Targowisko (województwo wielkopolskie)

Targowisko

wieś
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	leszczyński
Gmina	Lipno
Strefa numeracyjna	65
Kod pocztowy	64-111
Tablice rejestracyjne	PLE
SIMC	0373020
Położenie na mapie gminy Lipno Targowisko
Położenie na mapie Polski Targowisko
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Targowisko
Położenie na mapie powiatu leszczyńskiego Targowisko
51°57′02″N 16°33′27″E

Targowisko – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie leszczyńskim, w gminie Lipno.

Nazwa

Miejscowość wyodrębniła się z sąsiedniej wsi Radomicko, które w XIII wieku wymieniono pośród dóbr klasztoru lubińskiego. Później kiedy Radomicko stało się wsią szlachecką benedyktynom została jedynie część tej osady. Dla posiadłości klasztornych w Radomicku przyjęła się z czasem nazwa Targowisko, która bezpośrednio wiązała się z funkcjonowaniem w tym miejscu targu. W sfałszowanym około 1230 dokumencie pochodzącym według wstawionej w nim daty rzekomo z 1181 mowa jest o nadaniu praw targowych.

Wieś pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od połowy XIV wieku. Wymieniona pierwszy raz w łacińskim dokumencie z 1355 jako „Targowiscze”, 1376 „Targoviszcze”, 1395 „Thargowisko”, 1424 „Thargowisko”, 1429 „Targowysko”, 1429 „Targowisko”, 1467 „Thargowycze”, 1467 „Thargowysko”, 1473 „Thargowiczsko”.

Historia

Osada przynależała pierwotnie do opola krzywińskiego, które było na tym terenie lokalnym reliktem przedpaństwowej wspólnoty rodowo-terytorialnej, a w późniejszym okresie stało się administracyjnym podokręgiem kasztelanii. Wieś była początkowo własnością rycerską, a później własnością kościelną, czyli należącą do kleru, majętnością klasztoru w Lubiniu. W 1530 Targowisko leżało w powiecie kościańskim Korony Królestwa Polskiego. W 1510 należało do parafii Górka obecnie Górka Duchowna.

Historia miejscowości wiąże się początkowo z historią wsi Radomicko ponieważ w średniowieczu Targowisko było jej częścią. W 1230 rycerz Jan nadał klasztorowi w Lubiniu swoją wieś Radomicko, której częścią była obecna wieś Targowisko. Według falsyfikatu datowanego na 1181, a sporządzonego w 1230 ksiażę wielkopolski Władysław III Laskonogi wśród posiadłości benedyktynów lubińskich wymienił m.in. Radomicko z karczmami, cłem oraz pełnym prawem targowym. Dokument ten uchodzi obecnie wśród historyków za sfałszowany, a podane w nim informacje nie są uznawane za prawdziwe jednak kolejny dokument pochodzący z 1258 mówi o tym, że książę wielkopolski Bolesław Pobożny dokonał jego transumacji. W 1277 książę wielkopolski Przemysł II zwolnił wsie klasztoru lubińskiego, w tym Radomicko od powinności opolnych, wyłączając wieś z opola krzywińskiego i tworząc z nich osobne opole złożone tylko z wsi klaszt. Według falsyfikatu spisanego w 1302 książę Przemysł II w 1294 potwierdził posiadłości klasztoru lubińskiego, a w tym także posiadanie m.in. Radomicka z połową młyna oraz stawu. W 1376 Targowisko notowane było jako wieś należąca do klasztoru lubińskiego. W 1393 król polski Władysław Jagiełło uwolnił od podatków oraz innych powinności zniszczone przez wrogów Królestwa Polskiego dobra klasztorne benedyktynów lubińskich, a w tym m.in. Targowisko.

