Soko J-21 Jastreb
| |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Konstruktor |
Zlatko Rendulić |
| Typ | |
| Konstrukcja |
metalowa |
| Załoga |
1 |
| Historia | |
| Data oblotu |
19 lipca 1965 |
| Liczba egz. |
224 |
| Dane techniczne | |
| Napęd | |
| Ciąg |
11,1 kN |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
10,56 m |
| Wydłużenie |
5,5 |
| Długość |
10,88 m |
| Wysokość |
3,65 m |
| Powierzchnia nośna |
19,43 m² |
| Profil skrzydła |
NACA 64A 213.5 -> NACA 64A 212.0 |
| Masa | |
| Własna |
2 694 kg |
| Startowa |
5100 kg |
| Paliwa |
875 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
820 km/h |
| Prędkość przelotowa |
740 km/h |
| Prędkość minimalna |
147 km/h |
| Prędkość wznoszenia |
21 m/s |
| Pułap |
12 000 m |
| Zasięg |
1520 km |
| Rozbieg |
700 m |
| Dobieg |
600 m |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| 3 × km Browning AN/M3 kal. 12,7 mm oraz uzbrojenie podwieszane na 8 zaczepach zewnętrznych | |
| Użytkownicy | |
| Jugosławia, Serbia, Zair, Zambia, Libia | |
| Rzuty | |
| |
Soko J-21 Jastreb – jugosłowiański samolot szturmowy.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Prace nad samolotami odrzutowymi w Jugosławii trwały od 1957 r. Na bazie udanego Galeba w Instytucie Technicznym Lotnictwa (ATI) i Vojnotehnički Institut Beograd (VTI) w Belgradzie opracowano samolot szturmowy Jastreb. Został wyposażony w mocniejszy silnik Armstrong Siddeley Viper produkowany na licencji jako BMB oraz dostosowano go do przenoszenia uzbrojenia umożliwiającego atakowanie celów naziemnych. Pracami projektowymi kierował Zlatko Rendulić.
Oblot prototypu nastąpił w 1965 r., po pomyślnym zakończeniu badań w locie maszyna została skierowana do produkcji seryjnej w zakładach SOKO w Mostarze. Dla obniżenia kosztów produkcji konstruktorzy zadbali o unifikację elementów konstrukcyjnych i wyposażenia z Galebem. 31 grudnia 1968 r. maszyna została oficjalnie przyjęta na wyposażenie jugosłowiańskich sił powietrznych. Ze zbudowanych 224 egzemplarzy 175 Jastrebów było użytkowane w Jugosławii.
Po rozpadzie Jugosławii maszyny zostały wykorzystane w lokalnych konfliktach. Podczas wojna w Bośni i Hercegowinie 28 lutego 1994 r. dwa F-16 NATO przechwyciły formację 6 Jastrebów Sił Powietrznych Republiki Serbskiej. W wyniku walki 5 serbskich maszyn zostało zestrzelonych. W późniejszych latach samoloty były sukcesywnie wycofywane z użytkowania. Na początku XXI w. użytkowano je w Serbii i Libii.
Produkowano go w wariantach:
- J-21 – samolot szturmowy,
- IJ-21 – samolot rozpoznawczy,
- J-1L – wersja eksportowa produkowana dla Zambii i Libii.
Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]
Jednosilnikowy, jednomiejscowy samolot szturmowy w układzie dolnopłatu o konstrukcji metalowej. Kadłub o przekroju owalnym, tylna część demontowalna w celu ułatwienia do silnika. Pod przednią częścią umieszczone dwupłytowe hamulce aerodynamiczne. Kabina pilota hermetyzowana, wyposażona w fotel katapultowy Folland 1-B. osłona kabiny odchylana na prawo. W kadłubie umieszczony jest zbiornik paliwa na 705 kg nafty. Skrzydło o obrysie trapezowym, profil płata NACA 64A 213.5 przechodzący w NACA 64A 212.0. Konstrukcja dwudźwigarowa z pracującym pokryciem, wyposażone w lotki oraz klapy Flowera. Na końcach płatów montowano zbiorniki paliwa odrzucane po opróżnieniu. Podwozie trójpunktowe z kółkiem przednim, wyposażone w hamulce tarczowe na kołach głównych. Silnik turboodrzutowy ze sprężarką osiową, dodatkowo istniała możliwość zainstalowania dwóch silników startowych o ciągu 2x450 kG. Maszyna była uzbrojona w 3 karabiny maszynowe Colt-Browing oraz 250 kg uzbrojenia na węzłach podskrzydłowych.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Soko I-1 "Jastreb". „Skrzydlata Polska”. 31/1970, s. 18, 2 sierpnia 1970. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Александар Радић. Јастреб – домаћи лаки јуришни авион. „Одбрана”. 69, s. 25-32, 15 września 2012. Serbia. ISSN 1452-2160. OCLC 494165421.
- Александар Радић. Јастребов лет – разговор с генералом проф. др Златком Рендулићем. „Одбрана”. 73, s. 6-15, 15 stycznia 2013. Serbia. ISSN 1452-2160. OCLC 494165421.