Smeli (1975)
 „Smeli” w 2020 | |
| Klasa |
fregata |
|---|---|
| Projekt | |
| Oznaczenie NATO |
Koni |
| Historia | |
| Stocznia |
Stocznia im. Gorkiego, Zielonodolsk |
| Położenie stępki |
21 kwietnia 1973 |
| Wodowanie |
19 lipca 1975 |
 Marynarka Wojenna ZSRR
| |
| Nazwa |
Dielfin |
| Wejście do służby |
31 grudnia 1975 |
| Wycofanie ze służby |
1991 |
 MW Bułgarii
| |
| Nazwa |
Smeli |
| Wejście do służby |
luty 1990 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
standardowa 1520 t |
| Długość |
96,51 m |
| Szerokość |
12,56 m |
| Zanurzenie |
5,47 m |
| Napęd | |
| CODAG: 1 turbina gazowa o mocy 20 000 KM, 2 silniki wysokoprężne o mocy 16 000 KM, 3 śruby | |
| Prędkość |
29 węzłów |
| Zasięg |
4000 Mm przy prędkości 14 w. |
| Uzbrojenie | |
| 1×II wyrzutnia pocisków plot. Osa-M (20 rakiet) 4 działa plot. 76 mm AK-726 (2×II) 4 działka plot. 30 mm AK-230 (2×II) 2 wyrzutnie rbg RBU-6000 (2×XII) (120 rbg) | |
| Załoga |
108–113 |
Smeli (Смели), wcześniej Dielfin (Дельфин) – bułgarska lekka fregata radzieckiego projektu 1159 (w kodzie NATO: Koni), z końcowego okresu zimnej wojny. Początkowo służyła od 1975 roku w marynarce ZSRR pod nazwą „Dielfin”. W 1990 roku weszła w skład Marynarki Wojennej Bułgarii pod nazwą „Smeli”, jako jej okręt flagowy. Nosi numer burtowy 11.
Budowa[edytuj | edytuj kod]
Radziecka fregata „Dielfin” była prototypem lekkich fregat projektu 1159 (w kodzie NATO: Koni), budowanych od lat 70. XX wieku w ZSRR specjalnie na eksport dla zaprzyjaźnionych państw[1]. W ZSRR były one klasyfikowane jako dozorowce (storożewoj korabl, SKR)[1]. Projekt opracowało biuro projektowe stoczni nr 340 im. Gorkiego w Zielonodolsku, która budowała wszystkie okręty[1]. Pierwszym z nich był „Dielfin”, przeznaczony dla marynarki ZSRR, ale tylko w roli okrętu pokazowego dla zainteresowanych państw oraz służącego do przeszkalania zagranicznych załóg kolejnych okrętów[1].
Stępkę pod budowę okrętu położono 21 kwietnia 1973 roku w Zielonodolsku, pod numerem stoczniowym 201, a kadłub wodowano 19 lipca 1975 roku[2]. Wcielono go do służby w marynarce ZSRR 31 grudnia 1975 roku i przypisano do Floty Czarnomorskiej[2].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Skrócony opis ogólny[edytuj | edytuj kod]
Okręt miał kadłub gładkopokładowy, stalowy, z nadbudówką na śródokręciu ze stopów lekkich[2]. Na pokładzie dziobowym i rufowym umieszczone były pojedyncze wieże artylerii uniwersalnej, a na pokładówce przed rufową wieżą, wysuwana wyrzutnia rakiet przeciwlotniczych Osa-M. Wyporność standardowa wynosiła 1520 ton, a pełna 1673 tony[3]. Długość wynosiła 96,51 m, szerokość 12,56 m, a zanurzenie maksymalne 5,47 m[3].
Załoga liczyła 108 osób[3], a według innych źródeł 110 osób[4] lub 113 osób[5].
Siłownia była w układzie CODAG i składała się z dwóch marszowych silników wysokoprężnych 68W o mocy łącznej 16 000 KM, napędzających dwie śruby, oraz turbiny gazowej mocy szczytowej M-8G o mocy 20 000 KM, napędzającej środkową śrubę[6]. Napęd pozwalał na osiągnięcie prędkości maksymalnej 29 węzłów oraz zasięgu 4000 mil morskich przy prędkości ekonomicznej 14 w lub 1900 Mm przy prędkości maksymalnej[3].
Uzbrojenie i wyposażenie[edytuj | edytuj kod]
Główne uzbrojenie artyleryjskie stanowiły cztery armaty uniwersalne kalibru 76 mm w dwóch dwudziałowych wieżach AK-726, z zapasem 1200 nabojów[3]. Ich ogniem kierował radar artyleryjski MR-105 Turiel[3]. Uzbrojenie artyleryjskie uzupełniały cztery działka przeciwlotnicze kalibru 30 mm w dwóch dwudziałowych wieżach AK-230, sprzężone z radarem kierowania ogniem MR-104 Ryś[3]. Uzbrojenie rakietowe stanowiła dwuprowadnicowa wyrzutnia ZIF-122 dla rakiet przeciwlotniczych bliskiego zasięgu systemu Osa-M, z zapasem 20 pocisków 9M33[3].
