Przejdź do zawartości

Wikiprojekt:Tłumaczenie artykułów/Psitakozaur

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tłumaczenia z języka angielskiego

Tłumaczone artykuły

Propozycje tłumaczeń

ca • cs • de • en • bg • es • fr • hu • it • ja • pt • ru • sr • sv • szl • uk



Psitakozaur
Psittakozaur
Osborn, 1923
Ilustracja
Czaszka P. mongoliensis w australijskim muzeum, Sydney.
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Podgromada

diapsydy

Nadrząd

dinozaury

Rząd

dinozaury ptasiomiedniczne

Podrząd

cerapody

Infrarząd

ceratopsy

Rodzina

Psitakozaury

Rodzaj

Psitakozaur

Multimedia w Wikimedia Commons

Psitakozaur (Psittacosaurus, z języka greckiego "papuzi jaszczur") - rodzaj dinozaura z grupy ceratopsów. Żył we wczesnej kredzie w Azji, od około 130 do 100 milionów lat temu. Wyróżniono w nim najwięcej gatunków spośród wszystkich rodzajów dinozaurów. Znany jest ze skamieniałości z różnych regionów dzisiejszych Chin, Mongolii i Rosji, a być może jeden z gatunków też z Tajlandii.

Wszystkie gatunki tego rodzaju były przypominającymi gazele dwunożnymi roślinożercami o mocnych, silnych dziobach na górnej szczęce. Jeden z gatunków posiadał także na ogonie i tylnej części grzbietu długi, przypominający pióro twór, prawdopodobnie spełniający funkcje pokazowe. Psitakozaur był bardzo wczesnym ceratopsem i choć wiele ich charakterystycznych cech wykształciło się później, wiele z nich psitakozaur dzielił z późniejszych dinozaurami rogatymi, jak protoceratops i osiągający rozmiary słonia triceratops.

Dinozaur ten nie jest tak bliski opinii publicznej, jak jego daleki krewny triceratops, ale należy do najlepiej poznanych. Odnaleziono do tej pory szkielety około 400 osobników, w tym wiele komletnych. Należały one do zwierząt w różnym wieku, od wykluwających się piskląt do dorosłych osobników, co umożliwiło badania tempa wzrostu i biologii rozrodu tego stworzenia. Obfitość pozostałości tego dinozaura w zapisie kopalnym pozwoliła używać ich jako skamieniałości przewodnich dla wczesnokredowych osadów środkowej Azji.

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Porównanie wielkości psitakozaura i człowieka. Każda kratka reprezentuje jeden metr kwadratowy
Psittacosaurus mongoliensis

Poszczególne gatunki psitakozaura różniły się w wielkości i cechach charakterystycznych czaszki i szkieletu. Ogólny kształt ciała jednak łączył je ze sobą. Najlepiej znany rodzaj, P. mongoliensis, osiągał 2 metry długości[1]. Jego maksymalną masę ciała określono na około 20 kg (także P. mongoliensis)[2]. Kilka innych gatunków posiadało zbliżone rozmiary (P. major, P. neimongoliensis, P. xinjiangensis)[3][4][5], jeszcze inne były nieco mniejsze (P. sinensis, P. meileyingensis)[6]. Najmniejszy gatunek, P. ordonensis, był od P. mongoliensis mniejszy o 30%[4]. Największych rozmiarów dorastały P. lujiatunensis i P. sibiricus, żaden z nich nie przerastał jednak znacznie P. mongoliensis[7][8].

Czaszka psitakozaura była wysoko zmodyfikowana, porównywalnie, jak u innych ptasiomiednicznych tego czasu. Była ona wysoka i krótka, u niektórych gatunków z profilu prawie okrągła. Część leżąca od przodu od oczodołów stanowiła zaledwie 40% jej długości, mniej niż u wszystkich innych ptasiomiednicznych. Dolna szczęka charakteryzowała się bulwiastym rowkiem poniżej środka każdego zęba. Obie szczęki formowały rodzaj dzioba, tworzonego przez kości dziobową i przedzębową. Kostny szkielet dzioba mogła pokrywać keratyna, zapewniając ostrą powierzchnię sieczną do rozdrabniania pokarmu roślinnego. Jak sugeruje nazwa rodzajowa, dziób mógł przypominać ten spotykany dziś u papug. Czaszkę psitakozaura wiele cech łączy z tymi należącymi do późniejszych ceratopsów, jak unikatowa kość dziobowa na końcu górnej szczęki czy też rozszerzona policzkowa kość os jugale. Nie ma zaś śladu takich struktur, jak kryza kostna na szyi czy rogi, które rozwiną się u późniejszych, bardziej wyspecjalizowanych ceratopsów[9]. Kostne rogi wypuklające się z czaszki P. sibiricus uznane zostały za przykład konwergencji[8].

