Starczyce (majątek)
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Miejscowość | |
Położenie na mapie obwodu mińskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
Położenie na mapie Polski w 1939  | |
 52°52′26,1″N 27°17′26,3″E/52,873917 27,290639
| |
Starczyce (biał. Старчыцы) – dawny majątek na terenie dzisiejszych rejonów soligorskiego i kopylskiego obwodu mińskiego, około 20 km na północny zachód od Soligorska. Obecne resztki parku mają nazwę „Zespół dworsko-parkowy Prószyńskich” (biał. Сядзібна-паркавы ансамбль Прушынскіх).
Własność (i historia klucza starczyckiego)
[edytuj | edytuj kod]Klucz starczycki obejmował kilkanaście wsi, w tym dwie wsi Starczyce (obecnie to jedna wieś Akciabr), wsi Miaciewicze, Borki, Lutowicze, Mozole oraz Ustroń[1].
Dobra te były położone między Słuckiem a Starobinem, który już w XVI wieku był własnością kniaziów Olelkowiczów. Po śmierci w 1612 roku ostatniej z rodu, Zofii, żony Janusza Radziwiłła (1579–1620), kasztelana wileńskiego, stały się częścią fortuny Radziwiłłów. Na przełomie XVIII i XIX wieku należały do ks. Dominika Radziwiłła (1786–1813). Własność majątku po śmierci Dominika przedstawiana jest dwojako:
- odziedziczyła go jego córka Stefania Radziwiłł (1809–1832), która wyszła za mąż (w 1828 roku) za Ludwika Sayn-Wittgensteina (1799–1866). W 1825 roku, na mocy układu, dobra te nabył Hektor Andrzej Prószyński herbu Lubicz (1785–1866), pułkownik, generał major wojsk rosyjskich, zaufany reprezentant Hotelu Lambert na Mińszczyźnie. Ożenił się on w 1819 roku z Julią Radziwiłłówną (ur. w 1792 roku), córką ks. Dominika III (z linii berdyczowskiej). Po śmierci Hektora klucz starczycki został podzielony między jego synów i uległ rozdrobnieniu[2]
- odziedziczyła go Julia Radziwiłłówna (druga córka ks. Dominika Radziwiłła z linii annopolskiej), która wyszła za Hektora Andrzeja Prószyńskiego[1].
Starczyce odziedziczył najstarszy syn Hektora, Stanisław (1825–~1885)[3], który, umierając bezżennym i bezdzietnym, przekazał swój majątek młodszemu bratu, Wacławowi Kazimierzowi, sztabrotmistrzowi wojsk rosyjskich, żonatemu z Marią Szadurską (zm. w 1926 roku). Po śmierci Wacława Starczyce przypadły jego synowi Stanisławowi (zm. w 1914 roku), mężowi Stanisławy Żaboklickiej. Ostatnią właścicielką majątku była ich córka, Elżbieta Prószyńska (ur. w 1902 roku)[2].
Przynależność administracyjna
[edytuj | edytuj kod]Po II rozbiorze Polski w 1793 roku Starczyce, wcześniej należące do Księstwa Kopylsko-Słuckiego i powiatu słuckiego województwa nowogródzkiego Rzeczypospolitej, znalazły się na terenie powiatu słuckiego (ujezdu), wchodzącego w skład guberni mińskiej Imperium Rosyjskiego[3]. Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku wieś weszła w skład Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (ZSRR), od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi.
Utracone zabytki
[edytuj | edytuj kod]Dawna cerkiew pw. św.św. apostołów Piotra i Pawła
[edytuj | edytuj kod]Już w XVI wieku istniała tu cerkiew unicka pw. św.św. Piotra i Pawła. Była zlokalizowana około 1400 m na północny zachód od centrum wsi Popowce.
W jej wnętrzu wisiał wizerunek Najświętszej Marii Panny, uważany za cudowny[2]. W XVI wieku przy cerkwi powstał monaster, do którego budowy przyczynił się Paweł Zaleski „zawiadowca dóbr ks. słuckiego”. W 1817 roku monaster został zamknięty, cerkiew stała się świątynią parafialną[1][3], obecnie nie istnieje[4].
Dawny kościół pw. św. Trójcy
[edytuj | edytuj kod]W 1716 roku ks. Karol Radziwiłł i jego siostra Rzewuska[1] ufundowali tu drewniany kościół katolicki pw. św. Trójcy. W 1905 roku kościół wzbogacił się o szereg obrazów olejnych namalowanych przez Wilhelma Kotarbińskiego. Kościół został zniszczony w 1939 roku[1][2][4].
.jpg)
Dawne dwory
[edytuj | edytuj kod]W XVIII i na początku XIX wieku istniał tu mały dwór w folwarku, który mieścił się na paręset metrów od obecnej głównej ulicy wsi Dziedawiczy. Mieszkał tu czasem ks. Hieronim Florian Radziwiłł.
Hektor Prószyński wzniósł tu w latach 1825–1835 nowy, murowany dwór. Był to parterowy dom z kolumnowym gankiem od frontu i piętrowym ryzalitem od ogrodu. Do dworu prowadziła stara aleja kasztanowa, a ogród przechodził w naturalny park krajobrazowy. Na prawo od domu stały stajnie, wozownie i budynki mieszkalne, na lewo – zabudowania gospodarcze[2]. Dwór ten spłonął na początku XX wieku.
Stanisław Prószyński wybudował tu po pożarze nowy dom[2], który został zniszczony po 1939 roku[4].
Majątek w Starczycach jest opisany w 2. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Starczyce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 232.
- ↑ a b c d e f g Starczyce, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 2: Województwa brzesko-litewskie, nowogrodzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 359–360, ISBN 83-04-03784-X, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ a b c Starczyce, wieś na stronie Radzima.net. [dostęp 2016-01-16].
- ↑ a b c Okciabr-Starczyce na stronie Radzima.org. [dostęp 2016-01-16].