Rękawiczka (bajka ludowa)
Znaczek pocztowy przedstawiający bohaterów ukraińskiej bajki ludowej "Rękawiczka" Ukrposzta, 2001 | |
Typ utworu |
Bajka ludowa |
---|---|
Wydanie oryginalne | |
Język |
Rękawiczka (ukr. Рукавичка) to tradycyjna ukraińska bajka ludowa, popularna w Ukrainie i dzięki tłumaczeniom na wiele języków znana także poza jej granicami. Jest to opowieść o zgubionej w lesie rękawiczce, którą znajdują zwierzęta i postanawiają w niej zamieszkać. Bajka obrazuje gościnność bohaterów tej historii i uczy dzielenia się i porozumienia z innymi nawet w ciężkich czasach[1].
Fabuła[edytuj | edytuj kod]
Istnieje wiele wariantów tej ukraińskiej bajki ludowej[2][3][4][5]. W każdym z nich człowiek (czasem w towarzystwie psa) zimową porą gubi w lesie rękawiczkę. Przeważnie to dziadek gubi rękawiczkę, są jednak i wersje, kiedy to dziecko (chłopiec) ją traci. Na porzuconą w śniegu rękawiczkę napotykają różne leśne zwierzęta i aby chronić się przed zimowym chłodem, po kolei się do niej wprowadzają za zgodą wcześniej już zamieszkałych bohaterów opowieści.
W różnych wersjach bajki pojawiają się różne zwierzęta chętne do zamieszkania w rękawiczce jednak zawsze kolejni bohaterowie są coraz większego rozmiaru. Przeważnie pierwszą mieszkanką rękawiczki jest Myszka, najmniejsza ze wszystkich zwierząt pojawiających się w bajce. Potem dołącza do niej Żabka, której Myszka pozwala ze sobą zamieszkać. Następni są Zając, po nim (w niektórych wersjach Dzik), Lisiczka i Wilk. Każde zwierzę prosi o zgodę lokatorów rękawiczki zanim się wprowadzi. Wreszcie pojawia się Niedźwiedź, który także chce zamieszkać w rękawiczce. Pozostali mieszkańcy rękawiczki pozwalają mu do siebie dołączyć. Niedźwiedź wpycha się do środka. Jednak rękawiczka ledwie może pomieścić kolejnego już i zarazem ostatniego mieszkańca. Ciasnota sprawia, że rękawiczka pęka a zwierzęta rozbiegają się po lesie. W niektórych wersjach bajki to kichnięcie bohatera jest przyczyną pęknięcia rękawiczki. W innych wersjach rękawiczka pozostaje cała a jej lokatorzy wyskakują z niej w strachu przed nadbiegającym rozszczekanym psem, po czym uciekają w popłochu. Opowieść kończy się, gdy właściciel rękawiczki znajduje ją sam albo z pomocą swego psa.
Bohaterowie[edytuj | edytuj kod]
Zwierzęcy bohaterowie bajki są tu spersonifikowani. Tak jak postaci z innych bajek i te postaci symbolizują jakąś cechę ich zachowania lub charakteru. I tak na przykład w wielu bajkach lis jest symbolem przebiegłości, wilk okrucieństwa, zając bojaźliwości, koń ciężkiej pracy i pies lojalności [2]. W „Rękawiczce” bohaterom zostały nadane rymujące się z ich gatunkiem imiona: „Myszka Skrobiłapka”, „Żabka Rechotuszka”, "Zając Długouszek", "Lisiczka Siostrzyczka", "Wilk Szary Brat", „Dziczysko Ostroklisko” i "Niedźwiedź Włóczyłapa”[2]. Imiona te mają podwójne znaczenie odzwierciedlając ich cechy charakteru i pozwalając czytelnikom wyobrazić sobie dokładnie każde zwierzę występujące w bajce[6].
Metaforyka[edytuj | edytuj kod]
Zwierzęta zamieszkujące rękawiczkę są do siebie przyjaźnie nastawione. Mimo tego, że kolejni pojawiający się bohaterowie są coraz więksi i choć rękawiczka robi się coraz ciaśniejsza a w związku z tym warunki mieszkaniowe są coraz trudniejsze, wszyscy starają się żyć w zgodzie i pozwalają nowym zwierzętom do siebie dołączyć (jak w ukraińskim przysłowiu, które mówi: Gdzie jest przyjaźń, tam nie jest ciasno). Można też powiedzieć, że bajka ukazuje gorzki urok długiego życia w ciasnych warunkach, gdzie każde stworzenie dąży do posiadania własnego nawet choćby i małego miejsca zamieszkania.