Pozaczaszkowe szkielety opisywanego zwierzęcia były bardziej typowe dla dwunożnego ptasiomiedniczego. U P. mongoliensis, podobnie, jak u innych gatunków, długość kończyn przednich stanowiła tylko 58% długości tylnych, oznacza to że te stworzenia były prawie zupełnie dwunożne. Ich dłonie kończyły się tylko czterema palcami, podczas gdy większość przedstawicieli ich rzędu (w tym wszystkie inne ceratopsy) posiadały ich 5. Czteropalczasta "dłoń" przypomina te u innych niewielkich ptasiomiednicznych[9].

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Psittacosaurus został nazwany w 1923 przez Henry'ego Fairfield Osborna, paleontologa i prezydenta Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej (AMNH). Nazwa rodzajowa składa się z greckich słów ψιττακος/psittakos ('papuga') i σαυρος/sauros ('jaszczurka'), zasugerowanych przez dziób, podobny do papuziego i naturę tych dinozaurów[10].

Gatunki z rodzaju Psittacosaurus[edytuj | edytuj kod]

Zobacz koniecznie dyskusję, paragraf prawdopodobnie ulegnie zmianie.

 Osobny artykuł: Species of Psittacosaurus.
Rekonstrukcja ośmiu gatunków z rodzaju Psittacosaurus, rysunek w skali

Ponad tuzin gatunków zostało zaliczonych do rodzaju Psittacosaurus, pomimo że jedyne od dziewięciu do jedenastu z nich jest obecnie uznawanych za jego przedstawicieli[3][11][12]. Jest to najwyższa liczba gatunków przypisana obecnie jakiemukolwiek rodzajowi dinozaurów (nie licząc ptaków). Inne grupy tych gadów są zazwyczaj monotypowe, zawierają tylko jeden znany gatunek. Różnica jest najprawdopodobniej spowodowana dużą liczbą przypadków odnajdywania skamielin Psitakozaurów. Na chwilę obecną jest znanych około stu okazów kopalnych, podczas gdy o innych dinozaurach wiemy dużo mniej, wiele jest reprezentowanych jedynie przez jeden okaz. Dzięki tak wielkiej liczbie różnorodnych przedstawicieli psitakozaury, mogą być zanalizowane znacznie lepiej, niż większość rodzajów dinozaurów, co powoduje uznawanie większej ilości gatunków. Wiele z nadal istniejących rodzajów żyjących w czasach dinozaurów jest obecnie reprezentowanych przez dużą liczbę gatunków, co sugeruje, że gatunki z dawnych rodzajów nie zachowały się do naszych czasów. W dodatku większość dinozaurów jest znana wyłącznie dzięki odnalezionym kościom i może być oceniana tylko z morfologicznego punktu widzenia, podczas gdy pozostałe gatunki często mają bardzo podobną morfologię szkieletu, ale różnią się innymi szczegółami, które nie zachowałyby się w płycie kopalnej. Dlatego rzeczywista różnorodność gatunkowa może być znacznie wyższa, niż obecnie rozpoznana w tym i innych rodzajach dinozaurów[13].

  • Valid Psittacosaurus species
    • Psittacosaurus mongoliensis[10][14] — Mongolia, północne Chiny (typowy)
      Osborn, 1923
    • Psittacosaurus sinensis[15] — północno-wschodnie Chiny
      Young, 1958
    • Psittacosaurus meileyingensis[6] — północno-centralne Chiny
      Sereno et al., 1988
    • Psittacosaurus xinjiangensis[16] — północno-zachodnie Chiny
      Sereno & Zhao, 1988
    • Psittacosaurus neimongoliensis[4] — północno-centralne Chiny
      Russell & Zhao, 1996
    • Psittacosaurus ordosensis[4] — północno-centralne Chiny
      Russell & Zhao, 1996
    • Psittacosaurus mazongshanensis[17] — północno-zachodnie Chiny
      Xu, 1997
    • Psittacosaurus sibiricus[18] - Rosja (południowa Syberia)
      Leshchinskiy et al., 2000
    • Psittacosaurus lujiatunensis[7] - północno-wschodnie Chiny
      Zhou et al., 2006
    • Psittacosaurus major[3] - północno-wschodnie Chiny
      Sereno et al., 2007
  • Possible Psittacosaurus species
  • Synonimy
    • Protiguanodon Osborn, 1923
    • Luanpingosaurus Cheng vide Chen, 1996[21]

