekstów J. R. R. Tolkiena, pod redakcją jego syna, Christophera. W cyklu tym zaprezentowano kolejne etapy tworzenia mitologii Środziemia, począwszy od 1916 roku po 70. XX wieku. Jedynie dwa pierwsze tomy, pod wspólnym tytułem Księga zaginionych opowieści, zostały wydane po polsku.

Wrzesień

Túrin – Adan z rodu Hadora, niedoszły władca Dor-lóminu. Był jedynym synem Húrina Thaliona i Morweny Eledhwen. Aby ukryć swoją tożsamość przybierał wiele imion – Neithan, Gorthol, Agarwaen syn Úmartha, Thurin, Adanedhel, Mormegil, Turambar.

Był bohaterem walk z siłami Morgotha, na granicach Doriathu, w Nargothrondzie i Brethilu. Jednak jego losy potoczyły się tragicznie. Wynikało to po części z błędów samego Túrina, lecz wiele działo się za sprawą Władcy Ciemności, który pragnął pognębić całą rodzinę i w ten sposób ukarać Húrina, wziętego do niewoli, a mimo to nie chcącemu ukorzyć się przed nim.

Październik

Rivendell – siedziba elfów, założona w trakcie wojny z Sauronem, w 1697 roku Drugiej Ery przez Elronda, który osiadł tam z grupą Gwaith-i-Mírdain, ocalałą po upadku Eregionu.

Położona na wschodnim krańcu Eriadoru, w głębokiej, ukrytej dolinie o stromych stokach u podnóża Gór Mglistych. Przez setki lat Rivendell było punktem oporu przeciw złym siłom działającym na północy Śródziemia, naturalną warownią, gdzie mogli schronić się elfowie, jak i Dúnedainowie. Zarazem było miejscem odpoczynku dla studzonych wędrowców, zwanym Ostatnim Przyjaznym Domem.

W 2941 roku Trzeciej Ery siedzibie Elronda gościła Kompania Thorina, podążająca w towarzystwie Gandafla Szarego na wschód, do Ereboru. Siedemdziesiąt siedem lat później, podczas Wojny o Pierścień, dotarł tam Frodo Baggins, i to w siedzibie Elronda, w trakcie Wielkiej Narady, podjął się zadania zniszczenia Jedynego Pierścienia w ogniu Góry Przeznaczenia.

Nazwa Rivendell jest angielską kalką sindarińskiego Imladris, co tłumaczy się na polski jako Głęboka Dolina w Rozpadlinie Gór. Oryginalnie w westronie, tłumaczonym w tekstach J. R. R. Tolkiena na angielski, nazwa tego miejsca brzmiała Karningul.

Listopad

Pierwsza Era – epoka w dziejach Śródziemia, czas dominacji elfów, jak i pojawienia się ludzi.

Rozpoczęła się wraz z przebudzeniem Quendich nad jeziorem Cuiviénen, a zakończyła ostatecznym pokonaniem Morgotha w Wojnie Gniewu. Dzielona na okresy Lat Valarów i Lat Słońca, trwała, zależnie od przyjętego mnożnika konwersji jednostek czasu, od 4902 do 65 390 lat słonecznych. Były to czasy o których opowiada Quenta Silmarillion, skupiając się na dziejach elfów i tych ludzi, którzy dotarli do Beleriandu i tam przyłączyli się do walki z Morgothem.

Wówczas to sławą okryli się liczni bohaterowie, o których pamięć przetrwała i do następnych er, a ich losy, szczęśliwe czy tragiczne, były żywe w wielu pieśniach. Byli to między innymi Lúthien i Beren, Fëanor, Fingolfin, Húrin Thalion, Túrin Turambar czy w końcu Eärendil. Czyny ich miały wielki wpływ na dalsze dzieje Ardy.

Pierwsza Era nazywana była też Dawnymi Dniami, Starszymi Dniami oraz Najstarszymi Dniami.

Grudzień

Bard – człowiek, potomek Giriona, władcy Dale i odnowiciel tego królestwa.

Żył w Esgaroth, gdzie określany był mianem ponurego. Twierdzono też, że przepowiadał wszelakie nieszczęścia. Mimo to ludzie szanowali go, był bowiem osobą mężną i uczciwą.

Bard dowiódł tego, gdy smok Smaug zaatakował Miasto na Jeziorze, chcąc je ukarać za pomoc okazaną Kompanii Thorina w wyprawie do Ereboru. Wówczas to stanął na czele obrony, a gdy już wszelka walka wydawała się daremna, oddał celny strzał z łuku i zabił bestię. W ten sposób utorował sobie drogę do odbudowania Dale i przywrócenia władztwa swego przodka.