Łowczyk leśny
| Todiramphus macleayii[1] | |||
| (Jardine & Selby, 1830) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
łowczyk leśny | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
Łowczyk leśny[4], łowiec leśny[5] (Todiramphus macleayii) – gatunek małego ptaka z rodziny zimorodkowatych (Alcedinidae). Występuje w Australii i na Nowej Gwinei, poza sezonem lęgowym także na niektórych okolicznych wyspach. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern)[3].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Pierwszego naukowego opisu gatunku dokonali William Jardine i Prideaux John Selby w 1830 roku, nadając mu nazwę Halcyon Macleayii. Opis ukazał się na łamach drugiego tomu Illustrations of ornithology. Autorzy nie wskazali miejsca typowego; w 1913 roku Hans von Berlepsch podał, że był to Port Essington (Terytorium Północne w Australii)[2][6][7]. Obecnie gatunek zaliczany jest do rodzaju Todiramphus[3][4][8].
Wyróżnia się trzy podgatunki T. macleayii[8][9][10][11]:
- T. m. elisabeth (Heine, 1883),
- T. m. macleayii (Jardine & Selby, 1830),
- T. m. incinctus (Gould, 1838).
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Todiramphus: rodzaj Todus Brisson, 1760 (płaskodziobek); gr. ῥαμφος rhamphos „dziób”[12].
- macleayi: na cześć Aleksandra Macleaya (1767–1848), brytyjskiego entomologa, kolekcjonera, od 1825 roku mieszkającego w Australii[13][6].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Mały ptak o dużym, szerokim u nasady, czarnym dziobie, którego górna część jest nieco jaśniejsza, a połowa dolnej od nasady dzioba różowawo-brązowa. Nogi i stopy szaro-czarne. Tęczówki ciemnobrązowe. Występuje dymorfizm płciowy. Ptak o ubarwieniu z przewagą ciemnoniebieskiego koloru w górnych częściach ciała i białego w dolnych. Góra głowy ciemnoniebieska, poniżej dosyć szeroka maska obejmująca nasadę dzioba, policzki, okolice oczu, uszy i zwężająca się z tyłu głowy. Nad nią a górą głowy w okolicy nozdrzy biała plamka. Podgardle, gardło, dolna część szyi, brzuch i boki białe, podobnie jak pokrywy podogonowe. Boki szyi i kark białe. Grzbiet i pokrywy skrzydeł niebieskie i jasnoniebieskie, ogon dość krótki, ciemnoniebieski. Samice podgatunku nominatywnego mają ciemnoniebieski zad i płowożółte boki ciała. U młodych ptaków plamka przy dziobie ma kolor płowożółty, podobnie jak pierś i brzuch. Podgatunek T. m. incinctus ma bardziej zielonkawy grzbiet i pokrywy skrzydeł. Podgatunek T. m. elisabeth ma ciemniejsze niebieskie ubarwienie bez zielonkawego odcienia. Długość ciała 20 cm, masa ciała samce 32–43 g, samice 29–44 g[10].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Poszczególne podgatunki łowczyka leśnego występują:
- T. m. elisabeth – we wschodniej części Nowej Gwinei od Zatoki Astrolabe na północy do zatoki Hall Sound na południu.
- T. m. macleayii – w północnej Australii w północnej części Terytorium Północnego, w tym na wyspach Melville’a i Bathurst; uważa się, że część osobników tego podgatunku migruje na Wyspy Sermata i Wyspy Aru.
- T. m. incinctus – północno-wschodnia Australia od Półwyspu Jork na południe do północno-wschodniej Nowej Południowej Walii do rzeki Macleay. Południowa populacja migruje na północ aż do Wysp Kai, Archipelagu Bismarcka i południowej Nowej Gwinei[10].
