Łabunie
50°39′10″N 23°22′05″E/50,652778 23,368056
 |
Ten artykuł od 2019-05 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
| wieś | |
 Pałac Zamoyskich | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
84 |
| Kod pocztowy |
22-437[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LZA |
| SIMC |
0893216[5] |
Położenie na mapie gminy Łabunie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu zamojskiego  | |
| 50°39′10″N 23°22′05″E/50,652778 23,368056[1]
| |
| Strona internetowa | |
Łabunie – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie zamojskim, w gminie Łabunie[5][6]. Leży 11 km na południowy wschód od Zamościa.
W latach 1954-1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Łabunie. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zamojskiego.
Wieś jest sołectwem, siedzibą gminy Łabunie[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 1775 mieszkańców[8].
Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Matki Bożej Szkaplerznej i św. Dominika w Łabuniach[9].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Według opracowania J. Niedźwiedzia, udokumentowana historia wsi sięga co najmniej XV w.
Wiek XV[edytuj | edytuj kod]
W 1428 roku odnotowano w dokumentach istnienie rodu Łabuńskich. O Wojciechu i Adamie z Łabuń w powiecie grabowieckim wspominają zapisy z lat 1433–1444 oraz 1435-1447. Adam był w 1435 roku jednym z fundatorów drewnianego kościoła w Łabuniach. Później opiekę nad świątynią przejął Jan z Łabuń (występujący w źródłach w latach 1448–1466) oraz Świętosław z Łabuń (notowany w l. 1447–1464). Świętosław mógł być wpływową osobą, ponieważ uczestniczył w delegacji przedstawicieli księstwa bełskiego do króla polskiego w roku 1462, prosząc o włączenie tegoż księstwa do Korony Królestwa Polskiego. Z tej rodziny pochodził także pisarz kancelarii królewskiej i biskup kamieniecki Mikołaj z Łabuń. W latach 1483–1491 jako właściciel włości łabuńskich występował Jan Łabuński, a w roku 1491 jedyną dziedziczką Łabuń została Barbara Łabuńska, żona Piotra Potockiego.
Wiek XVI[edytuj | edytuj kod]
Dobra mogły ulec zniszczeniu na początku XVI wieku w wyniku najazdów tatarskich, odnotowanych na tych terenach w l. 1500 i 1506, ponieważ rejestr poborowy z 1531 r. wykazał zaledwie 3 łany użytków w Łabuniach i Woli Łabuńskiej. Przed 1556 r. pół wsi, jako spadek po Katarzynie Rogali, przejął Jan Rogala, a od niego w tym roku kupił wraz z Wolą Łabuńską Stanisław Zamoyski. W 1566 roku Zamoyski zastawił swoją część wsi Łukaszowi Oleśnickiemu.
Wiek XVII[edytuj | edytuj kod]
Z Jarosławem Oleśnickim zapewne należy łączyć powstanie w Łabuniach zboru ariańskiego, który mieścił się w dotychczasowym drewnianym kościele. W 1605 roku Jarosław i Dorota Oleśniccy przywrócili kościół katolikom i w tym samym roku biskup chełmski Jerzy Zamoyski rekonsekrował świątynię pod wezwaniem Matki Bożej Szkaplerznej oraz św. Dominika. W 1630 roku wg rejestru podymnego wieś liczyły 30 domów. Dobra, w których leżała wieś, trafiły w posagu Doroty Leśniowolskiej do Stanisława Firleja z Dąbrowicy, do którego należały Łabunie i sąsiednia wieś Łabuńki w 1648 r. W tym okresie, podczas oblężenia Zamościa, Bohdan Chmielnicki rozłożył w Łabuniach swój obóz, biorąc na kwaterę tutejszy dwór Firleja. Według kolejnych rejestrów cała włość łabuńska pozostała własnością Stanisława Firleja, później kasztelana lubelskiego, co najmniej do 1667.
Wiek XVIII[edytuj | edytuj kod]
Podczas wojny północnej w 1704 r. przez kilka dni obozował we wsi król szwedzki Karol XII.
Wiek XIX[edytuj | edytuj kod]
W XIX wieku Feliks Tarnowski (1790–1851), właściciel sąsiednich dóbr krasnobrodzkich, zbudował w Łabuniach browar, gorzelnię i młyn do mielenia słodu.
Wiek XX[edytuj | edytuj kod]
W 1902 roku dobra Łabuńskie od Jana Stanisława Tarnowskiego zakupił Aleksander Szeptycki[10]. W 1922 roku podarował pałac wraz z parkiem i kilku hektarowym gospodarstwem siostrom Franciszkankom Misjonarkom Maryi[11].
W latach 1940–1945 Niemcy zbudowali na terenach majątku Szeptyckich lotnisko wojskowe. Używane było w okresie początkowych walk po ataku na ZSRR i w czasie odwrotu w 1944.