Klasyfikacja[edytuj | edytuj kod]

Holotyp Psittacosaurus mongoliensis - widok z góry. Osborn, 1924.
Typ czaszki Psittacosaurus mongoliensis. Osborn, 1923.

Psittacosaurus to rodzaj typowy w rodzinie psitakozaurów (Psittacosauridae), także stworzonej przez Osborna w 1923[10]. Oprócz niego należy do niej tylko 1 rodzaj, hongszanozaur (Hongshanosaurus)[22]. Psitakozaury są bazalne (bardziej pierwotne) w stosunku do wszystkich innych znanych ceratopsów oprócz jinlonga (Yinlong) i być może chaojangzaurów (Chaoyangsauridae)[9][23]. Jeśli psitakozaury był wczesnym odgałęzieniem drzewa rodowego dinozaurów rogatych, psitakozaur nie był bezpośrednim przodkiem żadnej innej grupy ceratopsów. Wszyscy inni przedstawiciele ceratopsów zachowali 5 palców na przednich łapach, bardziej prymitywną cechę, podczas gdy wszyskie gatunki psitakozaura miały ich tylko 4. Poza tym otwór w czaszce pomiędzy oczodołem i nozdrzem (fenestra antorbitalis) został w trakcie ewolucji u rodziny psitakozaurów utracony. Znaleźć go można zaś u innych ceratopsów i prawie wszystkich archozaurów. Wydaje się wysoce nieprawdopodobne, by piąty palec i wspomniany otwór w czaszce powstały po raz drugi[9].

Chociaż nazwano liczne gatunki psitakozaura, ich wzajemne pokrewieństwo nie zostało w pełni wyjaśnione, nie ma w tej sprawie zgody wśród naukowców[4][14][17]. Najnowsze i najbardziej szczegółowe analizy kladystyczne opublikowali Alexander Averianov i wspólnicy w 2006[8]


Psittacosaurus 


P. sibiricus



P. sinensis





P. neimongoliensis



P. ordosensis




Psittacosaurus sp. z Yixian (oprócz P. lujiatunensis, P. major)



P. mazongshanensis



P. meileyingensis



P. mongoliensis



P. xinjiangensis





Zasugerowano, że P. lujiatunensis jest najbardziej pierwotnym z tych gatunków. Jest to zgodne z zapisem kopalnym, w którym pojawił się wcześniej[7].

Znaleziska[edytuj | edytuj kod]

Psittacosaurus mongoliensis - skamieniałość wyłożona w Hongkońskim Muzeum Nauki

Psitakozaur znany jest z ponad 400 odkrytych osobników, z których 75 zaliczono do gatunku typowego, P. mongoliensis[9][24][25]. Wszystkie skamieniałości omawianego rodzaju odkryto w osadach wczesnokredowych w Azji, od południowej Syberii do północnych Chin, a być może także południowej Tajlandii. Formacje geologiczne ze szczątki tego zwierzęcia mieszczą się zazwyczaj w przedziale od późnego barrema do alba, około 125 do 100 milionów lat temu. Prawie wszystkie lądowe formacje osadowe z tego wieku z Mongolii i północnych Chin obejmują skamieliny psitakozaura, co pozwala używać go jako skamieniałości przewodniej tego okresu w tym regionie, podobnie jak bardzo często spotykamy pterozaur Dsungaripterus[26].

