Wikipedia:Artykuły na medal/Styczeń Marzec 2017

zajawka

Paraceratherium – wymarły rodzaj bezrogiego nosorożca, a właściwie przedstawiciel rodziny Hyracodontidae z podrodziny Indricotheriinae; jeden z największych ssaków lądowych w historii. Żył od wczesnej do późnej epoki oligoceńskiej (34–23 miliony lat temu). Jego szczątki znaleziono w Eurazji od Chin do terenów byłej Jugosławii. Nazwa Paraceratherium oznacza „obok bezrogiej bestii”, odnosi się do Aceratherium, rodzaju uznawanego niegdyś za podobny. Dokładna wielkość Paraceratherium pozostaje nieznana z powodu niekompletności znalezisk. Masę ciała zwierzęcia szacuje się na 15-20 ton. Trybem życia Paraceratherium mogło przypominać współczesne wielkie ssaki, jak słoniowate czy przetrwałe do dziś nosorożcowate. Zwierzęta te zasiedlały zróżnicowane habitaty – od suchych pustyń porosłych nielicznymi drzewami, aż do podzwrotnikowych lasów. Przyczyny wyginięcia tych zwierząt nie są znane.

zajawka

FIS Sommer Ladies Tournee 2002 – druga edycja FIS Sommer Ladies Tournee, przeprowadzona w sezonie 2002/2003 na skoczniach w Niemczech. Turniej rozpoczął się 31 sierpnia 2002 roku zawodami indywidualnymi na skoczni w Breitenbergu. Następnego dnia na tym samym obiekcie odbył się drugi konkurs indywidualny. 4 września rozegrano zawody indywidualne na skoczni w Pöhli. 7 września rozegrano konkurs drużynowy, a dzień później turniej został zakończony konkursem indywidualnym w Meinerzhagen. Pierwszy konkurs indywidualny w Breitenbergu wygrała Daniela Iraschko, a następny Jessica Jerome. W Pöhli ponownie zwyciężyła Daniela Iraschko. Czwarte zmagania, drużynowe wygrała reprezentacja Austrii. W ostatnich zawodach indywidualnych wygrała Eva Ganster. Zwyciężczynią drugiej edycji turnieju została Daniela Iraschko. Na drugim stopniu podium stanęła Eva Ganster, przegrywając z Iraschko o 0,3 punktu. Trzecie miejsce zajęła Jessica Jerome. W cyklu wystartowało łącznie 46 zawodniczek z ośmiu narodowych reprezentacji.

zajawka

Rozbicie oddziału „Osa”-„Kosa 30” – aresztowanie przez Gestapo kilkudziesięciu żołnierzy Organizacji Specjalnych Akcji Bojowych („Osa”-„Kosa 30”) zgromadzonych 5 czerwca 1943 roku z okazji ślubu kolegi w warszawskim kościele św. Aleksandra. Wbrew wszelkim zasadom konspiracji w uroczystości zaślubin wzięło udział blisko 25 żołnierzy warszawskiego zespołu „Kosy”. Pod koniec nabożeństwa, gdy młoda para odeszła już od ołtarza, Niemcy przy użyciu znacznych sił obstawili kościół. Zaskoczeni żołnierze „Kosy” nie stawiali oporu. Przewaga przeciwnika była zbyt duża. Łącznie zatrzymano 89 osób. 12 lipca 1943 roku aresztowano także szefa sztabu „Osy”-„Kosy 30” por. Mieczysława Kudelskiego ps. „Wiktor”, który podjął próbę odtworzenia oddziału. Wydarzenia te zmusiły dowództwo Armii Krajowej do jego rozwiązania. Aresztowani żołnierze ponieśli śmierć lub zaginęli bez śladu. Rozbicie „Osy”-„Kosy 30” było jednym z najdotkliwszych ciosów zadanych Polskiemu Państwu Podziemnemu przez niemiecki aparat bezpieczeństwa. Kwestia tożsamości konfidenta, który umożliwił Gestapo infiltrację oddziału, wciąż nie została wyjaśniona.

zajawka

Stanisław Gustaw Jaster (ur. 1 stycznia 1921 we Lwowie, zm. w lipcu 1943 w Warszawie) – harcerz, uciekinier z obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, żołnierz Armii Krajowej. Po ucieczce z obozu wstąpił w szeregi Organizacji Specjalnych Akcji Bojowych i uczestniczył w wielu akcjach bojowych oddziału. Zaginął w niewyjaśnionych okolicznościach w lipcu 1943 roku; najprawdopodobniej został zabity przez kolegów z konspiracji. W 1968 roku został oskarżony przez Aleksandra Kunickiego o współpracę z Gestapo i doprowadzenie do rozbicia oddziału specjalnego „Osa”-„Kosa 30”, co zapoczątkowało wieloletnią i emocjonalną debatę. Zdaniem wielu historyków i kombatantów Jaster był niewinny, a jego śmierć stanowiła rezultat tragicznej pomyłki. Sprawa ta pozostaje jednym z najbardziej tajemniczych i kontrowersyjnych epizodów w historii Polskiego Państwa Podziemnego.