Od połowy XIV wieku benedyktyni lubińscy procesowali się z lokalna szlachtą o majętności w Targowisku w tym o młyn oraz staw. Spór ten powtarzał się w kilku odsłonach aż do XVI wieku. W 1355 sąd ziemski poznański przysądził opatowi lubińskiemu połowę młyna oraz stawu w Radomicku, leżących od strony zwanej Targowisko, wbrew roszczeniom Dobiesława oraz Tomasza z Zieleńca (wsi w powiecie pyzdrskim), oraz ich rodzeństwa. W 1449 woźny sądu ziemskiego zeznał, że ustawił 29 kopców na granicy między Mórkowem, a Smyczyną, poczynając od Krzycka, a kończąc na dziedzinie zwanej Targowisko. W 1513 odnotowany został „Wielki Młyn” w Radomicku leżący na granicy Radomicka i Targowiska. W 1518 zawarto ugodę sądową pomiędzy opatem lubińskim Błażejem, a włascicielem Radomicka Piotrem Radomickim w sprawie budowy nowego młyna. Przy okazji opisano relacje własnościowe oraz okolicę obu wsi. Ustalono, że Błażej przy pierwszej budowie miał dać dwa kamienie młyńskie i żelaza do kół wodnych, a młynarz miał sam zbudować młyn. Radomicki zobowiązał się do wykopania rowu oraz ogrodzenia ziemii koło młyna, tak aby zwierzęta młynarza nie czyniły szkód ludziom z Targowiska. Grunt, na którym miała stanąć budowla, nie miał należeć do Radomicka, ale pozostać własnością opata. Natomiast grunt ogrodzony ma być wspólnie wykorzystywany przez ludzi z Targowiska oraz korzystających z młyna. Młynarz miał być poddanym dziedziców z Radomicka. Brzeg oraz połowa rzeki miała, tak jak to było wcześniej, należeć do opata, ale staw miał już należeć do Radomickich. W przypadku gdy młyn i staw zostałyby zlikwidowane wtedy połowa miejsca po nim przekształcona miała być na pastwisko należące do Targowiska. Z pracy młyna Radomiccy mieli płacić rocznie opatowi mąką z 18 miar pszenicy. W umowie określono, że jeśli młyn spłonąłby z winy młynarza lub Radomickich, mieli go na własny koszt odbudować, a gdyby spłonął bez ich winy, opat ponownie da na budowę kamienie oraz żelaza, Radomiccy dadzą drewno, a młynarz odbuduje na swój koszt. W przypadku gdy po spaleniu Radomiccy nie odbudują młyna, może go odbudować opat, a wtedy to on został zobowiązany do płacenia Radomickim 18 miar mąki rocznie.

Miejscowość odnotowano również w historycznych rejestrach poborowych. W 1510 wieś Targowisko należąca do opata lubińskiego miała 8 łanów osiadłych oraz 3,5 łana sołeckiego, które podzielone były pomiędzy sołtysów, z czego jeden łan był opuszczony. W 1530 pobrano podatki od 2 łanów. W 1563 pobór odbył się od 14,5 łana, karczmy dorocznej, jednego rzemieślnika. W 1571 pobór odbył się od 14,5 łana, karczmy dorocznej, 5 zagrodników, dwóch komorników. W 1581 pobór od 9,5 łana osiadłego, dwóch zagrodników oraz dwóch rzemieślników.

Wieś duchowna, własność opata benedyktynów w Lubiniu pod koniec XVI wieku leżała w powiecie kościańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana jako Targowisko należała do wsi większych w ówczesnym pruskim powiecie Kosten rejencji poznańskiej. Targowisko należało do okręgu śmigielskiego tego powiatu i stanowiło część majątku Górka Duchowna, który należał wówczas do Bojna. Według spisu urzędowego z 1837 roku Targowisko liczyło 175 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 21 dymów (domostw).

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie leszczyńskim.

Zobacz też

• Targowisko, Targowisko Dolne, Targowisko Górne, Targowisko-Kolonia

Bibliografia

• Tomasz Jurek: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. V (Ś – W), zesz. 2 (Tabliny – Unięcie), hasło „Targowisko”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 2014, s. 269–271.
• Franciszek Grys, Targowisko – moja wieś (pieśń o dziejach i urodzie ziemi ojczystej), Towarzystwo Miłośników Ziemi Kościańskiej, Kościan 1992

Linki zewnętrzne

• Targowisko, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2014 .