Najwcześniejszy znany gatunek to P. lujiatunensis odnaleziony w najniższych pokładach formacji Yixian[7], w której tym i innych pokładach odkryto 200 osobników przypisanych do omawianego tu rodzaju. Ich wiek stanowi przedmiot dyskusji[25]. Choć wiele wczesnych badań z użyciem datowania radiometrycznego umieściło Yixian w okresie jurajskim, dziesiątki milionów lat przed uznawanym czasem występowania psitakozaura, nowsze prace datują ją na wczesną kredę. Zespół chińskich naukowców przy zastosowaniu metody argon-argon określił wiek najniższych osadów tej formacji na około 128 milionów lat, najwyższych zaś na średnio 122 miliony lat[27]. Najnowsze badania chińskie z użyciem metody uran-ołów sugerują, że dolne warstwy są młodsze, mając około 125 milionów lat, wiek najwyższych potwierdzono 122 miliony lat[28]. Prace te przypisują formację Yixian wczesnemu aptowi i albo też późnemu barremowi do wczesnego aptu.

Paleobiologia[edytuj | edytuj kod]

Pożywienie[edytuj | edytuj kod]

P. mongoliensis, szkielet wystawiony w Hong Kong Science Museum

Psitakozaur posiadał samo-ostrzące zęby, których używał do odcinania i rozdrabniania twardego pokarmu roślinnego. Inaczej niż w przypadku późniejszych ceratopsów, nie posiadał uzębienia służącego miażdżeniu i żucie pożywienia. Zamiast tego używał gastrolitów, kamieni połykanych dla rozdrabniania pożywienia i przemieszczania go przez układ pokarmowy. Gastrolity, czasami w liczbie większej niż 50, okazjonalnie znajdowane były w jamach brzusznych psitakozaura i mogły być przechowywane w drugim żołądku, jak u współczesnych ptaków[1].

Tempo wzrostu[edytuj | edytuj kod]

Odnaleziono kilka młodocianych przedstawicieli tego rodzaju. Najmniejsze jest pisklę P. mongoliensis w kolekcji AMNH, mierzący zaledwie około 11- 13 cm długości. Jego czaszka osiąga tylko 2,8 cm. Inna czaszka pisklęcia z AMNH ma 4,6 cm długości. Oba osobniki pochodzą z Mongolii[29]. Młode odkryte w Yixian są w przybliżeniu w tym samy wieku, co większy z AMNH.[30] Dorosły Psittacosaurus mongoliensis osiągał 2 m długości.

Tempo wzrostu P. mongoliensis określono dzięki badaniu histologicznemu. Wiek najmniejszych objętych nim osobników ważących mniej niż 1 kg określono na około 3 lata. Największe, mające 20 kg, liczyły sobie 9 lat. Oznacza to względnie szybki wzrost porównywalny ze spotykanym u większości gadów i torbaczy, wolniejszy jednak niż u ptaków i ssaków łożyskowych[2].

Integument[edytuj | edytuj kod]

Pokrycie ciała[edytuj | edytuj kod]

Psittacosaurus sibiricus ukazujący "włosy" na ogonie

Pokrycie ciała psitakozaura znane jest dzięki chińskiemu osobnikowi, który najprawdopodobniej pochodzi z formacji Yixian z Liaoning. Nie przypisano go jeszcze żadnemu konkretnemu gatunkowi. Został on eksportowany z Państwa Środka nielegalnie, z naruszeniem chińskiego prawa, ale nabyło go niemieckie muzeum i czynione są starania o jego powrót do Chin[31].

Większą część ciała pokrywają łuski. Większe z nich skupiają się w nieregularne wzory, liczne mniejsze zaś zajmują przestrzeń pomiędzy nimi. Bardzo podobnie wygląda pokrycie ciała innych ceratopsów, np. chasmozaura. Poza tym zachowały się struktury przypominające wydrążone, rurkowate włosy mierzące średnio 16 cm, długości tworzące rząd schodzący po grzbietowej powierzchni ogona. "Obecnie nie istnieją przekonywujące dowody, by były to twory homologiczne ze strukturalnie różniącymi się od nich piórami i protopiórami teropodów"[31]. Ponieważ struktury te tworzą pojedynczy rząd na ogonie, ich funkcja termoregulacyjna nie jest prawdopodobna. Używane raczej były w komunikacji pomiędzy zwierzętami, które wystawiały je innym osobnikom na pokaz[31].

