Przejdź do zawartości

Suligul

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Suligul
Șuligul
Силигул
Państwo

 •  Rumunia
 •  Ukraina

Położenie

 • Vișeu de Sus, okręg Marmarosz
 • hromada Zełene, rejon wierchowiński, obwód iwanofrankiwski

Pasmo

Karpaty Marmaroskie, Góry Czywczyńskie

Wysokość

1688 m n.p.m.

Wybitność

178 m

Położenie na mapie Karpat Marmaroskich, Czarnohory i Połonin Hryniawskich
Mapa konturowa Karpat Marmaroskich, Czarnohory i Połonin Hryniawskich, blisko centrum na dole znajduje się czarny trójkącik z opisem „Suligul”
Położenie na mapie Karpat
Mapa konturowa Karpat, po prawej nieco u góry znajduje się czarny trójkącik z opisem „Suligul”
Ziemia47°50′24″N 24°42′55″E/47,840000 24,715278

Suligul (rum. Șuligul, ukr. Силигул, Syłyhuł; więcej zob. niżej) – szczyt w Górach Czywczyńskich położony na granicy Rumunii i Ukrainy.

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Suligul znajduje się w środkowej części Gór Czywczyńskich – skrajnego, północno-wschodniego pasma Karpat Marmaroskich[1][2]. W literaturze rumuńskiej, w której nie wyróżnia się Gór Czywczyńskich, Suligul zalicza się do podgrupy „Gór Vaserskich” (Munții Vaserului)[3]. Szczyt wznosi się na wysokość 1688 m n.p.m.[a] przy wybitności wynoszącej 178 m i izolacji 2,4 km[1][5].

W grani głównej w kierunku północno-zachodnim od Suligulu znajdują się szczyty Czywczynarza i Kukulika, zaś w kierunku południowo-wschodnim Popadia i Ryżowaty. W kierunku zachodnim odchodzi grzbiet noszący rumuńską nazwę Piciorul Lung. Na północnych zboczach szczytu swoje źródła ma potok Albin uchodzący do Czarnego Czeremoszu, zaś po stronie południowej liczne cieki spływają w kierunku rzeki Vaser[1][2][6].

Pod względem geologicznym Suligul zbudowany jest ze skał krystalicznych, jednak w pobliżu samego wierzchołka występuje płytki płat piaskowców, żwirów, mułowców i zlepieńców o miąższości nieprzekraczającej 200 m[7][8].

Ze szczytu rozpościera się szeroka panorama obejmująca większość Gór Czywczyńskich (Kopilasz, Budyjowska Wielka, Czywczyn, Komanowa, Hnatasia), pozostałe pasma Karpat Marmaroskich (Jupania, Toroiaga, Pietros Budyjowski, Pop Iwan Marmaroski, Mihailecul, Farcăul), niemal całe Góry Rodniańskie (Ineuț, Ineul, Gârgălăul, Laptelui Mare, Buhăescul Mare, Pietrosul Rodnei), pojedyncze szczyty Świdowca (Bliźnica) i Gorganów (Wielka Sywula), całe pasmo Czarnohory (Petros, Howerla, Brebeneskuł, Pop Iwan), Połoniny Hryniawskie (Hala Michajłowa, Skupowa, Baba Ludowa, Pnewie) a także najwyższe szczyty Gór Jałowiczorskich (Jarowica) czy Beskidów Pokuckich (Rotyło). Najdalszym punktem, którego dostrzeżenie ze szczytu Suligulu jest teoretycznie możliwe, jest oddalony o 187 km wierzchołek Muntele Mare w Górach Zachodniorumuńskich[5].

Ochrona przyrody i turystyka[edytuj | edytuj kod]

Szczyt znajduje się na granicy obszaru ochrony przyrody Parcul Natural Munții Maramureșului (po stronie rumuńskiej)[9] oraz Wierchowińskiego Parku Narodowego (po stronie ukraińskiej)[1].

