Radithor

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Butelka „Radithora”, National Museum of Nuclear Science & History, Nowy Meksyk

„Radithor” – lek patentowy, produkowany w latach 1925–1931 w Stanach Zjednoczonych przez firmę Bailey Radium Laboratories, oparty na przekonaniu o słuszności kontrowersyjnej teorii hormezy radiacyjnej. „Radithor” składał się z potrójnie destylowanej wody zawierającego mieszaninę izotopów radu 226
Ra i 228
Ra, o radioaktywności ponad 1 μCi[1].

W 1931, produkcji specyfiku zakazano ze względu na narastające dowody co do jego szkodliwości. Spożywanie „Radithora” doprowadziło do przedwczesnej śmierci nieformalnego ambasadora produktu, sportowca i przemysłowca Ebena Byersa, spowodowanej chorobą popromienną. Śmierć Byersa pociągnęła za sobą zaostrzenie regulacji rynku produktów farmaceutycznych i radioaktywnych w USA.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Działalność Williama Baileya[edytuj | edytuj kod]

Pomysłodawcą produktu był William Bailey, niedoszły absolwent Harvard College[2], nie posiadający wykształcenia medycznego[3]. Bailey był w 1915 aresztowany za oszustwa[4]. W 1918 nałożono na niego karę finansową za wprowadzanie klientów w błąd nieuczciwą reklamą leku na potencję[5]. Fascynował się zjawiskami radioaktywności i najnowszymi odkryciami naukowymi w tej dziedzinie; był m.in. autorem angielskiego tłumaczenia Traité de radioactivité Marii Curie[6]. Co najmniej od 1909 próbował wprowadzać na rynek amerykański środki lecznicze wykorzystujące zjawisko radioaktywności[7]. Założył w Nowym Jorku kilka firm zajmujących się opracowywaniem produktów patentowych zawierających tor oraz rad: The Thorone Company, Associated Radium Chemists i The American Endocrine Laboratory[6].

W 1925 Bailey przeprowadził się do East Orange w stanie New Jersey, gdzie założył firmę Bailey Radium Laboratories[6]. Pod szyldem tego przedsiębiorstwa rozpoczął produkcję wody radowej „Radithor”[6]. Firma Baileya skupywała oczyszczony rad od pobliskiej firmy United States Radium Corporation[8], następnie butelkowała go wraz z destylowaną wodą i sprzedawała z kilkukrotnym przebiciem[9][10].

W ramach polityki marketingowej Bailey rozsyłał foldery reklamowe w do amerykańskich lekarzy i oferował im „Radithor” z 17-procentową zniżką[9]. Produkt reklamowano jako „Lekarstwo dla Żywych Trupów” (ang. A Cure for the Living Dead)[11] oraz „Wieczny Promień Słońca” (ang. Perpetual Sunshine)[12]. Opisywano go jako lekarstwo na ponad sto różnych schorzeń, będące efektem trwających trzydzieści lat prac badawczych w laboratorium[10] Według producenta „Radithora” środek miał również leczyć impotencję[10][13]. Między 1925 a 1930 zakład sprzedał około 400 tys. butelek wody radowej[9]. W owym czasie Bailey postrzegany był jako ekspert w dziedzinie radioaktywności. Udzielał wywiadów dla prasy między innymi w głośnej sprawie Radowych Dziewczyn z Orange, stanowczo przy tej okazji opowiadając się za zdrowotnym działaniem radu i dementując głosy o jego szkodliwości[9][8].

Śledztwo FTC i śmierć Ebena Byersa[edytuj | edytuj kod]

Eben Byers (lata 20.)

W 1928 Federalna Komisja Handlu (FTC) zainteresowała się firmą Baileya, podejmując dochodzenie w sprawie ewentualnych nadużyć[9]. W lutym 1930 komisja oskarżyła firmę o fałszywą reklamę i nieprawdziwe gwarancje bezpieczeństwa „Radithora”. W grudniu 1931 nakazała wstrzymanie produkcji wody radowej, a w roku następnym zakazała działalności Bailey Radium Laboratories[9].

Nieformalnym ambasadorem marki był amerykański sportowiec i przedsiębiorca, Eben Byers, który od czasu przepisania mu wody radowej przez lekarza w 1927 aż do ok. 1931 pił „Radithora” codziennie[14]. Szacuje się, że w tym okresie wypił łącznie od 1000 do 1500 butelek specyfiku[1]. Około 1930 zaczął odczuwać pierwsze poważne problemy zdrowotne; badający go lekarz, Joseph Steiner, powiązał jego objawy z głośną wówczas w mediach sprawą Radowych Dziewczyn[9]. Stan Byersa sprecyzował Frederick Flinn z Columbia University, sugerując chorobę popromienną, którą wówczas diagnozowano jako „zatrucie radem” (ang. radium poisoning)[9].