Opieka nad potomstwem[edytuj | edytuj kod]

Psitakozaur z potomstwem

Niezwykle dobrze zachowane znalezisko z formacji Yixian z prowincji Liaoning (Chiny) stanowi jeden z najlepszych dowodów opieki rodzicielskiej u dinozaurów. Obejmuje ono dorosłego psitakozaura (nie przypisano go do żadnego gatunku) otoczonego 34 ARTICULATED młodocianymi szkieletami, wszystikimi zachowanymi w 3 wymiarach. Młode, wszystkie w przybliżeniu w tym samym wieku, były intertwined in a group underneath the adult, although all 34 skulls are positioned above the mass of bodies, as they would have been in life. Sugeruje to, że zwierzęta był jeszcze żywe w trakcie "pogrzebu" (BURIAL), który nastąpił bardzo szybko, być może spowodowany zapadnięciem się nory[30].

Kości młodych były bardzo małe ale dobrze skostniale. Brano to za dowód rozległej opieki rodzicielskiej, ponieważ młode musiały być w gnieździe na długo, zanim ich kości zdążyły skostnieć. Duża (SHEER) liczba potomstwa w gnieździe sugeruje, że nie wszystkie należały one do zachowanego przy nich dorosłego, co oznacza, że u psitakozaura występować mogły wspólne gniazda, być może podobne do strusich[30]. However, even very young psittacosaur teeth appear worn, indicating they chewed their own food and may have been precocial, although this does not rule out continued parental care[29].

Drapieżniki[edytuj | edytuj kod]

Repenomamus giganticus polujący na młodego psitakozaura.

Inne skamieliny z formacji Yixian dostarczają dowodów na to, że psitakozaur był zwierzyną łowną. W jamie brzusznej jednego ze szkieletów dużego ssaka z grupy trykonodontów o nazwie Repenomamus robustus (łac. robustus - "potężny") zachowały się pozostałości młodego psitakozaura. Kilka kości młodego jest cały czas połączonych stawowo. Oznacza to, że mięsożerny ssak połykał zdobycz dużymi porcjami. Jest to bardzo ważne znalezisko, ponieważ po raz pierwszy dysponujemy przykładem mezozoicznego ssaka polującego na dinozaury[32]. Intensywne polowania na młode mogły zaowocować przyjęciem przez dorosłe strategii rozrodczej R (na ilość) - posiadania licznego potomstwa, by przeciwdziałać dużej śmiertelności.

Patologie[edytuj | edytuj kod]