Podobnie jak w całym paśmie Gór Czywczyńskich, także w rejonie Suligulu nie istnieją obecnie znakowane szlaki turystyczne[10][11]. W okresie międzywojennym planowano przedłużenie granią Gór Czywczyńskich Głównego Szlaku Karpackiego, który początkowo miał kończyć się na Stogu[12] (nie wiadomo, czy plany te doczekały się realizacji).

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Najwcześniej notowane ukraińskie nazwy szczytu to: Сілігул (Silihuł), Шуліґул (Szuliguł), Шулігул (Szulihuł; 1899) czy Силіґуль (Syligul)[13]. Do dziś nazwa nie została jednoznacznie ustalona – współcześnie w literaturze zamiennie używane są nazwy Силигул (Syłyhuł)[14][15][16], Сулигул (Sułyhuł)[13][8], Сулігул (Sulihuł)[17], Силігул (Sylihuł)[13], Сулігуль (Sulihul)[18], Суліґул (Suliguł)[14]. W języku rumuńskim stosuje się nazwę Vârful Șuligu[9][3][6][b].

W języku polskim najpóźniej w okresie międzywojennym doszło do ustalenia nazwy Suligul[2][7][13].

Wysuwa się dwie niezależne teorie etymologiczne. Według jednej źródłosłowu nazwy Suligul należy poszukiwać w rumuńskim słowie siliculă oznaczającym łuszczynkę – rodzaj suchego owocu roślin z rodziny kapustowatych[c]. Według drugiej teorii nazwa powstała poprzez dodanie rumuńskiego przyrostka gramatycznego -ul do ukraińskiego dialektowego określenia сулиґа (sułyga, od wschodniosłowiańskiego sǫ-lodyga) oznaczającego udo[13].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Według starych pomiarów z końca XIX wieku wysokość szczytu wynosiła 1694 m n.p.m.[4]
  2. ↑ Słowo vârf znaczy tyle co „szczyt”. Przyrostek -ul dodawany do tego słowa, a w razie jego pominięcia – do nazwy własnej (Șuligul)[4] pełni w języku rumuńskim funkcję męskiego rodzajnika określonego[13].
  3. ↑ Sceptyczne podejście do tej teorii wynika z faktu niewystępowania współcześnie w rejonie szczytu roślin o takich owocach.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Mapa, OpenStreetMap [dostęp 2022-09-10].
  2. ↑ a b c Mapa topograficzna 1:100 000, arkusz Burkut (pas 57, słup 39), Wojskowy Instytut Geograficzny, 1932 (pol.).
  3. ↑ a b Mihai Hotea, Munții Maramureșului. Studiu de Geografie umană, Kluż-Napoka: Presa Universitară Clujeană, 2019, s. 29, ISBN 978-606-37-0505-2 [zarchiwizowane z adresu 2022-09-07] (rum.).
  4. ↑ a b Mapa topograficzna 1:75 000, arkusz Ruszpolyána (Zone 14 Kol. XXXI.), Kaiserlich-Königliches Militär-Geographisches Institut, 1892 (niem.).
  5. ↑ a b Gora Shuligul [online], peakvisor.com [dostęp 2022-09-10] [zarchiwizowane z adresu 2022-09-10] (ang.).
  6. ↑ a b Descărcare MNT [online], geoportal.ancpi.ro [dostęp 2022-09-10] (rum.).
  7. ↑ a b Jerzy Kondracki, Karpaty Marmaroskie, Walery Goetel, Jan Alfred Szczepański (red.), „Wierchy”, Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (15), Kraków: Gebethner i Wolff, 1937, s. 114 (pol.).
  8. ↑ a b Wołodymyr Kłapczuk, Геолого-геоморфологічна будова Чивчин, Petro Szyszczenko (red.), „Fizyczna heohrafija ta heomorfołohija” (1 (58)), Kijowski Uniwersytet Narodowy im. Tarasa Szewczenki, 2010, s. 196–197, ISSN 0868-6939 [zarchiwizowane z adresu 2022-03-16] (ukr.).