Atrakcje[edytuj | edytuj kod]
- barokowy pałac z połowy XVIII wieku zbudowany przez Jana Jakuba Zamoyskiego wg projektu Bernarda Meretyna. Szeptyccy w 1922 r. przekazali zespół pałacowo-parkowy siostrom franciszkankom misjonarkom Maryi zajmującym się opieką nad sierotami, dziećmi opuszczonymi i chorymi. Zakonnice wykonały remont pałacu i zaadaptowały go na cele klasztorne.
- park wraz z założonym na planie koła cmentarzem, na którym znajdują się groby rodziny Szeptyckich, sióstr franciszkanek misjonarek Maryi oraz mogiła z prochami błogosławionego Stanisława Kostki Starowieyskiego.
- barokowy kościół parafialny pw. Matki Bożej Szkaplerznej i św. Dominika – konsekrowany pierwotnie w 1605 roku. Prawdopodobnie Stanisławowi Firlejowi należy zawdzięczać w znacznej mierze budowę obecnego kościoła. Wizytacja biskupia z 1671 wspomina kościół nowo murowany w części z kamienia, a w części z cegły, choć jeszcze nie był konsekrowany. ks. Mikołaj Tyszowiecki, pleban łabuński w latach 1715–1730 obejmując parafię zastał kościół w ruinie, ale przy pomocy kolatorów i parafian przeprowadził jego restaurację. Jest to jednonawowa budowla w stylu schyłkowego renesansu lubelskiego, murowana z kamienia i cegły. Przy prezbiterium, od strony północnej znajduje się zakrystia, a od strony południowej kaplica dobudowana w 1870 r. przez Tarnowskich.
- ołtarz główny został wykonany w XIX wieku z drzewa sosnowego i lipowego, a umieszczono w nim obrazy: św. Antoniego i MB Szkaplerznej. Kościół posiada także kilka ołtarzy bocznych, również drewnianych z obrazami: Pana Jezusa Ukrzyżowanego, św. Mikołaja, św. Jana Nepomucena, św. Izydora, św. Walentego, św. Dominika, św. Franciszka, Matki Boskiej Częstochowskiej i Matki Boskiej Bolesnej.
- Na chórze muzycznym znajdują się 10-głosowe organy Jana Śliwińskiego z 1896 r.
- murowane ogrodzenie cmentarza przykościelnego. W jego skład wchodzi parkan z elementami murowanymi oraz z 22 kamiennymi figurami świętych, bogato zdobiona brama wejściowa i furtka. Ogrodzenie zostało wykonane w 2 poł. XVIII w., a jego autorstwo z dużym prawdopodobieństwem można przypisać twórcom z kręgu lwowskiego rzeźbiarza Macieja Polejowskiego
- figura św. Jana Nepomucena (znajdująca się na cmentarzu parafialnym – pierwotnie w innej lokalizacji) przypisywana Johannowi Gottlibmajerowi
- murowana dzwonnica wzniesiona wraz z ogrodzeniem
- dom pielgrzyma z 1901 roku
- rezerwat stepowy Łabunie.
Sport[edytuj | edytuj kod]
W Łabuniach funkcjonuje Gminny Klub Sportowy Sparta Łabunie – amatorski klub piłkarski, założony w 1951 roku. Obecnie drużyna seniorów gra w grupie zamojskiej klasy A. Sparta rozgrywa mecze na stadionie w Łabuniach.
Urodzeni w Łabuniach[edytuj | edytuj kod]
- Andrzej Kowerski, polski agent Kierownictwa Operacji Specjalnych (SOE)[12].
- Antoni Rychel – oficer Wojska Polskiego i Armii Krajowej, dowódca Obwodu Hrubieszów AK[13].
- Wiktor Zarembiński – major kawalerii, cichociemny.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Wjazd do wsi -
Pałac Zamoyskich w Łabuniach -
Kościół parafialny w Łabuniach -
Budynek OSP w Łabuniach
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 71005
- ↑ Wieś Łabunie w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-11-16], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-11-16].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 695 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Strona gminy, sołectwa [dostęp 2023-11-16]
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Jan Kazimierz Szeptycki, Łabunie, 2017, ISBN 978-83-943983-9-2.
- ↑ Józef Niedźwiedź: Zespół kościelny w Łabuniach, w świetle źródeł historycznych i nadzorów archeologicznych. W: Kościoły, cerkwie i klasztory Lubelszczyzny w świetle badań archeologicznych. Ewa Banasiewicz-Szykuła (red.). Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Lublin 2013, s. 161. ISBN 978-83-935765-1-7.
- ↑ Krzysztof Czubara: Nasz hrabia u Maczka. „Tygodnik Zamojski”, [dostęp 2016-05-20].
- ↑ Andrzej Kedziora, Zamościopedia - RYCHEL ANTONI (1906-1943) żołnierz Podziemia [online], www.zamosciopedia.pl [dostęp 2023-06-08] (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Łabunie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 563.
- Łabunie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 252.
- Archiwalne zdjęcia klasztoru w bibliotece Polona
| wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