zajawka

Sasha Strunin (ur. 27 października 1989 w Leningradzie) – polska piosenkarka pochodzenia rosyjskiego. Początkowo wykonawczyni muzyki pop, wraz z wydaniem drugiej solowej płyty obrała nowy kierunek muzyczny, oscylując wokół jazzu. W latach 2005–2008 wokalistka zespołu The Jet Set. W 2009 roku rozpoczęła solową działalność muzyczną. W trakcie trwającej od 2005 roku kariery, wokalistka wydała trzy albumy studyjne: Just Call Me z The Jet Set, który uzyskał status złotej płyty, oraz Sasha i Woman in Black solowo. W 2007 roku wraz z The Jet Set reprezentowała Polskę w 52. Konkursie Piosenki Eurowizji, który odbył się w Helsinkach. W półfinale konkursu zaprezentowali utwór Time to Party i zajęli 14. miejsce. Do 2013 roku, wspólnie z zespołem oraz solowo, wokalistka sprzedała prawie 30 tysięcy płyt i wystąpiła na ponad 300 koncertach. Za pracę z The Jet Set nagrodzona została Superjedynką, Eska Music Award i VIVA Comet Award, natomiast jako artysta solowy otrzymała nominacje do Telekamer, Złotych Dziobów oraz Mikrofonów Popcornu.

zajawka

Eva Ganster (ur. 30 marca 1978 w Kitzbühel) – austriacka skoczkini narciarska, reprezentantka klubu SC Kitzbüheler. W 1998 roku zajęła drugie miejsce w nieoficjalnym konkursie kobiet w ramach mistrzostw świata juniorów. Jest dwukrotną zdobywczynią drugiego i trzeciego miejsca w klasyfikacji generalnej FIS Ladies Winter Tournee, zwyciężczynią FIS Sommer Ladies Tournee w 2004 roku oraz dwukrotną zdobywczynią drugiego miejsca. Czterokrotnie stawała na podium Alpen Cup – raz jako zwyciężczyni (w sezonie 2001/2002), dwa razy była druga i raz trzecia. Była trzykrotną indywidualną mistrzynią Austrii. Reprezentantka Austrii, dwukrotna uczestniczka zimowej uniwersjady. W marcu 2005 roku Eva Ganster zakończyła karierę zawodniczą. Po zakończeniu kariery chciała dostać się do wojska, jednak skoki narciarskie kobiet nie były wówczas sportem olimpijskim i nie było to możliwe.

zajawka

Organizacja Specjalnych Akcji Bojowych („Osa”-„Kosa 30”) – oddział Armii Krajowej do zadań specjalnych, istniejący od maja 1942 roku do lipca 1943 roku. „Osa” była głęboko zakonspirowanym oddziałem dyspozycyjnym Komendanta Głównego AK i przeprowadzała akcje bojowe na jego bezpośredni rozkaz. W lutym 1943 roku „Osa” została włączona do struktur Kierownictwa Dywersji, a jej nazwę zmieniono na „Kosa 30”. Zachowała jednak strukturę, niemal niezmieniony skład osobowy oraz duży stopień autonomii. Żołnierze „Osy”-„Kosy 30” przeprowadzili szereg akcji bojowych m.in. nieudaną próbę likwidacji Wyższego Dowódcy SS i Policji w Generalnym Gubernatorstwie Friedricha Wilhelma Krügera oraz zamachy bombowe w Berlinie i we Wrocławiu. Oddział został rozbity po aresztowaniu 5 czerwca 1943 roku przez Gestapo jego kilkudziesięciu żołnierzy, którzy byli obecni na ślubie kolegi w warszawskim kościele św. Aleksandra.