  9. ↑ a b „Buletin informativ” (1), Parcul Natural Munții Maramureșului, listopad 2005, s. 4 [dostęp 2022-09-10] [zarchiwizowane z adresu 2022-09-03] (rum.).
  10. ↑ Jopsyp Hilecki, Геотуристична освоєність природно-географічних підобластей Українських Карпат, [w:] Łeonid Skakun, Ihor Bubniak (red.), Геотуризм: практика і досвід. Матеріали міжнародної наукової конференції [PDF], Uniwersytet Lwowski, Lwów: NWF „Karty i atłasy”, 2014, s. 44 [zarchiwizowane z adresu 2022-08-30] (ukr.).
  11. ↑ Adam Rugała, Czywczyny - praktyczne informacje [online], rugala.pl, 28 maja 2016 [dostęp 2022-09-10] [zarchiwizowane z adresu 2021-10-27] (pol.).
  12. ↑ Adam Lenkiewicz, Władysław Niedenthal, Część II turystyczna, [w:] Józef Moszczeński (red.), Szlakiem II Brygady Legionów Polskich w Karpatach Wschodnich. Przewodnik historyczno-turystyczny po Gorganach i Czarnohorze, Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1937, s. 285 (pol.).
  13. ↑ a b c d e f Wasyl Łuczyk, Nota Bene! Етимологічний словник топонімів України, Kijów: Wydawnyczyj centr „Akademija”, 2014, s. 457, ISBN 978-966-580-454-3 [zarchiwizowane z adresu 2022-09-05] (ukr.).
  14. ↑ a b Natalija Szyjan, Оцінка стану поширення Diphasiastrum alpinum (L.) Holub в Україні, у зв’язку із визначенням статусу його охорони на національному рівні за категоріями МСОП, [w:] Збірник містить матеріали V Міжнародної заочної науково-практичної конференції "Актуальні питання біологічної науки" [PDF], Niżyn: Niżyński Uniwersytet Państwowy im. Nikołaja Gogola, 16 kwietnia 2019, s. 54 [zarchiwizowane z adresu 2022-03-20].
  15. ↑ Josyp Hilecki, Nadija Nystoruk, Особливості опису фізико-географічного положення, рельєфу та геологічної будови адміністративного району на прикладі Верховинського району [PDF], Wasyl Chruszcz (red.), „Hirśka szkoła Ukrajinśkych Karpat” (2–3), Iwano-Frankiwsk: Podkarpacki Uniwersytet Narodowy im. Wasyla Stefanyka, 2007, s. 159, ISSN 1994-4845 [zarchiwizowane z adresu 2022-04-01] (ukr.).
  16. ↑ Wołodymyr Kłapczuk, Iryna Brodiak, Пейзажна оцінка Українських Карпат (на прикладі окремих природних об’єктів) [PDF], Wołodymyr Wełykoczy, Wołodymyr Kłapczuk (red.), „Karpatśkyj kraj” (1), Iwano-Frankiwsk: Podkarpacki Uniwersytet Narodowy im. Wasyla Stefanyka, 2013, s. 74, ISSN 2522-1329 [zarchiwizowane z adresu 2022-03-16] (ukr.).
  17. ↑ Andrij Hraczew (red.), Алфавітний покажчик українських назв вершин [online], land.kiev.ua [dostęp 2022-08-13] [zarchiwizowane z adresu 2022-05-30] (ukr.).
  18. ↑ Myrosław Dnistrianski, Топонімія Українських Карпат як джерело дослідження процесів заселення, Ildikó Orosz (red.), „Acta Academiae Beregsasiensis”, XVI, Zakarpacki Instytut Węgierski im. Franciszka II Rakoczego, 2017, s. 194, ISBN 978-617-7404-64-3, ISSN 2310-1954 [zarchiwizowane z adresu 2022-09-08] (ukr.).
Szczyty Gór Czywczyńskich

przewyższające 1400 m n.p.m.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Suligul&oldid=73001976”