Twarzą ku ziemi
| Autor | |
|---|---|
| Tematyka | |
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania | |
| Wydawca | |
Twarzą ku ziemi – powieść fantastycznonaukowa, debiut powieściowy polskiego pisarza Macieja Parowskiego, wydana przez Spółdzielnię Wydawniczą „Czytelnik” w 1982 r. w serii „Z kosmonautą”.
Książka należy do gatunku fantastyki socjologicznej. Powieść została napisana w latach 1977-1979, lecz wydana dopiero trzy lata później[1].
Opis fabuły[edytuj | edytuj kod]
Mierny urzędnik Neut żyje w społeczeństwie ogłupianym przez mass media i tumanionym przez mieszankę środków podniecających w wodociągach i łatwo dostępnej pornografii. Uwagę mas zajmują sfingowane wypadki uliczne transmitowane przez media i widowiska holograficzne. Nad wszystkim czuwa policja. Neut przypadkiem odkrywa, że głęboko pod ziemią uprzywilejowane kasty mają swój luksusowy świat. Postawiony przed możliwością zdemaskowania manipulacji, ugina się i daje przekupić, choć zdaje sobie sprawę z małości swego czynu[2][3].
Odbiór i analiza[edytuj | edytuj kod]
Antoni Smuszkiewicz i Andrzej Niewiadowski piszą, że powieść ukazuje „w schemacie dystopii rzeczywistą realizację programów społecznych lat siedemdziesiątych (...) zapowiadając stechnicyzowany świat poddany presji wszechobecnych środków masowego przekazu, stałej inwigilacji, terroru psychologicznego”[3].
Mariusz Leś ocenia, że utwór Parowskiego jest rzadkim przypadkiem „najczystszej narracji pierwszoosobowej”[4], w której „zwraca uwagę drobiazgowość obserwacji, pojawia się typowe dla narracji personalnej «teraz» i wąski horyzont narracyjny”[5].
Parowski ocenia swój utwór jako zbliżony w niektórych zabiegach fabularnych do Sennych zwycięzców Marka Oramusa, niemniej powieści różni tempo i koncepcja bohatera[6]. Z kolei Leś pisze, że autor „zadłuża się bodaj najbardziej” wobec klasycznej dystopii Rok 1984 George’a Orwella[7]. Niewiadowski zaś odnosi się do innego klasyka, pisząc że powieść „przywołuje mroczny, wyobcowany świat Franza Kafki”[8].
Sam autor przywołuje podbudowę historyczną utworu, pisząc: „Rozruchy (...) były wywołane moimi doświadczeniami jeszcze marcowymi. Mechanizm tłamszenia prawdy był transformowanym jakimś doświadczeniem dziennikarskim. (...) Niektóre rozmowy z szefem pionu B, to psychologiczna transformacja rozmów z naczelnym Razem”[9]. Po latach wspomina, że pisał swą powieść w samotności, pełen wahań i wątpliwości. Gdy okazało się, że podobnie myślących i piszących jest więcej, poczuł „cudowne uczucie wspólnoty”[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Parowski 1990 ↓, s. 301.
- ↑ Parowski 1990 ↓, s. 302-303.
- ↑ a b Niewiadowski i Smuszkiewicz 1990 ↓, s. 167-168.
- ↑ Leś 2008 ↓, s. 175.
- ↑ Leś 2008 ↓, s. 120.
- ↑ a b Parowski 1990 ↓, s. 302.
- ↑ Leś 2008 ↓, s. 269.
- ↑ Niewiadowski 1992 ↓, s. 270.
- ↑ Klementowski 2003 ↓, s. 248.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Andrzej Niewiadowski, Antoni Smuszkiewicz: Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990, seria: „SF” Wydawnictwa Poznańskiego. ISBN 83-210-0892-5.
- Mariusz Leś: Fantastyka socjologiczna. Poetyka i myślenie utopijne. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2008, s. 175. ISBN 978-83-7431-191-5. [dostęp 2024-05-24]. (pol.).
- Andrzej Niewiadowski: Literatura fantastycznonaukowa. Warszawa: Wyd. Nauk. PWN, 1992. ISBN 83-01-10122-9.
- Robert Klementowski: Modelowe boksowanie ze światem. Polska literatura fantastyczna na przełomie lat 70. i 80.. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2003. ISBN 83-7322-608-7. (pol.).
- Maciej Parowski: Czas fantastyki. Szczecin: Glob, 1990. ISBN 83-7007-193-7. (pol.).