Według ukraińskiego badacza folkloru Wiktora Dawydiuka bajka ta odzwierciedla wyobrażenia na temat kalendarza dotyczące kolejności polowań na różne zwierzęta zgodnego z sezonem łowieckim. Wskazuje na to w szczególności liczba zwierząt, które przychodzą do rękawiczki, a jest ich przeważnie 7. Kalendarz łowiecki nie wymagał takiej precyzji jak kalendarz rolniczy i miał 7 miesięcy po 7 tygodni, które mają 7 dni, co opiera się na cyklu zmieniających się faz księżyca. Imię niedźwiedzia w ukraińskim oryginale „vedmid’ – nabrid” daje do zrozumienia, że to niedźwiedź, który nie zasnął w barłogu na zimę więc staje się ostatnim w roku obiektem polowania. Pojawienie się w bajce zwierząt domowych jak i tych nie z chowu przemysłowego wskazuje na nawarstwienie się czasów późniejszych kiedy to utrwaliła się i rozpowszechniła uprawa zbóż i hodowla zwierząt[7].
Tłumaczenia[edytuj | edytuj kod]
„Rękawiczka” została przetłumaczona na wiele języków, w tym na język angielski, polski, niemiecki, japoński, azerbejdżański i rosyjski[8].
Wydania książkowe po polsku[edytuj | edytuj kod]
Rękawica. Bajka ukraińska. Wydawnictwo Małysz, Moskwa. Ilustracje: E. Bułatow i O. Wasiljew. Wydawnictwo Nasza Księgarnia. Rok wydania 1976[9]
Rękawiczka. Ukraińska bajka ludowa dla dzieci w wieku przedszkolnym. Tłumaczenie: Mikołaj Durkiewicz. Ilustracje: Walentyna Melnyczenko. Wydawnictwo Wesełka , Kijów. Rok wydania: 1988. ISBN 5-301-00467-0[10]
Rękawiczka. Ukraińska bajka ludowa. Ilustracje: Romana Romanyszyn i Andrij Łesiw . Tłumaczenie: Katarzyna Kotyńska. Seria: Polecone z Zagranicy. Wydawnictwo Dwie Siostry. Wydanie pierwsze: 2019.[2]
Rękawiczka. The Glove. Рукавичка. Tekst: Janusz Kujawa. Ilustracje: Barbara i Tomasz Piątkowscy. Wydanie dwujęzyczne polsko-angielskie z dołączonym tekstem w języku ukraińskim (autor Viktoria Zadorozhna) i kartami pracy (bajka kamishibai). Wydawnictwo Kokoszka. Wydanie pierwsze: 2022. ISBN 978-83-960656-7-4
W kulturze masowej[edytuj | edytuj kod]
W 1996 roku Ukraińskie Studio Filmów Animowanych Ukranimafilm stworzyło w Ukrainie film animowany na podstawie bajki. (scenariusz i reżyseria N. Marchenkowa)[11].
W 2001 roku ukraińska instytucja państwowa zajmująca się świadczeniem usług pocztowych Ukrposzta wyemitowała serię znaczków pocztowych, na których zagościli bohaterowie ukraińskich bajek ludowych, w tym znaczek przedstawiający bohaterów „Rękawiczki”[12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Iryna Macko , Szczo nese u sobi ukrajinska narodna kazka abo czoho vczyt narodnyj folklor?, Mala Storinka, Ternopil, s. 1 [dostęp 2024-03-23] (ukr.).
- ↑ a b c Romana Romanyszyn i inni, Rękawiczka: ukraińska bajka ludowa, Wydanie I, Polecone z Zagranicy, Warszawa: Wydawnictwo Dwie Siostry, 2019, s. 1-24, ISBN 978-83-8150-044-9, OCLC 1129891712 [dostęp 2024-03-23] (pol.).
- ↑ The Mitten: Ukrainian Folktale [online], Tales from the Enchanted Forest, 30 kwietnia 2022 [dostęp 2024-03-24] (ang.).
- ↑ The magic mitten. Ukrainian Folk Tale. Read online on Fairy Tales Tree [online], Fairy Tale Tree, 8 kwietnia 2022 [dostęp 2024-03-24] (ang.).
- ↑ Jan Brett , The Mitten [online], janbrett.com [dostęp 2024-03-24] (ang.).
- ↑ Kozlowska L.M , Kazky pro twaryn [online], 2012 [dostęp 2024-03-23] (ukr.).
- ↑ Wikor Dawydiuk , Perwisna mifolohija ukrajiskoho folkloru, Luck: Wolynska oblasna drukarnia, 2005, s. 53-59 (ukr.).
- ↑ La Mitaine. Conte populaire ukrainien. de RATCHEV E. | Achat livres - Ref RO80124367 - le-livre.fr [online], www.le-livre.fr [dostęp 2024-03-23] (fr.).
- ↑ Biblioteka Narodowa [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2024-03-24] (pol.).
- ↑ Biblioteka Narodowa [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2024-03-24] (pol.).
- ↑ The Little Mitten (Рукавичка, 1996) by Natalya Marchenkova [online], www.animatsiya.net [dostęp 2024-03-23] .
- ↑ Ukraine - Postage stamps (2000 - 2009) [online], www.stampworld.com [dostęp 2024-03-23] .