zajawka

FIS Sommer Ladies Tournee 2001 – pierwsza edycja FIS Sommer Ladies Tournee, przeprowadzona w sezonie 2001/2002 na skoczniach w Słowenii i Niemczech. Turniej rozpoczął się 24 sierpnia 2001 zawodami drużynowymi na skoczni w Velenje. 25 sierpnia rozegrano konkurs drużynowy na skoczni w Mislinji, a następnie indywidualny w Velenje. Kolejne zmagania – indywidualne odbyły się w Mislinji 26 sierpnia. Ostatnie dwa konkursy, drużynowy i indywidualny na skoczni w Meinerzhagen, rozegrano odpowiednio 1 i 2 września. Wszystkie konkursy drużynowe wygrała reprezentacja Austrii w składzie: Magdalena Kubli, Eva Ganster i Daniela Iraschko. W konkursach indywidualnych zwyciężała za każdym razem Iraschko. W słoweńskiej części turnieju uzyskała w każdym konkursie ponad 40 punktów więcej niż rywalki, dzięki czemu triumfowała w FIS Sommer Ladies Tournee. Na drugim stopniu podium w turnieju stanęła Eva Ganster, a na trzecim – Ayumi Watase. W cyklu wystartowało łącznie 37 zawodniczek z dziesięciu narodowych reprezentacji.

zajawka

SMS Erzherzog Franz Ferdinand – austro-węgierski przeddrednot typu Radetzky, wprowadzony do służby w Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine w czerwcu 1910 roku. Okręt został nazwany na część Franciszka Ferdynanda Habsburga. Okręt brał udział w międzynarodowym proteście morskim przeciwko wojnom bałkańskim w 1913 roku, podczas których pomógł w morskiej blokadzie Czarnogóry. Był też jednym z pierwszych okrętów, z którego wystartowały wodnosamoloty w celach militarnych. W czasie I wojny światowej okręt został przydzielony do II Dywizjonu Pancerników w I Eskadrze Bojowej, lecz jego zadania bojowe były mocno ograniczone. Pancernik brał udział w zabezpieczeniu ucieczki niemieckich krążowników SMS „Goeben” oraz SMS „Breslau”, jak również w ostrzale Ankony w 1915 roku. Po wojnie okręt został przekazany Włochom jako pryz i zezłomowany tamże w 1926 roku.

zajawka

Iron Man 2 – amerykański fantastycznonaukowy film akcji na podstawie serii komiksów o superbohaterze o tym samym imieniu wydawnictwa Marvel Comics. Za reżyserię odpowiedzialny jest Jon Favreau, a za scenariusz Justin Theroux. W rolach głównych występują Robert Downey Jr., Gwyneth Paltrow, Don Cheadle, Scarlett Johansson, Sam Rockwell, Mickey Rourke oraz Samuel L. Jackson. Film jest kontynuacją obrazu Iron Man z 2008 roku. Kolejna, trzecia część, zatytułowana Iron Man 3, miała premierę w 2013 roku. Film wchodzi w skład I Fazy Marvel Cinematic Universe i jest trzecią produkcją należącą do tej franczyzy. Światowa premiera odbyła się 26 kwietnia 2010 roku, a polska cztery dni później. Budżet filmu wyniósł 200 milionów dolarów. W Stanach Zjednoczonych i Kanadzie film podczas weekendu otwarcia zarobił 128 milionów dolarów. W sumie zarobił tam 312,4 miliona, a na świecie 624 miliony dolarów.

zajawka

If Day – symulowana inwazja i okupacja przez siły III Rzeszy kanadyjskiego miasta Winnipeg w prowincji Manitoba oraz okolicznych obszarów, która miała miejsce 19 lutego 1942 roku w czasie trwania II wojny światowej. Akcja przeprowadzona została przez organizację Greater Winnipeg Victory Loan, którą kierował lokalny biznesmen John Draper Perrin. Samo wydarzenie okazało się być największymi zorganizowanymi wówczas ćwiczeniami wojskowymi w Winnipeg. W ramach If Day zorganizowano zaaranżowaną wymianę ognia między wojskami kanadyjskimi a wolontariuszami przebranymi za niemieckich żołnierzy, pogrzeb prominentnych polityków, narzucenie nazistowskich władz oraz paradę wojskową. Wydarzenie to stanowiło rodzaj zbiórki na cele wojenne: tego dnia zebrano w Winnipeg ponad 3 miliony dolarów kanadyjskich.

zajawka

Medalistki igrzysk olimpijskich w narciarstwie alpejskim – zestawienie zawodniczek, które przynajmniej raz stanęły na podium zawodów olimpijskich w narciarstwie alpejskim kobiet. W narciarstwie alpejskim kobiet najbardziej utytułowane są reprezentantki Niemiec. W ich dorobku są 33 medale – 14 złotych, 10 srebrnych i 9 brązowych. Najwięcej medali wszystkich kruszców łącznie zdobyła druga w klasyfikacji wszech czasów Austria – 50 medali. Najbardziej utytułowaną narciarką alpejską jest Chorwatka Janica Kostelić. W latach 2002–2006 zdobyła ona sześć medali – cztery złote i dwa srebrne. W konkurencjach alpejskich kobiet rozgrywanych na igrzyskach olimpijskich jeden raz zdarzyło się, że wszystkie trzy miejsca na podium olimpijskim zajęły reprezentantki tego samego kraju – dokonały tego reprezentantki Austrii w zjeździe podczas igrzysk w Innsbrucku w 1964 roku.