Spośród ponad 400 znanych osobników psitakozaura tylko 1 posiadał jakikolwiek rodzaj patologii. Zagadkowe znalezisko obejmujące kompletny szkielet dorosłego osobnika niepewnie przypisany gatunkowi typowemu odnaleziony został w dolnych sadach formacji Yixian w Chinach. Nie ma na nim śladu złamań kości, ale są wyraźne oznaki infekcji zauważalne blisko środka prawej kości strzałkowej. Widnieje tam duży okrągły dołek, świadectwo martwicy spowodowanej brakiem dostaw krwi w tym obszarze. Dołek otacza duży obszar opuchlizny wzdłuż dolnej jednej trzeciej kości. Ta duża ilość tkanki kostnej odłożona wokół urazu oznacza, że zwierzę przetrwało pomimo wypadku i następującej po nim infekcji. Psitakozaur był stworzeniem dwunożnym i pojedynczy uraz kości podtrzymującej masę ciała w nodze mógł prowadzić do śmierci. Jednak kość strzałkowa, w odróżnieniu od udowej i piszczelowej nie dźwiga ciężaru ciała, więc zwierzę wciąż było zdolne do chodu w pewnym zakresie. Źródło urazu natomiast pozostaje nieznane[25].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Sereno, Paul C. (1997). Psittacosauridae. In: Currie, Philip J. & Padian, Kevin P. (Eds.). The Encyclopedia of Dinosaurs. San Diego: Academic Press. Pp. 611–613.
  2. ↑ a b Erickson, Gregory M. & Tumanova, Tatyana A. (2000). Growth curve of Psittacosaurus mongoliensis Osborn (Ceratopsia: Psittacosauridae) inferred from long bone histology. Zoological Journal of the Linnean Society 130: 551–566.
  3. ↑ a b c Sereno, Paul C, Zhao Xijin, Brown, Loren & Tan Lin. (2007). New psittacosaurid highlights skull enlargement in horned dinosaurs. Acta Palaeontologica Polonica 52(2): 275-284.
  4. ↑ a b c d e Russell, Dale A. & Zhao Xijin. (1996). New psittacosaur occurrences in Inner Mongolia. Canadian Journal of Earth Sciences 33: 637–648.
  5. ↑ Brinkman, Donald B., Eberth, David A., Ryan, M.J. & Chen Peiji. (2001). The occurrence of Psittacosaurus xinjiangensis Sereno and Chao, 1988 in the Urho area, Junggar basin, Xinjiang. Canadian Journal of Earth Sciences 38: 1781–1786.
  6. ↑ a b Sereno, Paul C., Zhao Xijin, Chang Zhengwu & Rao Chenggang. (1988). Psittacosaurus meileyingensis (Ornithischia: Ceratopsia), a new psittacosaur from the Lower Cretaceous of northeastern China. Journal of Vertebrate Paleontology 8: 366–377.
  7. ↑ a b c d Zhou Changfu, Gao Keqin, Fox, Richard C. & Chen Shuihua. (2006). A new species of Psittacosaurus (Dinosauria: Ceratopsia) from the Early Cretaceous Yixian Formation, Liaoning, China. Palaeoworld 15: 100–114.
  8. ↑ a b c Averianov, Alexander O., Voronkevich, Alexei V., Leshchinskiy, Sergei V. & Fayngertz, Alexei V. (2006). A ceratopsian dinosaur Psittacosaurus sibiricus from the Early Cretaceous of West Siberia, Russia and its phylogenetic relationships. Journal of Systematic Paleontology 4(4): 359–395.
  9. ↑ a b c d e *You Hailu & Dodson, Peter. (2004). Basal Ceratopsia. In: Weishampel, David B., Dodson, Peter, & Osmolska, Halszka (Eds.). The Dinosauria (2nd Edition). Berkeley: University of California Press. Pp. 478–493.
  10. ↑ a b c Osborn, Henry F. (1923). Two Lower Cretaceous dinosaurs of Mongolia. American Museum Novitates 95: 1–10.
  11. ↑ Xu Xing & Zhao Xijin. (1999). Psittacosaur fossils and their stratigraphical implications. In: Wang Y. & Deng T. (Eds.). Proceedings of the Seventh Annual Meeting of the Chinese Society of Vertebrate Paleontology. Beijing: China Ocean Press. Pp. 75–80.
  12. ↑ Sereno, Paul C. (2000). The fossil record, systematics and evolution of pachycephalosaurs and ceratopsians from Asia. In: Benton, Michael J., Shishkin, Mikhail A., Unwin, David M. & Kurochkin, Evgeny N. (Eds.). The Age of Dinosaurs in Russia and Mongolia. Cambridge: Cambridge University Press. Pp. 480–516.
  13. ↑ Archibald, J. David. (1997). Species. In: Currie, Philip J. & Padian, Kevin. The Encyclopedia of Dinosaurs San Diego: Academic Press. Pp. 695–699.
  14. ↑ a b Sereno, Paul C. (1990). New data on parrot-beaked dinosaurs (Psittacosaurus). In: Carpenter, Ken & Currie, Philip J. (Eds.). Dinosaur Systematics: Perspectives and Approaches. Cambridge: Cambridge University Press. Pp. 203–210.
  15. ↑ Young, C.C. (1958). The dinosaur remains of Laiyang, Shantung. Palaeontologia Sinica Series C 16: 53–159.