Jego zasięg występowania według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 4,33 mln km² terenów lęgowych i 6,24 mln km² terenów nielęgowych[14].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Jego głównym habitatem są wilgotne nizinne lasy tropikalne graniczące z bagnami i mokradłami, namorzyny, lasy monsunowe, lasy eukaliptusowe, zalesione bagna i strumienie, brzegi lasów i polany leśne, ale także pola uprawne, parki i ogrody podmiejskie. Gatunek ten występuje zazwyczaj do wysokości 200 m n.p.m. w Australii, natomiast na Nowej Gwinei stwierdzono górną granicę występowania na około 1700 m n.p.m. Jest gatunkiem osiadłym, częściowo osiadłym lub migrującym w zależności od swojego głównego miejsca zamieszkania[10]. Długość pokolenia jest określana na 4,8 roku[14]. Dieta tego gatunku składa się z owadów, w tym szarańczowatych (Acrididae), cykad (Cicadidae), chrząszczy (Coleoptera), mrówek, motyli, ważek i patyczaków, larw, pająków, dżdżownic oraz z małych kręgowców jak ryby, płazy bezogonowe i kijanki, węże i jaszczurki[10].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Okres lęgowy występuje w różnych okresach w zależności od obszaru występowania, w styczniu w Papui-Nowej Gwinei, we wrześniu–grudniu na Terytorium Północnym, w sierpniu–lutym w Queenslandzie oraz w październiku–grudniu w Nowej Południowej Walii. W ciągu roku wyprowadza jeden do dwóch lęgów. Gatunek przywiązany do miejsc lęgowych, do których wraca w kolejnych latach. Gniazda buduje zazwyczaj w termitierach umieszczonych na drzewach na wysokości od 4 m do 15 m nad poziomem gruntu. Do komory lęgowej prowadzi dość krótki, zbudowany pod kątem tunel, komora ma średnicę około 23 cm. W lęgu od 3 do 6 jaj. Wysiadywaniem zajmują się oboje rodzice. Okres inkubacji 18–21 dni. Młode są karmione przez oboje rodziców przez co najmniej miesiąc, potem intensywność dokarmiania spada. Niekiedy w karmieniu piskląt (a prawdopodobnie także w wysiadywaniu jaj) rodziców wspomagają pomocnicy. Młode są w pełni opierzone po 27–31 dniach od wyklucia. Średnio z lęgu przeżywa 50% piskląt. Jedną z przyczyn wysokiej śmiertelności jest plądrowanie gniazd przez pytona oliwkowego (Liasis olivaceus) lub warany z rodzaju Varanus[10].
Status[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN łowczyk leśny jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako szeroko rozpowszechniony. Trend populacji uznawany jest za lokalnie spadkowy, z powodu zagrożeń związanych ze zmniejszaniem się habitatu oraz sporadycznymi zderzeniami z oknami czy latarniami[3][14].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Todiramphus macleayii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Denis Lepage: Forest Kingfisher Todiramphus macleayii (Jardine, W; Selby, PJ 1830). Avibase. [dostęp 2023-04-30]. (ang.).
- ↑ a b c d Todiramphus macleayii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: ALCEDINIDAE Rafinesque, 1815 - ZIMORODKOWATE - KINGFISHERS (wersja: 2023-04-08). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-04-29].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 163, 1999.
- ↑ a b Sir William Jardine i Prideaux John Selby, Halcyon Macleayii, „Illustrations of ornithology”, 2, Edynburg 1830, pl. 101 + tekst (ang.).
- ↑ Hans Graf von Berlepsch. Die Voegel der Aru-Inseln mit Beruecksichtigung der Sammlungen des Herrn Dr. H. Merton. „Abhandlungen der Senckenbergischen Naturforschenden Gesellschaft”. 34, s. 75, 1913. Frankfurt A. M.: Senckenbergische Naturforschende Gesellschaft. (niem.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Rollers, ground rollers, kingfishers. IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-04-29]. (ang.).
- ↑ Alan P. Peterson, CORACIIFORMES, Wersja 4.013 (2021-11-24) [online], Zoonomen Nomenclatural data, 2023 [dostęp 2023-04-30] (ang.).
- ↑ a b c d e f P.F. Woodall & Guy M. Kirwan: Forest Kingfisher Todiramphus macleayii, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-04-30]. (ang.).
- ↑ Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 6: Mousebirds to Hornbills. Barcelona: Lynx Edicions, 2001, s. 216. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).
- ↑ Todiramphus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-04-29] (ang.).
- ↑ macleayi, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-04-30] (ang.).
- ↑ a b c Forest Kingfisher Todiramphus macleayii. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-04-30]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].