Do zwalczania okrętów podwodnych służyły dwie dwunastoprowadnicowe wyrzutnie RBU-6000 Smiercz-2 rakietowych bomb głębinowych, z zapasem 120 bomb RGB-60[3]. Uzupełniały je dwie zrzutnie dla 12 bomb głębinowych B-1[3]. Okręt mógł zabrać 14 min na torach minowych[3][a].
Wyposażenie radiolokacyjne, oprócz systemów kierowania ogniem, stanowiła stacja radiolokacyjna dozoru ogólnego MR-302 i stacja wyszukiwania celów Fut-N[3]. Ponadto okręt miał radar nawigacyjny Don-2[3]. Do wykrywania okrętów podwodnych służyła stacja hydrolokacyjna MG-311 Wyczerga[3][b]. Okręt miał też wyposażenie walki radioelektronicznej w postaci stację rozpoznawczej Bizań-4B[3]. Do walki elektronicznej służyły nadto dwie szesnastoprowadnicowe wyrzutnie celów pozornych PK-16[4].
Służba[edytuj | edytuj kod]
„Dielfin” służył we Flocie Czarnomorskiej ZSRR, służąc do przeszkalania zagranicznych załóg kolejnych okrętów tego typu, począwszy od trzech fregat nabytych przez NRD[1]. Nosił zmienne numery burtowe: 690 (1976 rok), 696, 849 (1978 rok), 693 (1982 rok), 821 (1985 rok), 805 (1986 rok)[1].
22 grudnia 1989 roku okręt został sprzedany Bułgarii z uwagi na zakończenie programu eksportowego[5]. W lutym 1990 roku okręt został wcielony do bułgarskiej służby[4][5][c]. Otrzymał nazwę „Smeli”, noszoną wcześniej m.in. przez fregatę proj. 50, oraz stały numer burtowy 11[7]. Klasyfikowany był jako dozorowiec (strażewi korab, стражеви кораб)[5]. Wszedł w skład 1 Dywizjonu Okrętów Patrolowych w Warnie, a zarazem został okrętem flagowym marynarki Bułgarii, jako jej najsilniejszy okręt nawodny[5].
Na początku lat 90. XX wieku „Smeli” był mało intensywnie wykorzystywany z uwagi na kryzys finansowy i braki środków na części zamienne i paliwo[5]. Bardziej aktywnie był używany do reprezentowania marynarki bułgarskiej po ograniczonej modernizacji w 1995 roku, kiedy zamontowano system łączności satelitarnej Iceberg[5]. Brał od tego czasu udział w ćwiczeniach NATO, jeszcze przed przystąpieniem Bułgarii do sojuszu[5]. Brał także udział w rejsach międzynarodowego zespołu państw czarnomorskich BLACKSEAFOR począwszy od jego pierwszej edycji w 2001 roku, a następnie w latach 2006–2009 (w sierpniu w każdym z tych lat i w kwietniu 2008 i 2009 roku)[8].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Według innych źródeł, mógł zabierać 22 miny (Jane’s Fighting Ships 1996–97 ↓, s. 72) lub aż 40 min Стражеви кораб проект 1159 /Смели/..
- ↑ Według źródeł zachodnich, okręt miał stację hydrolokacyjną MG-322 Herkules (Jane’s Fighting Ships 1996–97 ↓, s. 72)
- ↑ Według części literatury, okręt został wcielony do marynarki Bułgarii 11 lutego 1991 roku (Rochowicz 2020 ↓, s. 51, 54)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Rochowicz 2020 ↓, s. 45-46.
- ↑ a b c Rochowicz 2020 ↓, s. 46.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Rochowicz 2020 ↓, s. 47.
- ↑ a b c Jane’s Fighting Ships 1996–97 ↓, s. 72.
- ↑ a b c d e f g h Стражеви кораб проект 1159 /Смели/. Vimpel. [dostęp 2024-05-13]. (bułg.).
- ↑ Rochowicz 2020 ↓, s. 46-47.
- ↑ Rochowicz 2020 ↓, s. 51, 54.
- ↑ BLACKSEAFOR 2001. blackseavisits.ru. [dostęp 2023-12-27]. (ang.). i dalsze lata
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jane’s Fighting Ships 1996-97. Richard Sharpe (red.). Londyn: Jane’s Information Group, 1986. ISBN 0-7106-1355-5. (ang.).
- Robert Rochowicz. Fregaty na eksport. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 1-2/2020. XXV (196), s. 44-54, styczeń – luty 2020. ISSN 1426-529X.