W 1931 Byers zeznawał jako świadek w śledztwie toczącym się przeciw producentom „Radithora”[9][15]. W 1932 zmarł w wyniku choroby popromiennej[16][17]. Na skutek martwicy jego dolna szczęka została amputowana, a w chwili śmierci ważył zaledwie 40 kilogramów[16]. W wyniku autopsji przeprowadzonej dzień po jego śmierci stwierdzono, że jego ciało wykazuje znaczną radioaktywność[1]. Byers został pochowany w trumnie wyłożonej ołowiem; po ekshumacji w 1965, podczas badań wykryto, że jego szczątki wykazywały radioaktywność o mocy 225 tys. bekereli[13], wielokrotnie przekraczającej średnią naturalną radioaktywność ludzkiego ciała (4400 bekereli)[18].

Oddźwięk[edytuj | edytuj kod]

Śmierć Byersa odbiła się głośnym echem w Stanach Zjednoczonych i była szeroko komentowana w prasie[16][19]. Sprawa „Radithora” doprowadziła do wzmocnienia prerogatyw Agencji ds. Żywności i Leków i FTC oraz do gwałtownego spadku popularności radiofarmaceutyków[20]. W związku ze wzrostem świadomości na temat pierwiastka w 1932 American Medical Association usunęło rad z listy nieformalnych medykamentów[15]. Konsumenci „Radithora” byli w latach powojennych przedmiotem badań naukowców z M.I.T. oraz Argonne National Laboratory, zajmujących się ustalaniem wpływu substancji radioaktywnych na organizm człowieka[12].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Macklis 1993 ↓, s. 95.
  2. ↑ Medicine: Radium Drinks, „Time”, 11 kwietnia 1932 [dostęp 2022-12-01] (ang.).
  3. ↑ North Side: Eben M. Byers, „Literary Digest”, 16 kwietnia 1932 [zarchiwizowane z adresu 2010-12-03] (ang.).
  4. ↑ Macklis 1993 ↓, s. 96.
  5. ↑ Macklis 1993 ↓, s. 96-97.
  6. ↑ a b c d Macklis 1993 ↓, s. 97.
  7. ↑ Radia Thor Equals Radium, „The Deseret News”, Archiwum Google News, 1909 [dostęp 2022-12-01] (ang.).
  8. ↑ a b Moore 2017 ↓, s. 124.
  9. ↑ a b c d e f g h i Macklis 1993 ↓, s. 98.
  10. ↑ a b c Sutera 2013 ↓, s. 53.
  11. ↑ Radium Cures [online], Museum of Quackery [dostęp 2022-12-01] (ang.).
  12. ↑ a b Macklis 1993 ↓, s. 99.
  13. ↑ a b Timothy J. Jorgensen, When 'energy' drinks actually contained radioactive energy [online], The Conversation US, 2 listopada 2016 [dostęp 2022-12-01].
  14. ↑ Macklis 1993 ↓, s. 94-95.
  15. ↑ a b Moore 2017 ↓, s. 275.
  16. ↑ a b c Macklis 1993 ↓, s. 94.
  17. ↑ Death Stirs Action on Radium 'Cures'. Trade Commission Speeds Its Inquiry[...], „The New York Times”, 2 kwietnia 1932 [dostęp 2022-12-01] (ang.).
  18. ↑ Radioactive Human Body [online], Harvard Natural Sciences Lecture Demonstrations [dostęp 2022-12-01] (ang.).
  19. ↑ Sutera 2013 ↓, s. 54.
  20. ↑ Macklis 1993 ↓, s. 98-99.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Roger M. Macklis, The Great Radium Scandal, „Scientific American”, 269 (2), 1993, s. 94-99 (ang.).
  • Kate Moore, The Radium Girls. The dark story of America's shining women, Naperville, IL: Sourcebooks, 2017, LCCN 2016040681.
  • Ray Sutera, The Great Radium Craze, „Skeptic Magazine”, 18 (3), 2013, s. 52-56 (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

  • Radithor (ca. 1928) [online], Museum of Radiation and Radioactivity [dostęp 2022-12-01] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Radithor&oldid=72498920”