Trwałoporka różnobarwna
.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
trwałoporka różnobarwna |
| Nazwa systematyczna | |
| Perenniporia medulla-panis (Jacq.) Donk Persoonia 5(1): 76 (1967) | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |
 | |
.jpg)
.jpg)
Trwałoporka różnobarwna (Perenniporia medulla-panis (Jacq.) Donk) – gatunek grzybów należący do rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)[2].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Perenniporia, Polyporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[2].
Po raz pierwszy gatunek ten w 1778 r. Nicolaus Joseph von Jacquin zdiagnozował jako Boletus medulla-panis, później przez różnych badaczy był włączany do rodzajów Daedalea (gmatwica), Fomes (hubiak), Fomitopsis (pniarek), Microporus, Physisporus, Polyporus (żagiew), Poria, Trametes (wrośniak) i klasyfikowany w randze gatunku, odmiany lub formy. Obecnie za prawidłową uznaje się diagnozę M.A. Donka, który w 1967 r. zaliczył gatunek do rodzaju Perenniporia.
Takson ma ponad 40 synonimów naukowych[3].
Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 1999 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako żagiew miąższowa, porzyca chlebowa, huba biała, huba gąbczasta lub huba śniada[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Wieloletni, rozpostarty, czasami tylko jego brzegi nieco odstają i występują na nim niby kapelusiki w postaci guzków. Jest silnie związany z podłożem i ma konsystencję twardego korka. Osiąga długość do 30–40 cm i grubość do 1 cm. Powierzchnia hymenialna gładka lub pofałdowana o barwie białawej, bladokremowej lub kremowej, a u starszych okazów brunatnożółtawej. Często występują na nim rudawe lub ochrowe plamy, które u starszych owocników stają się czerwonawoochrowe lub brunatnordzawe. Brzeg owocnika jest wyraźnie odgraniczony, bez hymenoforu, wąski, falisty i ostry[5].
Rurkowaty. Rurki wielowarstwowe, co roku przyrastają o około 2–4 mm. Są jednak słabo zróżnicowane, często ukośne. Mają gładkie ostrza pokryte białawym nalotem. Rurki w starszych warstwach zazwyczaj zarastają białą grzybnią. Pory regularne, okrągławe, kanciaste lub nieco podłużne, o średnicy 0,1–0,3 mm. Na 1 mm mieści się ich 4–5[5].
- Cechy mikroskopowe;
System strzępkowy trymityczny. Strzępki generatywne ze sprzążkami, cienkościenne, bezbarwne, z rzadka tylko rozgałęziające się. Mają średnicę 3–4 μm. Strzępki szkieletowe o barwie od złocistej do jasnobrązowej, grubości 3–4 μm, zwężające się w kierunku końców do 1–2,5 μm, rozgałęziające się słabo lub obficie. Zarówno strzępki generatywne, jak i szkieletowe są słabo dekstrynalne w odczynniku Melzera. Cystyd brak, ale czasami w hymenium występują wrzecionowate, wybrzuszone cystydiole o rozmiarach 15–20 × 6–8 μm. Są trudne do odszukania, łatwiej je znaleźć na świeżych preparatach. Zarodniki o kształcie od jajowatego do szeroko elipsoidalnego, na jednym końcu zazwyczaj ucięte, bezbarwne lub lekko żółtawe, cienko do grubościenne. Mają rozmiar 4–7 × 3,5–6 μm i są niedekstrynalne, lub słabo dekstrynalne w odczynniku Melzera. Pod wpływem KOH pęcznieją[6].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach[7]. W Afryce Wschodniej jest bardzo pospolity[6]. W Polsce jest rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – gatunek narażony, i w najbliższej przyszłości zapewne przesunie się do kategorii wymierających, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia[8]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Niemczech, Holandii, Danii, Norwegii, Szwecji i Finlandii[4].
Występuje w lasach na leżących pniach drzew, na pniakach i korzeniach, a także na drewnie użytkowym w budynkach i kopalniach. Występował także na drewnianych krzyżach na cmentarzach. Zasiedla martwe drewno, głównie drzew liściastych. W Polsce obserwowany był głównie na drewnie dębów, ale także olszy i topoli osiki[4].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Saprotrof powodujący intensywną białą zgniliznę drewna[4].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
Trwałoporka różnobarwna posiada kilka charakterystycznych cech umożliwiających odróżnienie jej od innych, podobnych hub: duży, rozpostarty owocnik wieloletni o wyraźnie zarysowanych brzegach, twardo korkowej konsystencji i barwie białawej lub kremowej, często z ciemniejszymi plamami. Cechuje się dużą zmiennością morfologiczną[5][6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Perenniporia medulla-panis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Index Fungorum. [dostęp 2016-02-08]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2016-02-08]. (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c S. Domański. Żagwiowate I (Polyporaceae pileateae), szczecinkowcowate i (Mucronosporaceae pileateae) W. J. Kochman, A. Skirgiełło (red.): Grzyby (Fungi) 2. Podstawczaki (Basidiomyces), bezblaszkowe (Aphyllophorales). PWN, 1965, Warszawa, LXIII (in Polish)
- ↑ a b c Mycobank. Perenniporia medulla-panis. [dostęp 2016-02-08].
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2016-01-10].
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.