  16. ↑ Sereno, Paul C. & Zhao Xijin. (1988). Psittacosaurus xinjiangensis (Ornithischia: Ceratopsia), a new psittacosaur from the Lower Cretaceous of northwestern China. Journal of Vertebrate Paleontology 8: 353–365.
  17. ↑ a b Xu Xing. (1997). A new psittacosaur (Psittacosaurus mazongshanensis sp. nov.) from Mazongshan area, Gansu Province, China. In: Dong Z. (Ed.). Sino-Japanese Silk Road Dinosaur Expedition. Beijing: China Ocean Press. Pp. 48–67.
  18. ↑ Leshchinskiy, Sergei V., Fayngertz, Alexei V., Voronkevich, Alexei V., Maschenko, E.N. & Averianov, Alexander O. (2000). Preliminary results of the investigation of the Shestakovo localities of Early Cretaceous vertebrates. In: Komarov, A.V. (Ed.). Materials of the Regional Conference of the Geologists of Siberia, Far East and North East of Russia. Tomsk: GalaPress. Pp. 363–366. [In Russian]
  19. ↑ Buffetaut, Eric & Suteethorn, Varavudh. (1992). A new species of the ornithischian dinosaur Psittacosaurus from the Early Cretaceous of Thailand. Palaeontology 35: 801–812.
  20. ↑ Buffetaut, Eric & Suteethorn, Varavudh. (2002). Remarks on Psittacosaurus sattayaraki Buffetaut & Suteethorn, 1992, a ceratopsian dinosaur from the Lower Cretaceous of Thailand. Oryctos 4: 71–73.
  21. ↑ Wang et al. (2000) Vertebrata PalAsiatica 38: 92
  22. ↑ You Hailu, Xu Xing & Wang Xiaolin. (2003). A new genus of Psittacosauridae (Dinosauria: Ornithopoda) and the origin and early evolution of marginocephalian dinosaurs. Acta Geologica Sinica (English edition) 77(1): 15–20.
  23. ↑ Xu Xing, Forster, Catherine A., Clark, James M. & Mo Jinyou. (2006). A basal ceratopsian with transitional features from the Late Jurassic of northwestern China. Proceedings of the Royal Society of London: Biological Sciences. 273: 2135–2140. doi:10.1098/rspb.2006.3566
  24. ↑ "MSU, Mongolian paleontologists find 67 dinosaurs in one week" by Evelyn Boswell. Montana State University News Service. 13 September 2006. Accessed 5 May 2007.
  25. ↑ a b c Lü Junchang, Kobayashi, Yoshitsugu, Lee Yuong-Nam & Ji Qiang. (2007). A new Psittacosaurus (Dinosauria: Ceratopsia) specimen from the Yixian Formation of western Liaoning, China: the first pathological psittacosaurid. Cretaceous Research. [published online]
  26. ↑ Lucas, Spencer G. (2006). The Psittacosaurus biochron, Early Cretaceous of Asia. Cretaceous Research 27: 189-198.
  27. ↑ Wang S, Hu H, Li P & Wang Y. 2001. Further discussion on the geologic age of Sihetun vertebrate assemblage in western Liaoning, China: evidence from Ar-Ar dating. Acta Petrologica Sinica 17: 663–668.
  28. ↑ Yang Wei, Li Shuguang & Jiang Baoyu. (2007). New evidence for Cretaceous age of the feathered dinosaurs of Liaoning: zircon U-Pb SHRIMP dating of the Yixian Formation in Sihetun, northeast China. Cretaceous Research. doi|10.1016/j.cretres.2006.05.011
  29. ↑ a b Coombs, Walter P. (1982). Juvenile specimens of the ornithischian dinosaur Psittacosaurus. Palaeontology 25: 89–107.
  30. ↑ a b c Meng Qingjin, Liu Jinyuan, Varrichio, David J., Huang, Timothy & Gao Chunling. (2004). Parental care in an ornithischian dinosaur. Nature 431: 145–146.
  31. ↑ a b c Mayr, Gerald, Peters, D. Stephan, Plodowski, Gerhard & Vogel, Olaf. (2002). Bristle-like integumentary structures at the tail of the horned dinosaur Psittacosaurus. Naturwissenschaften 89: 361–365.
  32. ↑ Hu Yaoming, Meng Jin, Wang Yuanqing & Li Chuankui. (2005). Large Mesozoic mammals fed on dinosaurs. Nature 433: 149–152.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Ceratopsy
Rodziny
Dinozaury
Infrarzędy dinozaurów
Era dinozaurów
Dyscypliny powiązane

Kategoria:Ceratopsy Kategoria:Dinozaury kredy Kategoria:Dinozaury Azji

[[cs:Psittacosaurus]] [[de:Psittacosaurus]] [[en:Psittacosaurus]] [[es:Psittacosaurus]] [[eo:Psitakosaŭro]] [[fr:Psittacosaure]] [[it:Psittacosaurus]] [[lv:Psitakozaurs]] [[lt:Psitakozauras]] [[hu:Psittacosaurus]] [[nl:Psittacosaurus]] [[ja:プシッタコサウルス]] [[pt:Psitacossauro]] [[simple:Psittacosaurus]] [[sk:Psittacosaurus]] [[sv:Psittacosaurus]] [[zh:鸚鵡嘴龍]]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikiprojekt:Tłumaczenie_artykułów/Psitakozaur&oldid=73236848”