zajawka

Korzeń – organ roślinny, część sporofitu, która dostarcza roślinom wodę i sole mineralne, przytwierdza rośliny do podłoża, a u roślin wieloletnich może pełnić funkcję organu spichrzowego. W wyniku przystosowania do warunków środowiska korzenie poszczególnych grup ekologicznych roślin pełnią dodatkowe funkcje. Korzenie tworzą silnie rozczłonkowany układ penetrujący podłoże, nazywany systemem korzeniowym. Stanowi on dolny biegun osiowych organizmów roślinnych, u których górny biegun to pęd. Korzenie w odróżnieniu od pędu nie wykształcają liści i zwykle rosną w dół, najczęściej są niezielone, choć niektóre korzenie powietrzne mogą zawierać chlorofil. Korzeń występuje niemal u wszystkich roślin naczyniowych, nieobecny jest jedynie u posiadających chwytniki psylotowych i niektórych roślin, u których korzeń zanikł wtórnie.

zajawka

Zaginione odcinki serialu Doktor Who – w latach 1967–1978 wiele starych materiałów magazynowanych przez BBC na taśmach i w wideotekach było dla oszczędności lub z braku miejsca wyrzucane albo niszczone. Taki los spotkał też wiele starych odcinków Doktora Who, głównie historie przygód dwóch pierwszych Doktorów, granych przez Williama Hartnella i Patricka Troughtona. Później utracone odcinki próbowano odzyskiwać – niektóre ocalały więc w wersji czarno-białej, a niektóre jako kopie. W sumie w archiwach BBC brakuje 97 z 253 odcinków produkowanych przez pierwsze sześć lat. W tym okresie podobny los spotkał nie tylko odcinki Doktora Who – brakuje także odcinków wielu innych seriali telewizyjnych różnych gatunków, produkowanych przez BBC m.in. Armia tatuśka oraz Rewolwer i melonik. W 2012 roku, w związku z nadchodzącą 50. rocznicą powstania serialu, magazyn Radio Times ogłosił „polowanie” na zaginione odcinki Doktora Who.

zajawka

Mecz piłkarski Brazylia – Niemcy – rozegrany 8 lipca 2014 roku na Estádio Mineirão w Belo Horizonte był pierwszym półfinałowym meczem Mistrzostw Świata 2014. Zarówno reprezentacja Brazylii, jak i Niemiec, dotarły do półfinału, nie przegrywając wcześniej w turnieju żadnego meczu. W spotkaniu w reprezentacji Brazylii nie mogli wystąpić Neymar – z powodu kontuzji oraz Thiago Silva – z powodu zawieszenia za kartki. Mimo tego, media oczekiwały wyrównanego meczu ze względu na bogate tradycje obu drużyn w mistrzostwach świata. Reprezentacja Brazylii uległa jednak Niemcom, którzy strzelili cztery gole w sześć minut, prowadzili po pierwszej połowie 5:0, a całe spotkanie wygrali 7:1. Wynik ten był najwyższym zwycięstwem w półfinale mistrzostw świata w historii. Niemcy zostały pierwszą drużyną, która zagrała w ośmiu finałach mistrzostw. Porażka Brazylii była pierwszą u siebie w meczu turniejowym od 62 spotkań oraz najwyższą w historii, wyrównując przegraną 0:6 z Urugwajem w Mistrzostwach Ameryki Południowej 1920.

zajawka

Kodeks 047 – grecki kodeks uncjalny Nowego Testamentu na pergaminie, paleograficznie datowany na VIII wiek, choć w niektórych pracach nadal bywa datowany na IX wiek. Posiada pełne marginalia i przystosowany został do czytań liturgicznych. Prawdopodobnie jest jedynym zachowanym rękopisem, którego cały tekst pisany jest w kształcie krzyża. Reprezentuje standardowy tekst bizantyjski i nie cieszy się zainteresowaniem ze strony krytyków tekstu. Rękopis nie zachował się w całości i posiada nieco braków. Odkryty został w 1886 roku przez Caspara René Gregory’ego, który też sporządził pierwszy jego opis. W 1924 roku został nabyty przez Roberta Garretta z Baltimore, który w 1942 roku podarował go bibliotece Princeton University, gdzie odtąd jest przechowywany.

zajawka

Aleksandretta maskareńska – gatunek średniej wielkości wymarłego ptaka z rodziny papug wschodnich. Występował na wyspie Rodrigues (Maskareny, zachodni Ocean Indyjski). Przy długości ciała rzędu 40 cm aleksandretta maskareńska była mniej więcej wielkości aleksandretty obrożnej. Upierzenie było głównie szarawe lub łupkowoniebieskie, co jest nietypowe dla rodzaju Psittacula, którego przedstawiciele są w większości zieloni. Niewiele wiadomo o zachowaniu się aleksandret maskareńskich na wolności. Możliwe, że jadły orzechy i liście Cassine orientalis. Były to bardzo uległe ptaki, przypuszczalnie potrafiły naśladować ludzką mowę. Ptaki te stały się rzadkie ze względu na wycinkę lasów i, prawdopodobnie, odłów, ale przypuszcza się, że ostatecznie wyginęły przez serię cyklonów i sztormów, które nawiedziły Rodrigues pod koniec XIX wieku.

zajawka

Doskonałokostne – największa podgromada w gromadzie ryb promieniopłetwych, obok przejściowców i parafiletycznych kostnochrzęstnych. Obejmuje 96% wszystkich ryb. Ta zróżnicowana grupa powstała w triasie. Zróżnicowała się na 40 rzędów i 448 rodzin. Dotychczas opisano ponad 26 000 gatunków. Zalicza się do niej wstęgor królewski osiągający 7,5 m i więcej oraz samogłów ważący ponad 2 tony z jednej strony, a z drugiej maleńki samiec żabnicy Photocorynus spiniceps, mierzący 6,2 mm długości. Doskonałokostne mogą mieć umożliwiający szybkość kształt torpedy, mogą być spłaszczone wertykalnie lub horyzontalnie, albo też wydłużone w kształcie walca, lub też przybierać tak wyspecjalizowane kształty jak żabnicokształtne czy pławikoniki. Dominują w morzach na wszystkich szerokościach geograficznych. Zamieszkują głębie oceaniczne, estuaria, rzeki, jeziora i nawet bagna.

zajawka

Medaliści igrzysk olimpijskich w bobslejach – zestawienie zawodników i zawodniczek, którzy przynajmniej raz stanęli na podium zawodów olimpijskich w bobslejach. Rywalizacja o medale olimpijskie w bobslejach przeprowadzana jest od pierwszych zimowych igrzysk, które odbyły się w 1924 roku w Chamonix. Wówczas, a także podczas kolejnych igrzysk w Sankt Moritz, medale przyznano w konkurencji czwórek/piątek. Od igrzysk w Lake Placid do tej konkurencji dopuszczane są już tylko zespoły czteroosobowe. Również podczas tej edycji igrzysk do kalendarza olimpijskiego włączono zawody dwójek mężczyzn. Od igrzysk w Salt Lake City w 2002 roku medale olimpijskie przyznawane są również w konkursie dwójek kobiet. Pierwsze miejsce w klasyfikacji medalowej wszech czasów zajmują Niemcy z dorobkiem 11 złotych medali, 8 srebrnych i 8 brązowych. Krajem o największej liczbie wszystkich medali jest natomiast Szwajcaria. Bobsleiści z tego kraju 31 razy stanęli na podium olimpijskim, zdobywając 9 złotych, 11 srebrnych i 11 brązowych medali.

zajawka

USS Tang (SS-306) – zwodowany 17 sierpnia 1943 roku amerykański okręt podwodny typu Balao, najskuteczniejszy z okrętów wojny podwodnej na Pacyfiku. Okręt został zbudowany w stoczni Mare Island w Kalifornii, do służby w amerykańskiej flocie podwodnej wszedł 15 października 1943 roku. Jego jedynym dowódcą był kmdr Richard O’Kane, pod którego komendą „Tang” odbył pięć patroli bojowych. Dzięki zatopieniu 24 statków o łącznej pojemności 93 824 ton, został rekordzistą amerykańskiej floty podwodnej. 24 października 1944 roku podczas piątego patrolu, „Tang” został zatopiony w Cieśninie Tajwańskiej przez ostatnią z własnych torped, która po wystrzeleniu zdefektowała i zaatakowała okręt macierzysty. Jednostka została wyróżniona czterema gwiazdami Battle Star oraz dwoma Presidential Unit Citation, dowodzący zaś nim komandor Richard O’Kane otrzymał Medal Honoru – najwyższe amerykańskie odznaczenie wojenne.